Wielojęzyczność
zjawisko socjolingwistyczne; bierne lub czynne posługiwanie się dwoma i/lub większą liczbą języków przez jednostkę lub grupę społeczną Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wielojęzyczność, multilingwizm[1][2], różnojęzyczność[2], plurilingwizm[2], polilingwizm[3] – czynne lub bierne posługiwanie się dwoma lub większą liczbą języków przez jednostkę lub grupę społeczną. Liczba osób wielojęzycznych na świecie przewyższa liczbę osób posługujących się tylko jednym językiem[4]. Wielojęzyczność jest zjawiskiem powszechnym na obszarach Ziemi silnie zróżnicowanych etnicznie, takich jak Afryka, Indie czy Nowa Gwinea, gdzie wielu ludzi jednego języka używa w rodzinie, innego na bazarze, jeszcze innym zaś posługuje się w szkole. W efekcie osoby te mają więcej niż jeden język ojczysty, z tym że zakres opanowanego słownictwa w każdym z tych języków może być różny.
Za pewien przejaw wielojęzyczności można uznać również samo posługiwanie się różnymi wariantami języka ojczystego (odmianą literacką, fachową, potoczną, dialektalną)[5]. Szczególną postacią tego zjawiska jest dyglosja występująca w kulturach, gdzie język literacki znacznie różni się od mowy nieformalnej, używanej w życiu codziennym. Występuje ona np. w krajach arabskich, w Chinach czy w Indiach[6]. W skrajnych przypadkach dyglosja polega na współistnieniu wzajemnie niezrozumiałych języków, które pełnią różne funkcje w społeczeństwie[7].
Wielojęzyczność (multilingwizm) bywa niekiedy odróżniana od różnojęzyczności (plurilingwizmu), przy czym rozróżnienia takiego dokonują przede wszystkim autorzy europejscy[2][8]. Rozróżnienie to znajduje zastosowanie, gdy zachodzi konieczność ukazania zagadnień glottodydaktycznych z różnych perspektyw: wielojęzyczność stanowi pojęcie socjolingwistyczne, a różnojęzyczność pojmuje się jako zjawisko psycholingwistyczne[2]. Różnojęzyczność to kompetencje językowe i interkulturowe konkretnej jednostki[8]. Wielojęzyczność (społeczna koegzystencja języków) jest zjawiskiem właściwym dla prawie wszystkich krajów współczesnego świata[9].
Przyczyny wielojęzyczności
- Funkcjonowanie w społeczeństwie wieloetnicznym (np. Indie, niektóre kraje afrykańskie)
- Wychowywanie się w rodzinie etnicznie mieszanej
- Oświata prowadzona w innym języku niż używany na co dzień (np. w angielskim lub hindi w Indiach)
- Posługiwanie się w rodzinie językiem regionalnym (np. kaszubskim w Polsce)
- Emigracja
- Wielojęzyczność zamierzona[10]
Rodzaje wielojęzyczności
- Umiejętność posługiwania się różnymi językami w większości sytuacji, w mowie i na piśmie
- Posługiwanie się którymś z języków w ograniczonym zakresie (np. tylko język potoczny, brak umiejętności czytania w danym języku)
- Wielojęzyczność bierna – tylko rozumienie innych języków
Mianem osoby wielojęzycznej określa się często taką osobę, która posługuje się co najmniej trzema językami (lub dwoma językami obcymi). W innych ujęciach dwujęzyczność jest rozpatrywana jako jeden z rodzajów wielojęzyczności[5].
Mity na temat wielojęzyczności
Polscy naukowcy wskazali jako błędne niektóre przekonania dotyczące wielojęzyczności[11]:
- Najkorzystniejsze dla dziecka jest dorastanie w środowisku jednojęzycznym.
- Wielojęzyczność jest osiągalna tylko dla ludzi, którzy z więcej niż jednym językiem mieli styczność od pierwszych miesięcy życia.
- Osoby dwu- lub wielojęzyczne są wyjątkami na tle jednojęzycznej „normy”.
- Ludzie wielojęzyczni władają wszystkimi swoimi językami „doskonale”, na takim samym poziomie, jak osoby jednojęzyczne.
- Dwujęzyczność dzieci ma szkodliwy wpływ na rozwój językowy i poznawczy, co ma prowadzić do gorszych wyników w nauce.
- Wprowadzenie więcej niż jednego języka może skutkować zaburzeniami językowymi lub innymi brakami.
- Dziecko nie ma czasu na naukę więcej niż jednego języka, więc najlepiej, żeby przyswoiło tylko język otoczenia.
- Wielojęzyczność zaburza tożsamość dziecka[10].
