Tuber

Tuber P. Micheli ex F.H. Wigg. (trufla) – rodzaj grzybów należący do rodziny truflowatych (Tuberaceae)^[1].

Trufla

Trufla letnia
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	truflowate
Rodzaj	trufla
Nazwa systematyczna
Tuber P. Micheli ex F.H. Wigg. Prim. fl. holsat. (Kilonia, 1780)
Typ nomenklatoryczny
Tuber aestivum Vittad.

Trufla biała

Hymenium trufli czarnozarodnikowej

Zobacz w Wikiźródłach przepisy na potrawy z trufli

Charakterystyka

Grzyby podziemne. Pod powierzchnią ziemi wytwarzają bulwiaste owocniki (askokarpy), z widocznym po przekrojeniu labiryntowym wzorem obłoczni (hymenium). Okrywy askokarpów są gładkie lub brodawkowane. Zarodniki trufli (askospory), wytwarzane w ilości po 1–6 w każdym worku, są okrągławe lub eliptyczne, zabarwione żółtobrązowawo, o powierzchni siatkowatej lub kolczastej^[2][3].

Grzyby mikoryzowe. Wytwarzanie owocników pod ziemią ma zalety i wady. Zaletą jest to, że nie są tak narażone na czynniki atmosferyczne, pasożyty i niszczenie ich przez zwierzęta. Wadą jest utrudnienie rozsiewania się zarodników. Młode owocniki są bezwonne, podczas dojrzewania wytwarzają jednak coraz bardziej intensywny zapach i przemieszczają się coraz wyżej, u niektórych gatunków nawet nieco wystając ponad powierzchnię. Zapach zwabia niektóre zwierzęta (np. dziki i wiewiórki), które rozgrzebując ziemię i zjadając owocniki trufli równocześnie rozsiewają jej zarodniki^[4].

Znaczenie

Niektóre gatunki trufli są najbardziej poszukiwanymi i najdroższymi grzybami jadalnymi na świecie^[4]. Należą do nich np. trufla biała (Tuber magnatum) i trufla letnia (Tuber aestivum). Ich zapach jest tak intensywny, że zazwyczaj nie stanowią samodzielnego dania, lecz przyprawę do innych dań. Z powodu trudności w odszukaniu trufle są bardzo drogie; w 1994 jeden funt trufli czarnej sprzedawano za 250-500 dolarów USA. Czasami uprawia się trufle pod starymi dębami^[5].

Odszukanie trufli przez człowieka jest zadaniem bardzo trudnym. Zajmują się tym nieliczni hobbyści mający duże doświadczenie i wiedzę o ich występowaniu. Często używa się do tego celu specjalnie tresowanych psów^[5] lub świń.

W Polsce chroniona prawnie jest tylko trufla wgłębiona, pozostałe gatunki nie podlegają ochronie i dopuszczone są do obrotu^[6].

Systematyka

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tuberaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Rodzaj Tuber został pierwotnie opisany przez Piera Micheli, natomiast poprawnie zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Friedricha Wiggersa w „Primitiae florae holsaticae” z 1780 (jako „Fungus subglobosus succo pulposo repletus.”), gdzie do tego rodzaju został zaklasyfikowany (pod nazwą Tuber gulosorum) opisany wcześniej przez Karola Linneusza takson Lycoperdon tuber^[7].

Synonimy naukowe: Aschion Wallr., Delastreopsis Mattir., Ensaluta Zobel, Lespiaultinia Zobel, Loculotuber Trappe, Mukagomyces S. Imai, Oogaster Corda, Terfeziopsis Harkn., Tuber P. Micheli, Tuberium Raf., Vittadinion Zobel^[8].

Niektóre gatunki

• Tuber aestivum (Wulfen) Spreng. 1827 – trufla letnia
• Tuber anniae W. Colgan & Trappe 1997
• Tuber bituminatum Berk. & Broome 1851
• Tuber bellonei Quél. 1888^[9]
• Tuber bonnetii Roum. 1882
• Tuber borchii Vittad. 1831 – trufla Borcha, t. biaława
• Tuber brumale Vittad. 1831 – trufla zimowa
• Tuber dryophilum Tul. & C. Tul. 1845 – trufla dębowa
• Tuber cryptobrumale Merényi, T. Varga & Bratek 2017
• Tuber excavatum Vittad. 1831– trufla wydrążona
• Tuber ferrugineum Vittad. 1831 – trufla rdzawa
• Tuber foetidum Vittad. 1831
• Tuber fulgens Quél. 1880^[9]
• Tuber macrosporum Vittad. 1831 – trufla wielkozarodnikowa
• Tuber maculatum Vittad. 1831 – trufla plamista
• Tuber magnatum Pico 1788 – trufla biała
• Tuber melanosporum Vittad. 1831 – trufla czarnozarodnikowa
• Tuber mesentericum Vittad. 1831 – trufla wgłębiona
• Tuber nitidum Vittad. 1831 – trufla lśniąca
• Tuber puberulum Berk. & Broome 1846 – trufla omszona
• Tuber rapaeodorum Tul. & C. Tul. 1843 – trufla rzepiasta
• Tuber regianum Montecchi & Lazzari 1987
• Tuber rufum Pollini 1816 – trufla ruda
• Tuber scleroneuron Berk. & Broome 1851
• Tuber separans Gilkey 1916
• Tuber sinense K. Tao & B. Liu 1989
• Tuber uncinatum Chatin 1888

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum^[10]. Uwzględniono wszystkie gatunki występujące w Polsce i niektóre inne. Wykaz gatunków występujących w Polsce i ich polskie nazwy według M.A. Chmiel^[11] i innych^[12][13].