1242.

Godina 1242 (MCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu u julijanskom kalendaru (1. januar).

< | 12. vijek | 13. vijek | 14. vijek | >
< | 1210-e | 1220-e | 1230-e | 1240-e | 1250-e | 1260-e | 1270-e | >
<< | < | 1238. | 1239. | 1240. | 1241. | 1242.. | 1243. | 1244. | 1245. | 1246. | > | >>

1242.. po kalendarima

Gregorijanski	1242.. (MCCXLII)
Ab urbe condita	1995.
Islamski	639–640.
Iranski	620–621.
Hebrejski	5002–5003.
Bizantski	6750–6751.
Koptski	958–959.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1297–1298.
• Shaka Samvat	1164–1165.
• Kali Yuga	4343–4344.
Kineski
• Kontinualno	3878–3879.
• 60 godina	Yang Voda Tigar (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11242.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• zima - Mongolska invazija Ugarske: Pošto su na Božić Mongoli prešli zaleđeni Dunav, pustoše zapadnu Ugarsku; zauzeli su estergomsku varoš i ubili mnogo ljudi, ali nisu mogli uzeti citadelu. Batu-kan šalje Kadana prema Hrvatskoj, u potjeru za kralje Belom.
  • Béla IV, kralj Ugarske je napustio Zagreb i krenuo na jug (princeza Margareta je rođena u Klisu 27. 1.), kao i masa izbjeglica iz Podravine i Posavine. Mongoli su provalili u Slavoniju, varaždinski župan ih ne može suzbiti: 1) razoren je Banoštor, sjedište srijemske biskupije; opustošen je istočni kraj "Slovinske zemlje"; propao je grad Orljava u požeškoj županiji 2) provala preko Drave u križevačku županiju, koja se sastaje sa istočnom grupom. Svi kreću na Čazmu i razaraju je; na putu ka Zagrebu razaraju sve osim Kalnik-grada kojeg je obranio Filip Bebek. Razoren je i Zagreb sa stolnom crkvom.^[1]
  • Mongoli prelazi preko Gvozda (Velike Kapele). Kod rijeke Srebrenice blizu Srba je ubijen veliki broj sužnjeva iz Ugarske i Slavonije; Mongoli prelaze preko Velebita u Primorje.^[2]

Pogled na Trogir

• • Kralj Bela je stigao u Split (u gradu vlada latinska stranka, nisu mu dovoljno brzo opremili galiju), ubrzo prelazi u Trogir, čiji je knez Stjepko Šubić Bribirski; među najmoćnijim kraljevim pristalicama su krčki knezovi Frankapani.^[3]

• 10. 2. - Japan Kamakura perioda: car Shijō gine u nesreći s nepunih 11 godina. Nakon rasprave između dvorskog plemstva i šogunata, nasleđuje ga rođak Kunihito kao car Go-Saga (do 1246).

• ožujak, početkom - Prve mongolske čete na mosorskim gorama iznad Splita, grad je pun bjegunaca, oni koji su ostali van su ubijeni.^[4]
  • Ubrzo stiže glavna vojska i opsjeda Klis, misleći da je kralj tu, ali odbijeni su.^[5]
• 5. 3. - Aleksandar Nevski je uz pomoć brata Andreja povratio grad Pskov od krstaša.
• 18. 3. - Kralj je izdao povelju Trogiru, potvrđuje stare povlasti i kotar "od stupa, koji je smješten ispod Ostroga, pak sve do sela Smokvice". Pošto i Split misli da mu pripada Ostrog, dolazi do sukoba dva grada.^[6]

April/Travanj – Jun/Lipanj

Tatarska najezda, karta iz 1895

• proljeće?
  • Batu saznaje za smrt velikog kana Ogataja, gradovi su tvrdi, nestaje hrane za konje - odlučuje prije povratka pokušati zauzeti Trogir - ali grad je okružen vodom a kralj je prešao na otok Kraljevac.^[5]
  • Mongoli se ne mogu vratiti istim putem na sjever, jer je narod zapriječio put na Velebitu. Kreću Podgorjem prema Senju, saznaju da je kralj Bela prešao na Rab - organiziraju brodove i splavove, ali su ih Hrvati otočani, na čelu sa Pažanima, kao i krčki knezovi Friderik i Bartolomej Frankapan, potukli u morskoj bici kod Raba.^[7]
  • Kralj prelazi na Pag pa na obalu Podgorja, gdje dolazi do nove bitke; kralja su iz opasnosti spasili braća Kres, Kupiša i Rak iz Srijema (krivotvorina?).^[8]
  • Tatari/Mongoli (pod Kadanom) zatim odlaze na istok: napadaju Dubrovnik, pustoše okolinu Kotora i napadaju utvrđenje, pustoše gradove Svač i Drivast. Prolaze kroz Srbiju^[9] i Bugarsku. Batu se spustio Podunavljem i Pomoravljem i sastao sa Kadanom u Bugarskoj.

"Bitka na ledu", prema hronici iz 16. st.

• 5. 4. - Bitka na Čudskom jezeru, dio Sjevernih križarskih ratova: Aleksandar Nevski je sa novgorodskim i vladimirskim snagama porazio krstaše iz Livonskog reda i Dorpatske biskupije. Bitka je proslavljena maštovitim prikazom u filmu iz 1938.
• april - Rat u Saintongeu: pobuna nekih plemića na zapadu Francuske, pre svega Huga X od Lusignana protiv Alphonsea, grofa od Poitiersa, mlađeg brata francuskog kralja Louisa IX. Pobunio se i tuluski grof Raymond VII. S pobunjenicima je i engleski kralj Henry III, koji se nada obnovi Anžujske imperije.
• proleće - Nikejska vojska cara Jovana III Vataca i velikog domestika Andronika Paleologa prešla Helespont i Trakiju, paralelno s flotom. Opsedaju Solun, kojeg drži samozvani car Jovan Komnen Duka, čiji je otac Teodor doveden s nikejskom vojskom. Jovan Vatac se vraća kući kada je čuo da se Bajčuovi Mongoli spremaju iz Jermenije u seldžučku Anadoliju.

• svibanj - Kralj Bela boravi u Klisu, tu su mu umrle kćeri Margareta i Katarina (sahranjene u splitskoj crkvi sv. Dujma). Poslanici Zadra, pošto su proterali mletačkog kneza Ivana Michaela, mole kralja da ih primi pod svoju vlast (pod Mlečanima su od 1217).^[10]
• 28. 5. - Avignonetski masakr: katari iz Montségura su ubili inkvizitora Guillaumea Arnauda i 11 njegovih kolega (inkvizitori su beatifikovani 1866). Dogodine će biti poslana kraljevska vojna ekspedicija, koja će nakon opsade 1242-43. uništiti zamak Montségur i katarsku organizaciju u oblasti.

• 17. 6. - Spaljivanje jevrejskih svetih tekstova u Parizu - posledica disputacije iz 1240, optužbe da Talmud iznosi bogohulne stvari o Isusu, Mariji i hrišćanstvu (→ Isus u Talmudu).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 14. 7. - Umro je Hōjō Yasutoki, japanski shikken, regent šoguna, stvarna vlast u zemlji. Nasleđuje ga unuk Hōjō Tsunetoki (do 1246).
• jul - Hafsid Abu Zakariya Yahya je zauzeo Tlemsen, tako da mu Sultanat Tlemsen postaje vazal - najmoćniji je vladar Magreba.
• 21-22. 7. - Bitka kod Taillebourga je odlučujući okršaj Rata u Saintongeu, na jugozapadu Francuske: kralj Louis IX od Francuske je sa bratom Alphonseom od Poitiersa porazio kralja Henryja III od Engleske, koji je bio sa svojim bratom Richardom od Cornwalla i poočimom Hugom od Lusignana.

• avgust - Pošto je Pula odbila dati galiju za rat protiv cara Fridriha, mletačka flota je napala grad i razorila zidine; napad je ponovljen u oktobru (mir i novi pakt sa gradom zaključeni sledećeg januara).^[11]
• avgust? - Spor dubrovačke i barske nadbiskupije: ulcinjski biskup priznao crkvenu vlast dubrovačkog nadbiskupa, uz podršku gradskih vlasti i dukljanskog kneza/"kralja" Đorđa Nemanjića.^[12]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• jesen - Kraj Bela se vratio u Slavoniju, kod križevačkog vlastelina Hudine, provodi više mjeseci u zemlji.^[8]
• listopad - Samobor je slobodno kraljevsko trgovište.

