Storm Shadow

Storm Shadow / SCALP-EG – konwencjonalny, taktyczny pocisk manewrujący dalekiego zasięgu o niskiej wykrywalności, służący do niszczenia punktowych celów, produkowany przez europejskie konsorcjum MBDA, wprowadzony na początku XXI wieku.

Storm Shadow / SCALP-EG

Państwo	Wielka Brytania  Francja
Producent	MBDA
Rodzaj	pocisk manewrujący klasy powietrze-ziemia
Przeznaczenie	niszczenie punktowych celów umocnionych i odkrytych
Operacyjność	2002 do dzisiaj
Długość	5,1 m
Średnica	0,63 m (szerokość) 0,48 m (wysokość)[1]
Rozpiętość	3 m[1]
Masa	1300 kg[1]
Napęd	silnik turboodrzutowy Turbomeca Microturbo TRI 60-30(inne języki) o ciągu 5,4 kN
Prędkość	1000 km/h (Mach 0,8)[2]
Zasięg	> 560 km/300 mil morskich[2]
Naprowadzanie	autonomiczne: nawigacja inercyjna, GPS i TERPROM(inne języki), w końcowej fazie ataku identyfikacja celu w podczerwieni
Masa głowicy	450 kg
Typ głowicy	BROACH(inne języki) (Bomb Royal Ordnance Augmented Charge)
Użytkownicy
Wielka Brytania, Francja, Grecja, Włochy, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Ukraina

Historia

Doświadczenia zebrane przez RAF podczas I wojny w Zatoce Perskiej, podczas której Brytyjczycy stracili 6 samolotów Panavia Tornado, uwypukliły potrzebę posiadania nowej klasy pocisków, dzięki którym można by atakować cele bez potrzeby przelatywania nad celem bądź w jego bezpośredniej bliskości. Na bazie tych doświadczeń powstały pociski manewrujące, zapewniające z jednej strony duże prawdopodobieństwo trafienia, a z drugiej strony pozwalające atakować wybrane cele z dużej odległości bez narażania załóg własnych samolotów na ogień obrony przeciwlotniczej. Koncepcja tego typu broni otrzymała nazwę stand-off (pozostań z boku)^[3].

Wstępne prace nad pociskiem manewrującym dalekiego zasięgu przenoszonym przez samoloty rozpoczęła francuska firma Matra w 1991 roku, na zlecenie francuskiego lotnictwa^[4]. Stanowił on rozwinięcie koncepcji szybującego pocisku skrzydlatego APACHE, który miał także odmianę z silnikiem odrzutowym dalekiego zasięgu APACHE-C^[5]. Oznaczenie SCALP stanowi skrót od Système de Croisière Autonome à Longue Portée, a dodatek EG od Emploi Général (system pocisku autonomicznego dalekiego zasięgu ogólnego przeznacznia)^[5]. W 1992 roku współpracę przy programie rozwoju pocisku podjęła brytyjska firma BAe Dynamics (późniejsza BAE Systems)^[4]. Przeprojektowano wówczas kadłub i zastosowano autonomiczny system naprowadzania TRN (Terrain Reference Navigation) oraz zastosowano brytyjską uniwersalną tandemową głowicę bojową BROACH (Bomb Royal Ordnance Augmented Charge)^[4]. W grudniu 1994 roku zatwierdzono program budowy i rozwoju pocisków SCALP-EG^[3].