- Wielojęzyczność powoduje opóźnienia mowy u małego dziecka.[10]
Zjawiska związane z wielojęzycznością
- Kalki językowe – przenoszenie konstrukcji z jednego języka na grunt drugiego, występuje często np. wśród Finów szwedzkojęzycznych
- Code switching – swobodne „przeskakiwanie” z języka na język, czasami w połowie zdania, spotykane wśród osób znających oba języki (np. hindi i angielski w Bombaju)
- Powstawanie języka mieszanego
- Rozmówcy posługujący się każdy swoim językiem, lecz rozumiejący język rozmówcy (np. czeski i słowacki w byłej Czechosłowacji, hiszpański i włoski w niektórych rejonach Argentyny)
- Dyglosja – posługiwanie się innym językiem/dialektem w sytuacjach formalnych i nieformalnych, powszechne np. w krajach arabskich.
Niektóre obszary wielojęzyczne
Przykładami stosunkowo częstego występowania wielojęzyczności mogą być: Szwajcaria (niemiecki, francuski, włoski i retoromański w zależności od kantonu), Południowy Tyrol we Włoszech, gdzie większość stanowi ludność niemieckojęzyczna, Stany Zjednoczone (angielski i hiszpański w stanach południowych albo angielski i polski wśród chicagowskiej Polonii), państwa bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia), południowa i południowo-zachodnia część Finlandii (język fiński i szwedzki), Ukraina z językiem narodowym i rosyjskim, Rosja z językiem rosyjskim i wieloma językami lokalnymi, Malta z językiem maltańskim i angielskim[10]. W Polsce dwujęzyczne obszary to m.in. niektóre gminy w województwie pomorskim, gdzie zamieszkują Kaszubi oraz w woj. opolskim, gdzie mieszkają Niemcy. Dwujęzyczna jest także większość Romów. Oficjalnym krajem dwujęzycznym jest Kanada, gdzie języki francuski i angielski są zagwarantowane konstytucyjnie na poziomie federalnym.
Wielojęzyczność w Unii Europejskiej
Podsumowanie
Perspektywa
Wielojęzyczność jest odzwierciedleniem kulturowej i językowej różnorodności w Unii Europejskiej. Sprawia też, że instytucje europejskie są bardziej dostępne i przejrzyste dla obywateli, co stanowi gwarancję ich demokratycznego funkcjonowania.
Parlament Europejski wyróżnia się spośród innych instytucji UE tym, że spoczywa na nim obowiązek zadbania o jak najszerszą wielojęzyczność. Wszyscy obywatele UE muszą być w stanie korzystać z odnoszącego się do nich prawodawstwa bezpośrednio w swoim ojczystym języku. Co więcej – ponieważ każdy obywatel Unii ma bierne prawo wyborcze (może zostać wybrany posłem do PE), niemożliwe byłoby wymaganie od wszystkich posłów doskonałego opanowania jednego z języków „kontaktowych”. Prawo każdego posła do czytania parlamentarnych dokumentów, śledzenia debat i wypowiadania się we własnym języku jest jednoznacznie zagwarantowane wewnętrznymi przepisami Parlamentu Europejskiego[potrzebny przypis]. Jako organ prawodawczy, Parlament Europejski ma dodatkowo obowiązek zagwarantować nienagannie wysoką jakość przyjmowanych przez siebie tekstów prawnych, i to we wszystkich językach wspólnotowych. Przepisy te pozwalają też wszystkim europejskim obywatelom na śledzenie parlamentarnych prac, składanie pytań oraz otrzymywanie na nie odpowiedzi w ich własnym języku.
Wielojęzyczność w byłym ZSRR i Rosji
Występowanie w Rosji około 150 języków etnicznych[12] powoduje, że dwujęzyczność (bilingwizm) był i jest zjawiskiem na obszarze tego państwa (a poprzednio ZSRR) szeroko rozpowszechnionym. Jednocześnie twórczość literacka najczęściej powstawała i powstaje w języku rosyjskim – współcześnie można wskazać kilkunastu znanych pisarzy innych narodowości piszących w tym języku i identyfikujących się z literaturą rosyjską. Są to np. Giennadij Ajgi, Jurgis Baltrušaitis, Fazil Iskander, Grigorij Kanowicz, Anatolij Kim. Są też twórcy, którzy pisząc w języku rosyjskim tym niemniej uważają się (lub uważali się za życia) za pisarzy narodowych – jak Czingiz Ajtmatow, Wasil Bykau, Ion Druce, Rüstəm İbrahimbəyov czy Timur Zulfikarow. Ajtmatow w wywiadzie dla Litieraturnoj gaziety w 1994 r. powiedział, że język rosyjski stanowił dla niego i dla innych pisarzy narodowych pomost do czytelników światowych, i w konsekwencji stwierdził, że dla miejscowych literatów na drodze Wschód-Zachód nic Rosji nie zastąpi[13].
Podobna sytuacja występuje też w środowisku artystów estradowych, dotyczy to np. Laimy Vaikule, Sofii Rotaru albo Edyty Piechy.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.