Samje

Samje (tyb.: བསམ་ཡས་, Wylie: bSam yas; chiń.: 桑耶寺, pinyin: Sāngyé sì) – najstarszy klasztor buddyjski (gompa) na terenie Tybetu. Położony w dolinie o tej samej nazwie, nieopodal wioski Chatang, w prefekturze miejskiej Shannan, w Tybetańskim Regionie Autonomicznym^[1].

Samje, Samye

བསམ་ཡས་

Państwo	Chiny
Miejscowość	Chatang (Shannan)
Typ budynku	klasztor buddyjski
Styl architektoniczny	tybetański, indyjski, chiński
Kondygnacje	3
Ukończenie budowy	779
Położenie na mapie Chin Samje, Samye
29°19′31,80″N 91°30′13,32″E

Historia

Zbudowany w czasach imperium tybetańskiego, za panowania króla Trisong Decena, ok. roku 779. Klasztor był jednym z głównych założeń planu ustanowienia buddyzmu w Tybecie religią państwową^[2][3]. Przekazy źródłowe informują o rytuale fundacyjnym, który polegał na zaoraniu złotym pługiem bruzdy dookoła placu budowy. Rytuał ten przypominał podobny, znany z europejskiego antyku, związany z założeniem Rzymu (Plutarch Romulus XI^[4]). Przyjmuje się, że mógł on być charakterystyczny dla ludów indoeuropejskich, a do Tybetu dotarł za sprawą indyjskiego mistrza Szantirakszity, przebywającego w tym czasie na tybetańskim dworze^[5].

Początkowo do nowicjatu przyjęto siedmiu Tybetańczyków, których zobowiązano do tłumaczenia świętych, buddyjskich tekstów, a ze względu na silny sentyment ludności do rodzimej religii, również do prac nad tekstami bön^[2]. Jeszcze za rządów Trisong Decena, w klasztorze odbył się słynny sobór z udziałem wielkich nauczycieli, który miał zdecydować o kontynuowaniu w Tybecie jednej z wielkich tradycji, chińskiej lub indyjskiej^[6].

Architektura

Samje zbudowano na wzór nieistniejącego już, indyjskiego klasztoru Odantapuri w Biharze w Indiach. Budynek zaprojektowano na planie mandali, z wielką świątynią Utse w centrum (Utse Rigsum Tsuklakang) i otoczono zabudową klasztorną. Całość okalał mur z czterema bramami^[1]. Każde z trzech pięter świątyni głównej, wykończono w trzech różnych tradycjach architektonicznych, indyjskiej, chińskiej i tybetańskiej^[7].

Klasztor był wielokrotnie niszczony przez katastrofy naturalne, w tym pożary i trzęsienia ziemi. Uznawany jest jednak za wierny pierwowzorowi, ze względu na charakterystyczną dla Tybetańczyków skłonność do wiernego odtwarzania ewentualnych ubytków^[7]. W trakcie chińskiej rewolucji kulturalnej Samje zaadaptowano na zabudowania spółdzielni rolniczej i przypuszczalnie dlatego ucierpiał znacznie mniej, niż wiele innych tybetańskich miejsc kultu w tym czasie^[1].