Pandantiv

Pandantiv (od franc. pendantif, privjesak) je naziv za sferni trokut koji ima funkciju prijelaznoga članka za formiranje kupole nad kvadratičnim ili poligonalnim tlocrtom.^[1] Smatra se savršenim rješenjem toga prijelaza, kako u konstruktivnom, tako i u estetskom smislu.^[2]

Kupola na pandantivima. Pojedinačni pandantiv je označen crveno.

Eugène Viollet-le-Duc: Shematski prikaz oblikovanja pandantiva, 1856.

Maleni pandantivi – nosači kupole crkve sv. Sergija i Bakha, Carigrad, oko 536. g.

Monumentalni pandantivi – nosači kupole Aja Sofije, oko 537. g.

Eugène Viollet-le-Duc: Pandantiv između dva gotička luka

Oblika je trokutnog segmenta kugle, čiji promjer odgovara dijagonali kvadrata na čije se uglove upiru vrhovi pandantiva. Na presjeku te zamišljene kugle 4 pandantiva se, često dodirujući se, spajaju u krug koji čini osnovu kupole.^[3]

Klasična rimska arhitektura nije poznavala konstrukciju kupole na pandantivima. Pandantivi su, po svoj prilici, otkriveni i prvi put primijenjeni na tlu Armenije između 4. i 6. vijeka.

Najstariji sačuvani primjeri pandantiva nalaze se istočnorimskoj tj. bizantskoj arhitekturi grada Gerese (Jordan) i na Aja Sofiji, podignutoj između 532. i 537. godine^[3] prema projektima Antemija iz Trala i Izidora iz Mileta, te još nešto ranije na djelu istih arhitekata – crkvi sv. Sergija i Bakha, podignutoj između 527. i 536. godine, kao svojevrsna maketa za veličanstvenu Aja Sofiju.

Pandantivi Aja Sofije

• 
• 
• 
•