Krumpir

Krumpir ili krompir (Solanum tuberosum) je trajna zeljasta biljka iz porodice pomoćnica (Solanaceae) s razgranatom, do 1 m visokom nadzemnom stabljikom, "cimom" koja nosi listove, i s brojnim podzemnim vriježama na čijim krajevima se nalaze gomolji, poznatiji pod nazivom krumpir.

Krompir
Status zaštite
Status zaštite: Odomaćeni
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Razred:	Magnoliopsida
Red:	Solanales
Porodica:	Solanaceae
Rod:	Solanum
Dvojni naziv
Solanum tuberosum L.

Potječe s obronaka Anda i sve do 16. vijeka nije bio poznat u Evropi. Ispočetka se uzgajao kao ukrasna biljka da bi zbog porasta stanovništva i epidemija gladi počeo biti korišten za prehranu.

Botanički opis biljke

Krompir je višegodišnja zeljasta biljka, životne forme geofita - poseduje podzemno stablo (tuber, odakle i potiče latinski naziv) po tipu krtole. Boja cveta varira od bele do ružičaste i ljubičaste, sa jarko žuto obojenim prašnicima. Uzgajani varijeteti su uglavnom bespolni (bez cvetova ili sa sterilnim cvetovima). Oprašivanje je u većini slučajeva spoljno (insektima, vetrom), ali postoje i podaci o samooprašivanju/samooplođenju. Svi varijeteti krompira se mogu vegetativno raznožavati krtolama. Plodovi fertilnih varijeteta su bobice, podsećaju na male zelene plodove paradajza. Često se krtole nazivau plodovima krompira, ali je ovo botaniči neispravno. U plodu se može naći i do 300 semena.

• 
  cvetovi
• 
  cvetovi
• 
  krtole

Početak korišćenja krompira u Evropi

Veliki broj gajenog povrća je poreklom sa teritorija Južne Amerike, i većina je uvedena u upotrebu u Evropi ubrzo posle Kolumbovog putovanja 1492. godine, ali je krompir uvežen znatno kasnije. Uzrok ovom „kašnjenju" se može naći u podatku da je uzgajan u višim delovima Anda, koje su Španci posetili tek 1532. godine. Prvi pomen krompira u Kolumbiji se nalazi u literaturi iz 1537. godine (pominje ga Pedro Sijesa Leon, savremenik Fransiska Pizara), a kao nova biljka opisan je tek 1552. Datum prenošenja krompira u Evropu nije još utvrđen (i verovatno nije ni zapisan), ali se može utvrditi najranije prisustvo krompira na evropskom koontinentu.^[1]

Krompir je 1588. godine već bio poznat i gajen u određenim delovima Italije, što ukazuje na još raniju širu upotrebu ove biljke u Španiji^[2]. Postoje indicije da je uzgoj krompira u Španiji postojao pre 1573. godine^[2]. Skoro su pronađeni podaci o izvozu krompira sa Kanarskih ostrva za Antverpen u novembru 1567. godine. Ako se pretpostavi da je verovatno uzgajan bar pet godina na samim Kanarskim ostrvima, godine oko 1562. bi se mogle označiti kao godine introdukcije krompira u Evropu^[1]. Ovo bi značilo da je krompir stigao u Evropu samo deset godina posle opisivanja vrste, odnosno oko 30 godina posle Pizara^[1], kao i da je najpre uzgajan na ostrvima, a tek kasnije i u kontinentalnoj Španiji.

Ostali podaci

Krompir je jedna od važnijih namirnica u ljudskoj ishrani, a bio je vrlo značajan za nestanak gladi u Evropi. U ljudskoj ishrani se upotrebljava kuvan i pečen dok je sirov blago otrovan. Industrijskim postupkom od krompira se dobija skrob, a sečenjem krompira na tanke listiće, zatim odstranjivanjem skroba, i pečenjem u vrelom ulju dobija se čips. Krompir napada insekt krompirova zlatica koja može biti pogubna za rod.

Vanjske veze

Krumpir na Wikimedijinoj ostavi

Wikivrste

Wikivrste imaju podatke o taksonu Solanum tuberosum.

• GLKS Baza podataka o krompiru Arhivirano 2008-09-27 na Wayback Machine-u
• Internacionalni centar za proučavanje krompira
• Svetski kongres o krompiru
• Baza podataka o vrstama krompira gajenim u Evropi
• Britanska kancelarija za krompir Arhivirano 2008-09-16 na Wayback Machine-u
• On lajn baza podataka o vrstama krompira Arhivirano 2007-06-11 na Wayback Machine-u
• Muzej krompira
• Informacija i razmena u vezi sa krompirom
• GMO Safety: Genetski inženjering na krompiru Arhivirano 2008-09-29 na Wayback Machine-u