Na początku lat 90. XX wieku RAF ogłosił wymagania dotyczące pocisku manewrującego klasy fire-and-forget (tłum. odpal i zapomnij) CASOM (Conventionally Armed Stand Off Cruise Missile). W czerwcu 1996 roku wybrany został projekt SCALP konsorcjum firm Matra i BAa Dynamics (późniejsze MBDA)^[4]. W styczniu 1998 roku Direction Générale de l'Armement (DGA), francuska Generalna Dyrekcja dz. Uzbrojenia zawarła umowę na opracowanie prototypów i dostawę pierwszych 500 pocisków dla francuskiego lotnictwa^[4][3]. RAF zamówił początkowo 900 pocisków^[4]. Próby prototypów rozpoczęto w grudniu 1999 roku, a pierwsze odpalenie kompletnego pocisku miało miejsce w grudniu 2000 roku we Francji. Pocisk został odpalony z pokładu Mirage 2000N i po przeleceniu 250 km trafił w makietę schronu. We Francji pocisk został oznaczony SCALP EG, a przez Brytyjczyków Storm Shadow. Brytyjczycy swój pierwszy Storm Shadow odpalili z pokładu Tornado w maju 2001 roku^[4]. W lutym 2002 roku rozpoczęto produkcję seryjną^[4].

W listopadzie 2013 roku rozpoczęto testy pocisku z samolotem Eurofighter Typhoon. Badania obejmowały testy kompatybilności, badania flatterowe oraz sprawdzenie osiągów samolotu i jego charakterystyki aerodynamicznej z podwieszonym pociskiem. W listopadzie 2014 roku, na poligonie Aberporth w Walii, dokonano pierwszego zrzutu ćwiczebnej wersji Storm Shadow^[6]. W tym samym roku francuskie lotnictwo planowało zakupić kolejnych 250 egzemplarzy ale plany zakupowe zostały anulowane^[3].

W grudniu 2006 roku rozpoczęto prace nad morskim wariantem pochodnym pocisku MdCN (Missile de Croisière Naval), przystosowanym do wystrzeliwania z pionowych wyrzutni okrętowych lub zanurzonych okrętów podwodnych. Wymusiło to przeprojektowanie pocisku, w tym zastosowanie dłuższego kadłuba o okrągłym przekroju i średnicy 500 mm^[1]. Próbne odpalenie miało miejsce w maju 2010 roku^[1]. Francuska marynarka wojenna zamówiła 200 pocisków, w tym 50 dla okrętów podwodnych typu Barracuda^[1].

Konstrukcja

Storm Shadow w RAF Museum London

Wersja francuska różni się od wersji używanej przez RAF jedynie interfejsem łączącym pocisk z nosicielem^[4]. We Francji są to samoloty Mirage 2000N/D i Dassault Rafale F2, a w Wielkiej Brytanii Tornado GR.4 i Eurofighter Typhoon.

Storm Shadow to pocisk manewrujący o utrudnionej wykrywalności, naprowadzany autonomicznie z wykorzystaniem systemu nawigacji bezwładnościowej z użyciem odbiornika GPS oraz systemu TERPROM (Terrain Profile Matching, porównywanie profilu powierzchni ziemi). Kadłub ma przekrój prostokątny o szerokości 630 mm i wysokości 480 mm, a rozpiętość rozkładanych skrzydeł umieszczonych na grzbiecie wynosi 3 m^[7]. Z tyłu znajdują się powierzchnie sterowe^[4]. Zasięg wynosi od 250 do 400 km^[1]. Pocisk leci po zaprogramowanej trasie na wysokości między 40 a 150 m^[1].

Silnik turboodrzutowy Microturbo TRI 60-30 używany przez Storm Shadow

Przed zaatakowaniem celu, z głowicy pocisku odpada pokrywa kamery termowizyjnej o wysokiej rozdzielczości, dzięki której następuje identyfikacja celu. Po przechwyceniu pocisk wznosi się na zadaną wysokość tak, aby kąt uderzenia w cel był jak najbardziej efektywny. Tuż przed samym uderzeniem następuje powtórna identyfikacja celu. Pocisk leci nad cel na wysokości 30–40 metrów. Głowica BROACH (Bomb Royal Ordnance Augmented Charge) jest dwustopniowa, w momencie uderzenia w cel o utwardzonej powierzchni, pierwsza część głowicy – prekursor, wypala otwór, przez który uderza druga część głowicy, tym samym cała energia pocisku wykorzystywana jest do zniszczenia celu. W zależności od kąta uderzenia rakiety, głowica BROACH jest w stanie przebić 2 do 4 metrów żelbetu^[4]. Głowica została opracowana na początku lat 90. wspólnie przez BAe Royal Ordnance, Thomson-Thorn Missile Electronics i Defence Evaluation and Research Agency (DERA)^[3]. Część bojowa ma masę 450 kg^[4]. Błąd trafienia wynosi 1-3 m^[1].

