Rade Jokić

Radomir Rade Jokić je bio srpski partizan i ratni fotograf. Pratio je valjevske partizane sa svojim fotoaparatom Leica od samog početka ustanka u Srbiji 1941, pa sve do uništenja poslednjih ustaničkih snaga u Srbiji, marta 1942. godine, i njegovog zarobljavanja.

Rade Jokić sa niškim partizanima, južna Srbija, leto 1944.

Jokićeve fotografije čuvaju se u Istorijskom arhivu Valjevo i Vojnom muzeju u Beogradu. Neki njegovi negativi su izgubljeni.^[1]

Biografija

Leica IIIb fotoaparat koji je Jokić kupio pred rat.

Rođen je u Valjevu, 7. juna 1907. godine.^[1] U školi je bio loš đak.^[1] 1929. godine je služio tzv. đački rok (školu rezervnih oficira) u Sarajevu, izašavši u činu potporučnika. Do drugog svetskog rata je živeo i radio u Beogradu.^[1]

1936. godine je kupio motocikl i sa devojkom Paraskevom (sa kojom se kasnije oženio) proputovao Austriju, Čehoslovačku, Nemačku, Švajcarsku i Italiju.^[1]

Od 1937. godine postao je aktivni član KPJ, radeći na rasturanju letaka i literature, ispisivanju parola, učestvujući u štrajkovima. Bio je mesec dana u zatvoru 1940. godine, zbog pevanja pesme O rodini.^[1]

Drugi svetski rat

Golgota valjevskih partizana 1942, koju je Jokić zabeležio.

Tokom juna 1941. u njegovom stanu u Beogradu su ilegalno boravili Milovan Đilas i Aleksandar Ranković. Krajem juna ili početkom jula formirana je Kolubarska partizanska četa Valjevskog partizanskog odreda.^[2] Za komandira je postavljen Rade Jokić, ali pošto on još nije došao iz Beograda, nove borce je prihvatao politički komesar Dragojlo Dudić.^[2] Tokom jula 1941. Rade Jokić je iz Beograda prešao u Valjevski partizanski odred. 15. septembra 1941. u oslobođenoj Osečini formirana je partizanska komanda mesta. Komandant mesta bio je Rade Jokić, ali posle nekoliko dana ga je zamenio Ratko Vasiljević.^[3]

Jokić je sa valjevskim partizanima ostao je i nakon gušenja ustanka u Srbiji, krajem novembra 1941. Tokom zime 1941/1942. Jokić je bio prvo sa Valjevskim, a od januara sa Suvoborskim partizanskim odredom, koji su vodili teške borbe protiv osovinskih snaga. Pored toga je sve vreme fotografisao, i tada je nastala njegova serija zimskih fotografija valjevskih partizana.

13. marta 1942. godine je zarobljen od Pećančevih četnika i predat nedićevcima. Uoči zarobljavanja, svoje negative sa fotografijama je uspeo da sačuva tako što ih je zakopao u zidu štale u selu Bogovađi.^[1] U zatvoru u Lazarevcu bio je 3 meseca, nakon čega je uz pomoć supruge uspeo da pobegne.^[1] Tražeći partizane prešao je na Bugarsku teritoriju, gde je ponovo uhapšen i proveo mesec dana u zatvoru.^[1] U međuvremenu, supruga i sin su mu zatvoreni kao taoci u Lazarevcu. Da bih ih spasao, prijavio se za rad u Austriju (tada Treći Rajh). Boravio je u lageru Libenau kod Graca, gde je radio i sa "drugovima raznih nacija" vršio sabotaže i samopovređivao se kako ne bi išao na rad.^[1]

Posle 18 meseci u Trećem Rajhu se ilegalno vratio u Srbiju, gde je 1. juna 1944. godine ponovo stupio u partizane, u Niški partizanski odred.^[1] Kasnije je postao intendant 23. srpske divizije, a demobilisan je 29. maja 1945. godine.

Period SFRJ

U periodu SFRJ radio je razne poslove. Penzionisan je 1962. Kao penzioner živeo je veoma aktivno, automobilom putujući po zemlji i inostranstvu. Preminuo je u Beogradu, 17. augusta 1992.^[1]

Porodica

Sa suprugom Paraskevom dobio je dva sina: Slobodana 13. novembra 1938. i Zorana 9. februara 1942. godine. Sestra njegove supruge Paraskeve je Nada Andrejević Kun.

1957. godine se razveo od Paraskeve i oženio Anom Menrat, iz Novog Sada.^[1]

Vidi još

• Valjevski partizanski odred
• Suvoborski partizanski odred
• Niški partizanski odred

Literatura

• Joksimović, Zoran (1971). „Hronologija 1941–1945.」. Glasnik (Istorijski arhiv Valjevo) (6): 89–156.
• Čitaković, Sreten (1988). Na ilegalnim stazama. Valjevo: Milić Rakić.
• Branko Matić, Valjevski partizani 1941-1942 na fotografijama Rada Jokića, Valjevo, 2015.