Samadhi

Samādhi (nie mylić z mahasamadhi) (skt समाधि, chiń. sanmade 三摩提 lub sanmei 三昧, kor. samadi 사마디 lub sammae 삼매, jap. さんまい, wiet. tam-ma-địa) – w religiach dharmicznych oznacza medytacyjne pochłonięcie, stan osiągany dzięki wytrwałej praktyce medytacji (np. zazen lub innej), polegający na głębokiej koncentracji niezakłóconej zewnętrznymi bodźcami. Samadhi nie polega na izolacji od świata, tylko na takim zjednoczeniu z nim, które wolne jest od lgnięcia do zjawisk.

Buddyzm

Samadhi jest możliwe tylko jeśli z czystym umysłem potrafimy w pełni zaangażować się w praktykę, odnajdując swoje centrum (jap. hara) i zbierając ześrodkowaną energię.

Definicja samadhi według Szóstego Patriarchy zenu:

„Oddzielenie siebie od wszystkich zewnętrznych bodźców i niezmącony stan wewnątrz”

Inne sformułowanie autorstwa Hakuina Zenji:

„W żadnym wypadku nie bądźcie przywiązani do zewnętrznego świata, a w waszych umysłach nie myślcie o tym czy o tamtym. Umysł dokładnie skupiony tylko na tym, co robimy, to jest to, co nazywamy głębokim samadhi”.

Joga

O samadhi traktuje Samadhipada (pol. O skupieniu), pierwsza z czterech ksiąg Jogasutr Patańdżalego, klasycznego traktatu filozofii jogi. Zawiera 51 sutr wraz z komentarzem (bhāṣya), tradycyjnie przypisywanym również Patańdżalemu. Tekst ten stanowi fundamentalny wykład dotyczący istoty jogi jako powściągnięcia zjawisk świadomości (citta-vṛtti-nirodhaḥ) oraz różnych form skupienia (samādhi)^[1]. Samādhi-pāda wyznacza podstawowe definicje i strukturę całego systemu jogi Patańdżalego. Łączy cele praktyki z omówieniem przeszkód, metod oraz filozoficznych podstaw skupienia. Księga rozpoczyna się słowami:

„Atha yogānuśāsanam” – Oto nauczanie jogi (I.1)

i definiuje jogę jako:

„yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ” – Joga jest powściągnięciem zjawisk świadomościowych (I.2).

W dalszych sutrach opisano różne stany świadomości oraz rozróżniono dwa podstawowe rodzaje samādhi:

• samprajñāta samādhi – skupienie z uświadomieniem (na przedmiocie medytacji),
• asamprajñāta samādhi – skupienie poza świadomością przedmiotu (I.17–18).

Patañdżali wskazuje dwie główne drogi rozwoju osiągania samadhi: wytrwałą praktykę (abhyāsa) i bezpragnieniowość (vairāgya, I.13–16). W sutrze I.30 opisano dziewięć przeszkód (antarāya), m.in. chorobę, zwątpienie, brak energii i brak stabilizacji. Towarzyszą im objawy takie jak cierpienie czy zaburzenia oddechu (I.31). Usuwa się je poprzez praktykę skupioną na jednym przedmiocie (I.32).

W sutrach I.24–29 pojawia się pojęcie Īśwary – szczególnej jaźni, niepodlegającej cierpieniu ani karmie. Jest ona odwiecznym nauczycielem joginów, a jej symbolem jest dźwięk OM (praṇava). Powtarzanie tego dźwięku i kontemplacja jego znaczenia ułatwia skupienie oraz usuwa przeszkody na drodze do samādhi.

Zobacz też

• cztery rodzaje samadhi
• Jogasutry
• sanjama