Złom (leśnictwo)

Złom – drzewo złamane^[1][2] stojące^[3][4][5][6], zwykle już martwe^[4][7][3][6] (pień lub pniak^[2]). Bezpośrednimi przyczynami powstawania złomów są na ogół wiatr i śnieg^[5][8].

Obszar ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego – złom jako środowisko życia.

Obszar ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego.

Pałac Radziwiłłów w Balicach

Przyczyny powstawania

Najczęstsze przyczyny powstawania złomów to:

• gwałtowne wichry^[8] ( Zobacz też: Wiatrołom^[5])
• nadmierne obciążenie koron śniegiem^[8] ( Zobacz też: Śniegołom^[5], Okiść)

czyli czynniki naturalne. Powodem może być również na przykład:

• nieprawidłowa ścinka drzew. Niektóre źródła wymieniają wśród powstałych w ten sposób złomów zrębowych^[8]:
  • drzewa złamane w wyniku upadku
  • drzewa złamane przez inne padające drzewo
  • rozłupy – podłużnie popękane odcinki pnia
  • odłupy – krótkie, obwodowe kawałki pnia
• katastrofa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, lub katastrofa budowlana^[9].

Sprzyjającymi czynnikami zwykle są:

• osłabienie wnętrza pnia przez hubę^[8]
• przerwanie spoistości pnia przez odłamki metali^[8]
• głęboki system korzeniowy drzewa^[8].

Podział z gospodarczego punktu widzenia

Złomy (i wywroty) można podzielić na^[5]

• świeże – zasiedlone przez szkodniki wtórne
• stare – opuszczone przez te szkodniki.

Rola w lesie i gospodarce

Leśnicy usuwają złomy z lasu^[4][10], ponieważ pogarszają one jego tak zwany stan sanitarny^[8]. Pochodzące z nich drewno przeznaczone jest często na sortyment niższej jakości^[5].

Złomy spełniają jednak istotną rolę w ekosystemie leśnym^[3] – są na przykład siedliskiem życia wielu ważnych gatunków organizmów leśnych (grzybów, roślin naczyniowych, owadów, ptaków, drobnych ssaków i in.) i ich eliminacja może stanowić dla nich zagrożenie^[10][4].

Zakres stosowania pojęcia złom

W części źródeł daje się zauważyć poważną niekonsekwencję w stosowaniu pojęcia złom.

Według ustawy o ochronie przyrody złom to drzewo, którego pień uległ złamaniu, lub krzew, którego pędy uległy złamaniu w wyniku działania czynników naturalnych, wypadku lub katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, lub katastrofy budowlanej^[9]. Złomem może tutaj być więc również krzew.

Z kolei Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Łodzi w swoich wytycznych z 2015 roku dotyczących postępowania ze zniszczonymi drzewami precyzuje, że złom to drzewo złamane na odcinku od szyi korzeniowej do korony na wysokości powyżej 0,5 m. Odłamana górna część z koroną o ile wciąż połączona jest z dolną określana jest nazwą złom całkowity^[11].

Według „Małej encyklopedii leśnej” z 1980 roku jest to złamane drzewo lub część drzewa (konary) złamana na pniu, jak również wymienione wyżej złomy zrębowe^[8]. Natomiast według bardziej lakonicznej definicji w jej nowszym wydaniu z 1991 roku jest to złamane drzewo^[5].

Z kolei „Słownik języka polskiego” PWN z 1981 roku stosuje ten termin w zupełnie innym znaczeniu – jako gałąź, łodygę odłamaną na skutek silnego wiatru, gradu, sadzi (szadzi) itp. (złomy topoli, świerka, sosny)^[12], natomiast jego najnowsze wydanie internetowe z kolei w szerszym zakresie jako połamane drzewo lub odłamaną gałąź^[13].

Jednak przeznaczony do praktycznego stosowania „Niezbędnik leśnika” z 2012 roku wyraźnie zaznacza, że do złomów (złamanych drzew stojących) nie zalicza się (nie dokłada się) ich odłamanych fragmentów^[4].

Zobacz też

• Posusz
• Martwe drewno w lesie