• novembar - Solunski vladar Jovan, pošto ga je otac Teodor ubedio, pristaje abdicirati kao car i nastaviti kao despot, lojalan Nikejskom carstvu.

Zlatna bula

• 16. 11. - Bela IV je u Virovitici izdao Zlatnu bulu: zagrebački Gradec je slobodni kraljevski grad.
  • Kralj Bela nastoji osnovati nove gradske općine, naseliti ih strancima (hospites) i opasati ih zidovima, kako bi se osigurali u slučaju nove najezde. Ove godine je potvrdio prava "gostima" Varaždina i u Samoboru kod grada Okića.^[13]
  • Ban Dionizije je postavljen za hrvatskog hercega (do 1247), prvi nekraljevske krvi.^[13]
• 21. 11. - U Virovitici, ban i herceg Dionizije uređuje poslove između plemena Bratila i moravečkog župana Abrahama, zatim ide na jug kako bi se razgraničila imovina kraljevskih gradova, kneževskih porodica i hrvatskih plemena, kao i pomoglo Zadru (Mlečani ga napali i povratili sljedećeg ljeta).^[10]

• 2. 12. - Umro je bagdadski abasidski kalif Al-Mustansir I, nasleđuje ga sin al-Musta'sim, 37. i poslednji abasidski kalif u Bagdadu (do 1258).
• 4. 12. - Umro je almohadski kalif Abd al-Wahid II (utopljen u bazenu), nasleđuje ga brat Abu al-Hasan as-Said al-Mutadid (do 1248).
• zima 1242/43 - Seldžučki Rumski Sultanat u Anadoliji: tek što su poraženi poslednji pobunjenici inspirisani pokojnim propovednikom Baba Ishakom, Bajdžu Nojanovi Mongoli su zauzeli Erzurum, spremaju se za invaziju na proleće.

Kroz godinu

• 1241/42-43 - Raški kralj Vladislav Nemanjić je oslabljen smrću tasta Ivana Asena II, srpska vlastela diže pobunu protiv njega, nakog građanskog rata (?) je zbačen, zamenjuje ga mlađi brat Stefan Uroš I 1243.
• Prvi put se spominje Sirač, kao Zirch.
• Trogirski knez Stjepko II. Šubić Bribirski je ove godine i šibenski načelnik.
• Car Fridrih je odredio da Landgrof Tiringije Heinrich Raspe IV. i češki kralj Vaclav I budu staratelji, rajhsgubernatori, maloletnom kralju Konradu, nakon što je nadbiskup Majnca Siegfried III. von Eppstein prešao na papinu stranu. Nadbiskup je ove godine zauzeo carski grad Wiesbaden i naredio njegovo uništenje.
• Traje sedisvakancija: Celestin IV je umro u novembru 1241, a Inocent IV izabran u junu 1243.
• Umro je Čagataj, mongolski držalac Centralne Azije, nasleđuje ga mladi unuk Qara Hülegü (do 1246. i 1252), regent mu je majka Ebuskun.
• Mongolski guverner (darugači ili baskak) Horasana, Ujgur Korguz je uhapšen i pogubljen. Regentkinja Töregene Khatun na njegovo mesto postavila bivšeg Korguzovog zamenika Arghun Aqu (Töregene je regentkinja nakon što je krajem prošle godine umro Ogataj-kan).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1243.

• Margareta Ugarska, princeza, katolička svetica († 1270)
• 15. 12. - Munetaka, japanski princ i šogun († 1274)
• Stjepan I Kotromanić, bosanski ban († 1314)
• Georgije Pahimer, historičar († ca. 1310)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1242.

• 10. 2. - Shijō, japanski car (* 1231)
• 12. 2. - Henrik (VII), bivši kralj Rimljana/Nemačke (* 1211)
• 14. 7. - Hōjō Yasutoki, japanski državnik (* 1183)
• 7. 10. - Juntoku, bivši japanski car (* 1197)
• 2. 12. - Al-Mustansir I, bagdadski kalif (* 1192)
• 4. 12. - Abd al-Wahid II, marakeški almohadski kalif
• Čagataj, sin Džingis-kana, držalac Centralne Azije (* ca. 1184)