Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Szeptycki
miasto w Ukrainie w obwodzie lwowskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Szeptycki (ukr. Шептицький, Szeptyćkyj), Krystynopol[2] – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, stolica rejonu szeptyckiego, 9 km na południe od miasta Sokal, 15 km na wschód od granicy z Polską, u ujścia Sołokii do Bugu.
Do 1951 roku miejscowość nosiła nazwę Krystynopol (ukr. Кристинопіль, Krystynopil), a w latach 1951–2024 Czerwonogród (ukr. Червоноград, Czerwonohrad).
W granicach miasta znajdują się od 1951 dawne wsie Nowy Dwór i Klusów.
Remove ads
Nazwa
Do 1951 miasto nosiło nazwę Krystynopol (ukr. Кристинопіль, Krystynopil[3]) na pamiątkę Krystyny z Lubomirskich Potockiej, żony założyciela miasta Feliksa Kazimierza Potockiego.
Nazwa Czerwonogród nadana w czasach ZSRR miała na celu nawiązanie do pobliskich Grodów Czerwieńskich, z którymi jednak miasto nie miało nic wspólnego[4]. Poza tym podobną nazwę nosił już gród Czerwonogród nad Dniestrem w obwodzie tarnopolskim.
Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę pojawiały się postulaty powrót do dawnej nazwy[5], taki postulat zgłaszał także ukraiński Instytut Pamięci Narodowej[6]. 20 marca 2024 roku do Rady Najwyższej Ukrainy wystosowano wniosek o zmianę nazwy miasta na Szeptycki (Шептицький)[7], która zyskała poparcie miejscowej ludności. Nazwa nawiązuje do metropolity Andrzeja Szeptyckiego, który w 1892 r. w miejscowym klasztorze złożył śluby zakonne, a w późniejszych latach wykładał teologię[6]. 19 września Rada Najwyższa Ukrainy postanowiła zmienić nazwę miasta na Szeptycki, postanowienie weszło w życie 26 września 2024 roku[8].
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Pałac, cerkiew
W 1692 Feliks Kazimierz Potocki – hetman wielki koronny i wojewoda krakowski – założył na części ziem dzisiejszego Szeptyckiego miasteczko, które nazwał dla uczczenia swojej żony Krystyny z Lubomirskich – Krystynopolem i uczynił z niego swoją główną siedzibę (poprzednią rezydencja hetmana znajdowała się w miasteczku Tartaków). W tym samym roku Potocki ufundował też drewniany kościół katolicki św. Ducha, który wkrótce spłonął, oraz pierwszy klasztor. Z końcem XVII w. powstał także pierwszy pałac.
Syn Feliksa, Józef Felicjan Potocki, w 1703 wzniósł nowy murowany kościół, który po II wojnie światowej i wysiedleniu z tutejszych terenów Polaków popadł w ruinę, a w 1988 został przekazany prawosławnym i przez nich wyremontowany, obecnie jest użytkowany jako cerkiew. Kolejny właściciel Krystynopola – syn Józefa, Franciszek Salezy Potocki – wzniósł w latach 1756–1762 na miejscu starego, nowy murowany pałac zwany zamkiem[9]. Za jego czasów w mieście znajdował się już klasztor bernardynów, swoją architekturą współgrający z miejscowym pałacem. Franciszek Salezy był także fundatorem cerkwi św. Jura i klasztoru Bazylianów.
W 1781 jego syn, Szczęsny Potocki, sprzedał Krystynopol i przynależne doń dobra, gdyż w 1772 roku znalazły się one w wyniku rozbioru Polski we władaniu austriackim, a sam przeniósł się z rodziną do Tulczyna na Podolu. Od tego czasu Krystynopol przechodził z rąk do rąk. Nabywcą po Potockich został Adam Poniński, marszałek sejmu z lat 1773–1775, a później Krystynopol stanowił własność m.in. Starzeńskich i Fuchsów. W XIX wieku miasto i okolice należały do rodziny Wiśniewskich, mających duże wpływy na dworze cesarskim. 29 grudnia 1876 Tadeusz Stanisław Wiśniewski herbu Prus I otrzymał tytuł hrabiowski, był też szambelanem C.K. W 1890 miasto liczyło 3565 mieszkańców, w tym 2722 Żydów. Miasto w rękach rodziny Wiśniewskich pozostawało do roku 1936[10].
