Sam Neill

Sir Nigel John Dermot Neill^[1][2] KNZM OBE (ur. 14 września 1947 w Omagh w Irlandii Północnej) – nowozelandzki^[1] aktor, reżyser i scenarzysta pochodzenia irlandzkiego.

Sam Neill

Sam Neill (2022)
Imię i nazwisko	Nigel John Dermot Neill
Data i miejsce urodzenia	14 września 1947 Omagh, Irlandia Północna
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Lisa Harrow (1978-1989; rozwód) Noriko Watanabe (od 1989)
Lata aktywności	od 1975
Odznaczenia

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Omagh^[3] w Irlandii Północnej jako syn Priscilli Beatrice (z domu Ingham) i oficera armii brytyjskiej Dermota Neilla^[2]. W 1953 roku, kiedy miał sześć lat, wraz z rodziną przeniósł się do Nowej Zelandii, gdzie spędził dzieciństwo. Uczęszczał do anglikańskiej szkoły dla chłopców Christ’s College w Christchurch. Studiował literaturę angielską na University of Canterbury. Naukę kontynuował na Victoria University of Wellington.

Kariera

Pierwsze kroki w kierunku zawodu aktora skierowały go na deski teatru, udzielał się także w charakterze realizatora filmów dokumentalnych; przez kilka lat pracował jako reżyser / redaktor / scenarzysta dla New Zealand National Film Unit. W 1975 roku zagrał w dwóch filmach: Landfall jako Eric i Ashes jako ksiądz. W dramacie sensacyjnym Rogera Donaldsona Śpiące psy (Sleeping Dogs, 1977) wystąpił jako Smith, lecz prawdziwe uznanie przyniosła mu dopiero rola Harry’ego Beechama w melodramacie Gillian Armstrong Moja wspaniała kariera (My Brilliant Career, 1979)^[4] z Judy Davis. Międzynarodową popularność zdobył w głównej roli Damiena Thorna w filmie Omen III: Ostatnie starcie (Omen III: The Final Conflict, 1981).

W 1981 roku przeprowadził się do Londynu i wziął udział w kilku europejskich produkcjach. W kultowym już dziele Andrzeja Żuławskiego Opętanie (Possession, 1981) zagrał męża nagrodzonej na festiwalu w Cannes Isabelle Adjani. Za rolę pastora Michaela Chamberlaina w dramacie Freda Shepisiego Krzyk w ciemności (A Cry in the Dark lub Evil Angels, 1988) z Meryl Streep dostał nagrodę dla najlepszego aktora od Australijskiego Instytutu Filmowego.

W kolejnych latach wystąpił m.in. w dramacie biograficznym Krzysztofa Zanussiego Z dalekiego kraju (Da un paese lontano (Giovanni Paolo II), 1981) czy dramacie sensacyjnym Polowanie na Czerwony Październik (The Hunt for Red October, 1990) Johna McTiernana, według powieści Toma Clancy’ego obok Seana Connery'go. W 1993 Steven Spielberg zaangażował go do superprodukcji Park Jurajski, gdzie jako paleontolog dr Alan Grant musiał stawić czoło zabójczym dinozaurom. Jedną z niezapomnianych kreacji stworzył w horrorze Johna Carpentera W paszczy szaleństwa (In the Mouth of Madness, 1995) jako prywatny detektyw John Trent, wynajęty do zbadania tajemniczego zniknięcia poczytnego pisarza horrorów tuż przed premierą jego najnowszej książki; wyniku śledztwa ląduje jednak w szpitalu psychiatrycznym.

Sam Neill (2010)

Po ogromnym sukcesie Parku Jurajskiego, Neill wystąpił także w 2001 roku w trzeciej części serii. W 1998 roku Robert Redford obsadził go w roli Roberta MacLeana w swoim filmie Zaklinacz koni. W tym czasie również pracował nad telewizyjną produkcją fantasy – Merlin. Tytułowa rola przyniosła mu nominacje do nagrody Emmy i Złotego Globu. W Człowieku przyszłości z 1999 roku zagrał u boku Robina Williamsa. Sam Neill do tej pory zagrał w wielu bardzo różnorodnych produkcjach, zarówno w komercyjnych jak i niezależnych, co umożliwiło mu zdobycie statusu aktora nad wyraz charakterystycznego i wszechstronnego.

Producenci filmów o przygodach Jamesa Bonda dwa razy przymierzali się do powierzenia roli agenta 007 Neillowi. Za pierwszym razem lepszym kandydatem okazał się Timothy Dalton (W obliczu śmierci z 1987 roku), w drugim przypadku rywalizację wygrał Pierce Brosnan (GoldenEye w 1995 roku).

Od 1993 prowadzi winiarnię Two Paddocks w regionie Otago^[5].

Szlachectwo

W 2022 otrzymał tytuł szlachecki nadany ponownie przez królową Elżbietę II przy okazji odznaczenia Orderem Nowozelandzkim Zasługi w klasie Knight Companion^[6][7]. Tytuł ów przysługiwał mu od 2009, gdy zreformowano system odznaczeniowy Nowej Zelandii i przyznano szlachectwo kawalerom i damom klas Principal Companion i Distinguished Companion Orderu Nowozelandzkiego Zasługi. Neil otrzymał klasę Distinguished Companion w 2007^[8], ale pierwotnie nie przyjął szlachectwa w 2009^[9].

Odznaczenia

• Knight Companion^[a] Orderu Nowozelandzkiego Zasługi – 2022^[6]
• Distinguished Companion^[a] Orderu Nowozelandzkiego Zasługi – 2007^[8]
• Officer Orderu Imperium Brytyjskiego – 1991^[10]

Filmografia

Aktor

Rok	Tytuł	Tytuł oryginalny	Rola
2022	Jurassic World: Dominion	Jurassic World: Dominion	Alan Grant
2018	Pasażer	The Commuter	Dave Hawthorne
2018	Dzikie łowy	Hunt for the Wilderpeople	Hector
2017	Słodki kraj	Sweet Country	Fred Smith
2015	Powrót	The Daughter	Walter
2015	Poprzednie życie	Mystery	Duncan Stewart
2014	Wspólna pasja: FIFA	United Passions	João Havelange
2014	Nauka spadania	A Long Way Down
2013	Drylands		Jim
2013	Mariach Mudni and the Midas Box	Mariach Mudni and the Midas Box	Otto Luger
2013	Plan ucieczki	Escape Plan	dr Emil Kaikev
2012	I że cię nie opuszczę	The Vow	Bill Thornton
2011	The Hunter	The Hunter	Jack Mindy
2010	Daybreakers. Świt	Daybreakers	Bromley
2009	Under the Mountain	Under the Mountain	Pan Jones
2009	In Her Skin	n Her Skin	Pan Reid
2008	Dean Spanley	Dean Spanley	Dean Spanley
2008	Skin	Skin	Abraham Laing
2008	Angel	Angel	Théo
2006	Modliszka	Irresistible	Craig
2006	Uczeń Merlina	Merlin's Apprentice	Merlin
2005	Płotka	Little Fish	Brad
2005	Gallipoli	Gallipoli	Narrator/on sam
2004	Tak	Yes	Anthony
2004	Wimbledon	Wimbledon	Dennis Bradbury
2007	Stiff	Stiff	Merricks
2004	Jessica	Jessica	Richard Runche
2003	Całkiem obcy	Perfect Strangers	Mężczyzna
2002	Szemrany interes	Dirty Deeds	Ray
2002	Wrobieni	Framed	Eddie Meyers
2002	Doktor Żywago	Doctor Zhivago	Victor Komarovsky
2001	Park Jurajski III	Jurassic Park III	Dr Alan Grant
2001	Opiekun	The Zookeeper	Ludovic
2001	USS „Squalus” zatonął	Submerged	Porucznik Komandor Charles B. „Swede” Momsen
2000	Świat na talerzu	The Dish	Cliff Buxton
2000	Moja matka	My Mother Frank	Profesor Mortlock
2000	Amerykański skandal	Sally Hemings: An American Scandal	Thomas Jefferson
1999	Molokai – historia ojca Damiana	Molokai: The Story of Father Damien	premier Gibson
1999	Człowiek przyszłości	Bicentennial Man	Richard Martin
1998	Słodycz zemsty	The Revengers' Comedies	Henry Bell
1998	Zaklinacz koni	The Horse Whisperer	Robert MacLean
1998	Merlin	Merlin	Merlin
1997	Śnieżka dla dorosłych	Snow White: A Tale of Terror	Lord Friedrich Hoffman
1997	Ukryty wymiar	Event Horizon	Weir
1996	Dzieci rewolucji	Children of the Revolution	David „Dave” Hoyle
1996	Z zimną krwią	In Cold Blood	Agent Alvin Dewey
1995	Czas przemian	Restoration	Król Karol II
1995	Zwycięstwo	Victory	Jones
1995	W paszczy szaleństwa	In the Mouth of Madness	John Trent
1994	Księga dżungli	The Jungle Book	major Brydon
1994	Syreny	Sirens	Norman Lindsay
1994	Prowincjonalne życie	Country Life	Dr Max Askey
1993	Fortepian	The Piano	Alisdair Stewart
1993	Park Jurajski	Jurassic Park	Dr Alan Grant
1993	Zakładnik	Hostage	John Rennie
1993	Family Pictures	Family Pictures	David Eberlin
1992	Zatopić „Rainbow Warrior”	The Rainbow Warrior	Alan Galbraith
1992	Wspomnienia niewidzialnego człowieka	Memoirs of an Invisible Man	David Jenkins
1991	Aż na koniec świata	Bis ans Ende der Welt	Eugene Fitzpatrick
1991	Śmierć w Brunswick	Death in Brunswick	Carl Fitzgerald
1991	Dreszcz	Fever	Elliott
1991	Pod wiatr	One Against the Wind	Major James Leggatt
1990	W cieniu Chin	Shadow of China	Reporter
1990	Polowanie na Czerwony Październik	The Hunt for Red October	Kapitan Borodin
1989	Rewolucja francuska	La Révolution française	Marie Joseph de la Fayette
1989	Martwa cisza	Dead Calm	John Ingram
1988	Krzyk w ciemności	Evil Angels	Michael Chamberlain
1988	Siła wiary	Leap of Faith	Oscar Ogg
1987	Dobra żona	The Good Wife	Neville Gifford
1986	For Love Alone	For Love Alone	James Quick
1986	Strong Medicine	Strong Medicine	Vince Lord
1985	Obfitość	Plenty	Lazar
1985	Napad z bronią w ręku	Robbery Under Arms	Kapitan Starlight
1984	Cudza krew	Le Sang des autres	Bergman
1984	The Country Girls	The Country Girls	Dżentelmen
1983	Enigma	Enigma	Dimitri Vasilikov
1982	Atak jednostki Z	Attack Force Z	sierżant D.J. Costello
1982	Ivanhoe	Ivanhoe	Brian de Guilbert
1981	Z dalekiego kraju	From a Far Country	Marian
1981	Opętanie	Possession	Mark
1981	Omen III: Ostatnie starcie	The Final Conflict	Damien Thorn
1980	Lucinda Brayford	Lucinda Brayford	Tony Duff
1979	Moja wspaniała kariera	My Brilliant Career	Harry Beecham
1979	The Journalist	The Journalist	Rex
1979	Just Out of Reach	Just Out of Reach	Mike
1977	Śpiące psy	Sleeping Dogs	Smith
1975	Landfall	Landfall	Eric
1975	Ashes	Ashes	Ksiądz
1974	Telephone Etiquette	Telephone Etiquette

