Suchogrzybek złotopory

Suchogrzybek złotopory, podgrzybek złotopory (Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara) – gatunek jadalnych grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)^[1].

Suchogrzybek złotopory

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	borowikowate
Rodzaj	suchogrzybek
Gatunek	suchogrzybek złotopory
Nazwa systematyczna
Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara Czech Mycol. 60(1): 49 (2008)

Młode owocniki Xerocomellus chrysenteron

Dojrzewające owocniki Xerocomellus chrysenteron

Dojrzałe owocniki Xerocomellus chrysenteron

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xerocomellus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1791 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Boletus chrysenteron. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2008 r. Josef Šutara, przenosząc go do rodzaju Xerocomellus^[1].

Jest to gatunek typowy rodzaju Xerocomellus. Ma około 30 synonimów naukowych. Niektóre z nich^[2]:

• Boletus chrysenteron Bull. 1791
• Boletus communis Bull. 1789
• Ceriomyces communis (Bull.) Murrill 1909
• Versipellis chrysenteron (Bull.) Quél. 1886
• Xerocomellus armeniacus var. luteolus (H. Engel & Antonín) Šutara 2009
• Xerocomus armeniacus f. luteolus H. Engel & Antonín 1996
• Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél. 1888
• Xerocomus communis (Bull.) Bon 1985

Nazwę podgrzybek złotopory podał Władysław Wojewoda w 2003 r, wcześniej Alina Skirgiełło opisywała ten gatunek pod nazwą podgrzybek złotawy^[3]. Regionalne nazwy: grzyb złotawy, złoty grzyb, borowik złotawy, grzyb czerwonotrzonowy, grzyb zajęczy, grzyb zającowy, zajączek, zajęczak, czerwona noga^[4]. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy suchogrzybek złotopory^[5].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 3–10 cm, początkowo wypukły lub półkulisty, później powoli się rozpłaszcza i niekiedy lekko zapada w środku. Skórka sucha, matowa, delikatnie omszona, barwy brązowej, żółtobrązowej, często z oliwkowym odcieniem, ochrowoszarej, czerwonobrązowej lub ciemnobrązowej. Podczas suszy pęka na poletka i ukazuje się miąższ w korze od białawego do czerwonawego^[6].

Rurki

Początkowo bladożółte, później zielonożółtawe lub oliwkowozielonawe. Sinieją pod naciskiem. Pory takiej samej barwy jak rurki, szerokie i kanciaste, niekiedy brunatno poplamione, siniejące pod naciskiem^[6][7].

Trzon

Wysokość 4–8 cm, grubość 1–2 cm, przeważnie walcowaty, zwężający się ku podstawie, często nieco zgięty. Pod kapeluszem żółty, poza tym przeważnie zabarwiony na czerwono lub brązowo, często z podłużnymi włókienkami^[6].

Miąższ

U młodych okazów twardy, później delikatny, miękki, wodnisty i szybko rozkładający się. Często atakowany jest przez pleśń. W kapeluszu jest żółty, po uszkodzeniu początkowo sinieje, a później czerwienieje, w trzonie u dorosłych okazów jest brązowoczerwony^[6]. Ma słaby zapach i nieco kwaskowaty smak^[7].

Wysyp zarodników

Brązowawooliwkowy lub oliwkowy. Zarodniki wąskoelipsoidalne lub jajowato-wrzecionowate, gładkie, o rozmiarach 12–14 × 4–5 μm^[7].

Występowanie

Jest pospolity na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego^[8]. W Polsce jest bardzo pospolity. Występuje w lasach iglastych i liściastych, parkach. Rośnie na ziemi pod bukiem, sosną zwyczajną, dębem szkarłatnym, dębem bezszypułkowym, dębem szypułkowym. Owocniki pojawiają się od czerwca do listopada^[3].

Znaczenie

Grzyb jadalny, średniej wartości. Ceniony przez niektórych zbieraczy, jednak o niewielkiej wartości, ze względu na silne robaczywienie, małą przydatność do przerobu i małą odporność na dłuższy transport^[9]. Często też atakowany jest przez grzyby strzępkowe Hypomyces chrysospermus (taki spleśniały grzyb nie nadaje się do spożycia)^[10].

Gatunki podobne

Jest kilka podobnych podgrzybków, przez grzybiarzy zwykle nierozróżnianych i określanych wspólną nazwą jako "zajączki"^[11]. Są to m.in.:

• suchogrzybek obciętozarodnikowy (Xerocomellus porosporus), który nie ma w pęknięciach skórki czerwonawego koloru i jego trzon nie ma czerwonej barwy^[6]. W sposób pewny te dwa bardzo podobne gatunki można odróżnić jedynie badaniem zarodników^[12],
• podgrzybek zajączek (Boletus subtomentosus). Ma bardziej jaskrawożółte pory, jego kapelusz u starszych okazów nie pęka na poletka i jego miąższ nie sinieje po uciśnięciu^[6].
• suchogrzybek oprószony (Xerocomellus pruinatus). Ma ciemniejszy kapelusz, twardszy miąższ i wyrasta dopiero jesienią. Ma większe wartości kulinarne, niż podgrzybek złotopory^[11].