Łańcut

Łańcut – miasto w Polsce, w województwie podkarpackim, na granicy Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej, siedziba powiatu łańcuckiego i gminy wiejskiej Łańcut. Leży w dawnej ziemi przemyskiej^[3]. W czasach I Rzeczypospolitej Łańcut był częścią powiatu przeworskiego z centrum w Przeworsku^[4].

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Łańcut (ujednoznacznienie).

Łańcut

miasto i gmina
Zamek w Łańcucie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	łańcucki
Aglomeracja	rzeszowska
Prawa miejskie	1349
Burmistrz	Damian Szubart
Powierzchnia	19,42[1] km²
Populacja (2024) • liczba ludności • gęstość	17 772[2] 915 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 17
Kod pocztowy	37-100
Tablice rejestracyjne	RLA
Położenie na mapie powiatu łańcuckiego Łańcut
Położenie na mapie Polski Łańcut
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Łańcut
50°04′05″N 22°13′47″E
TERC (TERYT)	1810011
SIMC	0974529
Urząd miejski pl. Sobieskiego 18 37-100 Łańcut
Strona internetowa
BIP

Łańcut należy do województwa podkarpackiego, leżąc 16 km na wschód od jego stolicy – Rzeszowa. Przez tereny miasta przebiega autostrada A4, która łączy zachód Europy z Ukrainą.

Według danych GUS z 31 grudnia 2024 r. Łańcut liczył 17 772 mieszkańców^[2].

Historia

Osobny artykuł: Historia Łańcuta.

Miasto założone zostało przez króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w roku 1349 z nadania księcia Władysława Opolczyka w dolinie rzeki Wisłok.

Król sprowadził kolonistów niemieckich (zob. Głuchoniemcy^[5]) z miasta Landshut (‘strażnica kraju’) w Bawarii^[6][7]. Jest to zatem nazwa przeniesiona (ponowiona) przez kolonistów na nowo założone miasto, a następnie adaptowana fonetycznie z języka niemieckiego do polskiego^[8]. W pobliżu Łańcuta założono w roku 1450 niemiecką wieś Helwigau. Ludność niemiecka z okolic Łańcuta zachowała swoją odrębność językową do pierwszej połowy XVIII wieku^[9].

Nazwa miasta notowana była w formach: Landshut, Lanczuth (1375), Landssuth (1381), Lanchth (1384), Lanczuth (1494), jeszcze w roku 1650 Landshut^[10].

W XV wieku wybudowano zamek początkowo drewniany, który do XVI wieku dawał odpór najazdom tatarskim.

W 1635 roku Łańcut uzyskał prawo składu^[11].

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto stało się częścią Austrii, wchodząc w skład Galicji.

W latach 1918–1921, podczas wojny polsko–bolszewickiej, Łańcut był miejscem przetrzymywania jeńców z Ukraińskiej Armii Halickiej (powstał w nim pierwszy obóz w Polsce)^[12].

Podczas okupacji niemieckiej administracja tzw. Generalnego Gubernatorstwa wprowadziła dla miasta w 1941 roku nazwę Landshut.

W czerwcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. 19 sierpnia 1942 roku zostali wywiezieni do obozu w Pełkiniach, a część do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[13].

• 
  Widok ogólny, 1915
• 
  Rynek, 1915
• 
  Zamek, 1915
• 
  Ulica 3-go Maja, 1907

Struktura powierzchni

Łańcut ma obszar 19,43 km² (2002)^[14], w tym:

• użytki rolne: 59%
• użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje 4,3% powierzchni powiatu.

Demografia

Osobny artykuł: Ludność Łańcuta.

Miasto liczyło w 2008 roku 18025 mieszkańców (31 grudnia 2008)^[15]. Dane z 31 grudnia 2008 r.^[16]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	18 025	100	9493	52,67	8532	47,33
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	928,0		488,8		439,2

Według danych z 1 stycznia 2018 Łańcut liczył 17 777 mieszkańców^[17].

Piramida wieku mieszkańców Łańcuta (2014)^[18]

Zabytki i atrakcje turystyczne

• Zamek Lubomirskich i Potockich
• Powozownia
• Muzeum Ikon
• Muzeum Gorzelnictwa zarządzane przez „Polmos Łańcut”
• Storczykarnia
• Synagoga
• Synagoga Lubelska, tzw. Sala Lubelska
• Stara Synagoga w Łańcucie
• Stary cmentarz żydowski w Łańcucie
• Nowy cmentarz żydowski w Łańcucie
• Muzyczny Festiwal w Łańcucie
• Międzynarodowe Kursy Muzyczne im. Zenona Brzewskiego
• Kościół Farny
• Dawny kościół i klasztor Dominikanów
• Browar Łańcut (zał. 1777 r.)
• Zamek w Łańcucie (nieistniejący)
• Ławeczka Jana i Stanisława Cetnarskich w Łańcucie

Zabytki i atrakcje turystyczne Łańcuta

Zamek od strony Ogrodu Włoskiego

Ogród Różany

Zameczek romantyczny

Oranżeria (1799–1802)

Stary kort tenisowy

Glorieta w Parku Zamkowym

Powozy z XIX i pocz. XX w.

Ogród Włoski – rzeźba „Bachus”

Gospodarka

Przemysł

• Fabryka śrub „Śrubex” SA^[19] obecnie Koelner Rawlplug IP Sp. z o.o., Oddział w Łańcucie^[20][21]
• Łańcucka Fabryka Wódek „Polmos Łańcut”
• Zakład Poligraficzny „Techgraf”
• Zakłady odzieżowe „Vipo”
• Lancerto S.A.

Handel

Łańcut jest ośrodkiem usługowym dla mieszkańców regionu.

• Sieci sklepów, supermarkety: Delikatesy Asia (PASSA), Biedronka, Delikatesy Centrum, Lidl, Rossmann
• Centra Handlowe: „STILEX”, „Kapitol”

Transport

Stacja kolejowa w Łańcucie

Przez Łańcut przebiega linia kolejowa Kraków – Medyka o znaczeniu międzynarodowym ze stacją kolejową.

Oświata

Liceum Ogólnokształcące nr 1

Zobacz multimedia związane z tematem: Szkoły w Łańcucie

Obecnie w Łańcucie działają 4 szkoły podstawowe, 4 licea ogólnokształcące (w tym profilowane: profil policyjny i profil wojskowy), 3 szkoły techniczne, 2 szkoły branżowe oraz liceum dla dorosłych. Działają również Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia oraz medyczna szkoła policealna. Od roku 2007 funkcjonuje Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego. W Łańcucie działa również Uniwersytet Trzeciego Wieku^[22].

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego (ul. Piłsudskiego 7)
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego (ul. Kościuszki 17)
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych (ul. 29 Listopada 21)
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II w Łancucie (ul. Kochanowskiego 6)

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza
• Zespół Szkół Nr 1 im. Janusza Korczaka (ul. Grunwaldzka 11)
• Medyczna Szkoła Policealna (ul. Grunwaldzka 11)
• Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego (ul. Podzwierzyniec 41)
• Zespół Szkół nr 3 im. M. Kopernika
• Zespół Szkół Technicznych (ul. Armii Krajowej 51A)
• Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego im.Felicjana Dzierżanowskiego (ul. Armii Krajowej 51)

Szkoły artystyczne

• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. T. Leszetyckiego w Łańcucie (ul. 3 Maja 19)
• Szkoła Muzyczna I i II st. Łańcuckiego Towarzystwa Muzycznego (z uprawnieniami szkoły publicznej) (ul. 3 Maja 19)

Religia

Kościół farny św. Stanisława

Kościół św. Józefa

Zobacz multimedia związane z tematem: Kościoły w Łańcucie

Kościół katolicki

W Łańcucie mają swoją siedzibę dwa dekanaty należące do archidiecezji przemyskiej:

• Dekanat Łańcut I z parafiami:
  • Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika (Parafia Farna) z kościołem farnym
  • Parafia św. Michała Archanioła
• Dekanat Łańcut II – parafie:
  • Parafia Chrystusa Króla
  • Parafia św. Józefa – Podzwierzyniec

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

• zbór w Łańcucie, ul. Konopnickiej 7

Świecki Ruch Misyjny „Epifania”

• Zbór w Łańcucie, ul. Czarnieckiego 22

Świadkowie Jehowy

• Sala Królestwa, ul. Kopernika 4a^[23][24]

Sport

• PTG Sokół Łańcut – koszykówka mężczyzn
• MKS Łańcut – siatkówka kobiet
• Stal Łańcut^[25] – piłka nożna mężczyzn (w sezonie 2023/2024 występuje w IV lidze, gr. podkarpackiej)^[26]

Ludzie związani z Łańcutem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Łańcutem.