Reżyser

Rok	Tytuł
2004	Brush-Off, The
1997	On the Road with Red Mole
1978	Surf Sail
1977	Flare: A Ski Trip
1977	On the Road with Red Mole
1977	Architect Athfield
1975	Four Shorts on Architecture
1974	Telephone Etiquette

Scenarzysta

Rok	Tytuł
1975	Four Shorts on Architecture
1974	Telephone Etiquette

Role serialowe

Rok	Tytuł	Tytuł oryginalny	Rola
2013	Peaky Blinders	Peaky Blinders	Inspektor Chester Campbell
2012	Alcatraz	Alcatraz	Emerson Hauser
2008	Crusoe	Crusoe	Jeremiah Blackthorn
2008	Droga żelazna	Iron Road	Alfred Nichol
2007	Dynastia Tudorów	The Tudors	Kardynał Thomas Wolsey
2005	Niesamowita podróż	Mary Bryant	Governer Arthur Phillip
2005	Trójkąt	The Triangle	Rice Benirall
2005	Na koniec świata	To the Ends of the Earth	Prettiman
1987	Ameryka	Amerika	Pułkownik Andrei Denisov
1985	Kain i Abel	Kane & Abel	William Lowell Kane
1983	Reilly: The Ace of Spies	Reilly: The Ace of Spies	Sidney Reilly
1976–1983	Sullivans, The	Sullivans, The	Ben Dawson

Nagrody

• 1985 nominacja Złoty Glob Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym

Reilly: The Ace of Spies (1983)

• 1992 nominacja Złoty Glob Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym

Pod wiatr (1991)

• 1993 nominacja Saturn Najlepszy aktor drugoplanowy

Wspomnienia niewidzialnego człowieka (1992)

• 1998 nominacja Emmy Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym

Merlin (1998)

• 1999 nominacja Złoty Glob Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym

Merlin (1998)

• 2006 nominacja Saturn Najlepszy drugoplanowy aktor telewizyjny

Trójkąt (2005)

Uwagi

1. Order nadany w 2007 w klasie Distinguished Companion (DCNZM) został formalnie w 2022 przemieniony przez królową Elżbietę II w Order klasy Knight Companion (KNZM).