Użytkownicy

W listopadzie 1998 roku pocisk został zamówiony przez Zjednoczone Emiraty Arabskie, otrzymał on nazwę własną Black Shaheen^[1]. Wersja dla tego państwa ma zmniejszony do 300 km zasięg, dzięki czemu nie podlega kontroli w ramach układu o nierozprzestrzenianiu broni dalekiego zasięgu – Missile Technology Control Regime (MTCR), i jest integrowana z samolotami Mirage 2000-9^[1]. W październiku 1999 roku lotnictwo włoskie zamówiło 200 pocisków dla samolotów Tornado i Typhoon^[1]. W sierpniu 2000 roku Grecja zamówiła 90 pocisków, integrując je ze swoimi Mirage 2000-5^[1]. Wraz z zakupem dla Polemikí Aeroporía maszyn Dassault Rafale, w 2022 roku Grecja zakupiła kolejną transze kilkudziesięciu SCALP-EG. W ramach programu modernizacji własnych samolotów Tornado, znanym pod nazwą Tornado Sustainment Programme, w 2006 roku 350 sztuk zamówiła Arabia Saudyjska^[1]. Francja zamówiła 500 egzemplarzy dla swojego lotnictwa. Pierwsze z nich trafiły do odbiorcy w 2004 roku. Pociski zintegrowano z samolotami Dassault Mirage 2000D i wszystkimi wersjami Dassault Rafale. W 2015 roku, prawdopodobnie około 100 pocisków otrzymał Egipt. Znalazły się one na uzbrojeniu zakupionych przez Egipt samolotów Dassault Rafale. Na podobnej zasadzie, pociski nabyły w 2016 roku Indie, kolejny użytkownik Dassault Rafale. W 2015 roku Katar, wraz z zakupem maszyn Typhoon nabył około 150 pocisków^[3].

Służba

Mapa z zaznaczonymi na niebiesko państwami, które dysponują pociskami Storm Shadow.

Storm Shadow trafił do uzbrojenia w 2002 roku. 21 marca 2003 roku miało miejsce pierwsze bojowe użycie pocisku. Brytyjskie Tornado GR.4 z 617 dywizjonu Dambusters odpaliły swoje pociski w stronę umocnień pod Bagdadem podczas II wojny w Zatoce Perskiej. Podczas działań w Iraku w 2003 roku odpalono 27 pocisków^[4]. Pierwsze francuskie pociski trafiły do Armée de l’air w grudniu 2004 roku^[3].

Kolejnym polem bitwy, na którym bojowo użyto tych pocisków, była wojna domowa w Libii, gdzie w 2011 roku interweniowały państwa NATO. Odpalono tam ponad 75 pocisków brytyjskich, francuskich i włoskich przeciwko libijskim rządowym centrom dowodzenia i bazom lotniczym^[4].

Na początku maja 2023 roku Wielka Brytania ujawniła dostarczenie pocisków Storm Shadow dla Ukrainy podczas inwazji Rosji na Ukrainę^[8]. Prawdopodobnie do ich przenoszenia zostały uprzednio dostosowane bombowce frontowe Su-24 i jeszcze w pierwszej połowie maja zostały one użyte bojowo, na cele w okolicy Ługańska^[9].

Zobacz też

• MdCN, francuski morski pocisk manewrujący
• ASMP, francuski lotniczy pocisk manewrujący z głowicą atomową