Dositej Novaković

Dositej Novaković (oko 1774 — 1854) bio je srpski duhovnik i episkop timočki od 1834. do 1854.

Biografija

Rodio se u selu Dabnici kod Prilepa oko 1774. Kao mladić boravio je u manastiru Treskavcu kod Prilepa. Ubrzo odlazi na Svetu Goru u Manastir Zograf gde prima monaštvo. Tu biva rukopoložen za jerođakona a zatim i za jeromonaha. Sa Svete Gore odlazi u Pirot, a zatim i u Niš, gde ga tadašnji episkop Meletije postavlja za svog protosinđela.

Posle ubistva episkopa Meletija 31. maja 1821. godine od strane Turaka koji su zbog Grčkog ustanka zatvarali i ubijali pravoslavno sveštenstvo Dositej uspeva da prebegne za Srbiju gde ga knez Miloš Obrenović prima i daje mu dužnost starešine manastira Svete Petke, a potom i manastira Gornjaka. Nešto kasnije je unapređen u čin arhimandrita.

Kada je 1833. oslobođena Timočka krajina, i pripojena Kneževini Srbiji knez i mitropolit beogradski odlučuju da obrazuju Timočku eparhiju. Mitropolit Petar je u dogovoru sa ostala dva srpska episkopa, užičkim Nikiforom i šabačkim Gerasimom, predložio tri arhimandrita od kojih je jedan bio Dositej. Godine 1834. nakon izbora rukopoložen je za episkopa timočkog u Zaječaru, međutim nezadovoljan stanjem religioznosti u tom malom i relativno novonastalom gradu on premešta sedište episkopije u nešto veći i stariji i zahvaljujući kneževskoj porodici Karapandžić i Hajduk-Veljku svakako kultivisaniji i poznatiji grad Negotin, uostalom i mnogo bliže luci na Dunavu Prahovo, tj direktnoj brodskoj vezi s Austrijskim i Ruskim carstvom.

Od 1846. je bio počasni član Društva srpske slovesnosti.

U jednom incidentu 1851. godine, jedan bogati Rom („Cigan“) rođen u Negotinu i dugogodišnji stanovnik, pokušao je da oženi svog sina siromašnom Srpkinjom i državni zakon i crkveni kanoni su to očigledno dozvoljavali, ali je bilo prilično neobično i politički protivnici vladajućem režimu okupili su lokalno stanovništvo da se suprotstave tome. Episkop Dositej je pokušao da ih urazumi u nekoliko javnih govora i pismenim zahtevima državnim funkcionerima i beogradskoj mitropoliji da se javno izjasni da je nameravano venčanje legalno. On je više puta isticao da su svi pravoslavni hrišćani „jednaki u zakonu i u očima Božijim“, ali posle višenedeljnog planiranja, uključujući i kanonsku objavu predstojećeg venčanja u vladičanskoj crkvi od strane episkopa, na dan planiranog venčanja pobunjena gomila upala je u vladičanski dvor i držala Dositeja kao taoca nekoliko sati tako da on nije mogao da prisustvuje. Isto je učinjeno i sa protoprezviterom (parohijskim sveštenikom) i venčanje je otkazano.^[1]

Episkop Dositej je upravljao Timočkom eparhijom 20 godina, umro je 2. aprila 1854. godine, u Negotinu. Njegov grob nalazi se u kripti stare negotinske crkve.^[2][3][4]