Podczas I wojny światowej miasteczko zostało bardzo zniszczone, uszkodzono i zdewastowano także zamek Potockich, w którym żołnierze wyrwali drzwi, okna, kaflowe piece i schody.
W okresie międzywojennym Krystynopol znajdował się w granicach II Rzeczypospolitej, w powiecie sokalskim w województwie lwowskim. W 1921 r. liczył 2809 mieszkańców, w tym Polaków 1876 osób, Żydów 754 i Rusinów 209[11]. We wrześniu 1939 zajęty przez Sowietów, ale na mocy tajnego protokołu do Paktu Ribbentrop-Mołotow przekazany Niemcom. W listopadzie tegoż roku z rąk nacjonalistów ukraińskich zginął Jan Podhorecki, komendant powiatowy Policji Państwowej, a w 1943 r. Antoni Burczycki, naczelnik poczty. Do końca 1945 r. banderowcy zabili łącznie 54 Polaków[11]. Podczas okupacji niemal cała żydowska społeczność została zamordowana w obozie zagłady w Bełżcu. 19 lipca 1944 Krystynopol został zdobyty przez Armię Czerwoną i wkrótce potem przekazany pod władzę Polski[12], a w pierwszych latach powojennych był miejscowością przygraniczną w województwie lubelskim. W latach 1934–1951 siedziba gminy Krystynopol.
15 lutego 1951 został przekazany ZSRR, na mocy umowy międzypaństwowej. W zamian za część województwa lubelskiego z kilkoma miastami bogatymi w substancję zabytkową, Polska otrzymała 3 czerwca 1951 rejon ustrzycki. Prawdziwym powodem wymiany były znajdujące się w okolicy bogate złoża węgla kamiennego, dzięki eksploatacji których Krystynopol w latach późniejszych rozrósł się kilkakrotnie.
Pałac w Szeptyckim w okresie ZSRR pełnił funkcję muzeum ateizmu i obecnie znajduje się w remoncie. Ponownie otwarty w 1990 kościół Ducha Świętego z 1692 został przekazany prawosławnym na cerkiew[9].
Z kolei wierni obrządku rzymskokatolickiego, pozbawieni swojej świątyni, najpierw korzystali z kaplicy w pobliskiej wsi, a następnie w 2003 r. nabyli działkę w mieście, rozpoczynając budowę nowego kościoła i zabudowań parafialnych[13].
Remove ads
Demografia
W 1977 miasto liczyło 53 tys. mieszkańców[14].
W 1985 liczyło 67 tys. mieszkańców[15].
W 1989 liczyło 72 047 mieszkańców[16][17].
Według ukraińskiego spisu powszechnego[18] z 2001 wynika, że w mieście żyło 70 300 ludzi, w tym 4500 Rosjan (6,4%) i 100 (0,15%) Polaków.
W 2013 liczyło 68 000 mieszkańców[19].
W Szeptyckim działa m.in. oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[20].
W Krystynopolu urodzili się:
- Franciszek Salezy Potocki (1700) – magnat, właściciel miasta
- Janina Hurynowicz (1894) – polska neurofizjolog, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a przed II wojną światową Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, neurolog i psychiatra,
- Stanisław Malec (1895) – polski fizyk, nauczyciel, popularyzator techniki, dyrektor Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie.
- Andrij Parubij (1971) – komendant Euromajdanu i koordynator Samoobrony Majdanu, deputowany do Rady Najwyższej Ukrainy, w latach 2016–2019 jej przewodniczący.
Z Krystynopolem jest związana akcja powieści Antoniego Malczewskiego Maria.
Zabytki
- pałac Potockich nazywany zamkiem, wzniesiony w XVIII w. przez Franciszka Salezego Potockiego, obecnie oddział lwowskiego muzeum historii religii
- cerkiew i klasztor oo. bazylianów z XVIII w., obecnie cerkiew św. Jura
- cerkiew św. Włodzimierza z 1703 r., dawniej kościół oo. bernardynów pw. Ducha Świętego, ufundowany przez Józefa Felicjana Potockiego.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads