Badhan
tuulo ka tirsan gobolka Sanaag, Somalia From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Badhan ( Soomaali : Badhan ; Carabi : برن ) , Sidoo kale loo yaqaan Baran waa magaalo ku taal gobolka Sanaag ee maamul goboleedka Puntland ee Soomaaliya .
Remove ads
Dulmar
Had iyo jeer waxay halis ugu jirtay fatahaado xilliyada roobabka. 1971kii, magaalada waxa dib loo dejiyey meel u dhow ceel-biyoodka Badhan oo magaceeda la odhan jiray ilaa hadda. Deegaankan ayaa waxaa markii ugu horeysay soo degay qarnigii 14-aad, iyadoo ay degeen xoolo-dhaqato Soomaaliyeed oo ka soo jeeda beesha Warsangali oo ka mid ah beelaha Daarood , maadaama ay xoolahoodu heli jireen biyo. Badhan waxa ay sidoo kale caan ku tahay in ay noqoto masraxa dagaaladii u dhexeeyay Daraawiishtii Maxamed Cabdallah Xasan iyo Saldanada Warsangeli. Xasan oo ahaa hoggaamiyihii Derwish ayaa amar ku bixiyey in magaalada laga dhiso qalcad weyn oo cusub. Waayadan, qalcaddii waxay u baahan tahay dib u soo celin, maadaama wakhtigu ka dhammaaday
Remove ads
Siyaasada
Badhan waxa ay noqotay magaalo madaxda Maakhir State, oo markii dambe lagu daray Puntland January 2009. Ururkan ayaa markii hore waxaa aasaasay beesha Warsangali oo ka soo horjeeda Puntland iyo Somaliland oo isku haysta dhul ay degaan. Bishii Sebtembar 2019, waxaa magaalada Baran ka dhacday doorashada deegaanka, taasoo ay fulisay wasaaradda arrimaha gudaha Puntland, waxaana duqa magaalada loo doortay Axmed Maxamed Timir. January 2021, Puntland ayaa ciidamo geysay Badhan si ay uga hortagaan isku dayga Somaliland ee diiwaangelinta codbixiyayaasha ee magaalada. Cabdirashiid Yuusuf Jibriil, Guddoomiyaha Golaha Wakiilada Puntland (Baarlamaanka) ayaa gaaray magaalada si uu u kormeero howlgalka. Saamaynta Somaliland ee magaalada ayaa hoos u dhacday markii ku dhawaad dhammaan maleeshiyadii deegaanka ee hore u taabacsanaa Somaliland ay u goosteen Puntland , waxayna xoojisay qabsashadii Puntland ee magaalada. Maxamuud ayaa ka warramaya Taliyaha Guud ee Ciidanka Qaranka Somaliland General Nuux Ismaaciil Taani, ayaa si la yaab leh u muujiyay dareen nafis ah. Waxa uu xusay in Somaliland ay si fudud u siin jirtay ciidamadan in aysan ku biirin Puntland, balse taasi aysan si dhab ah u horumarin danaha Somaliland oo soo laabasho ah.” Bishii Janaayo 2018, Gamaal Maxamed Xasan , Wasiirka Qorsheynta iyo Iskaashiga Caalamiga ah ayaa booqasho ku tagay Badhan, iyo sidoo kale magaalada Dhahar ee gobolka Sanaag oo ay weheliyaan mas’uuliyiin ka tirsan Puntland. 31-kii Janaayo 2023, waxaa magaalada Badhan ee gobolka Sanaag ka billowday diiwaangelinta codbixiyayaasha doorashooyinka dowladaha hoose ee Puntland. Diiwaangelinta codbixiyayaasha ayaa waxaa waday guddiga ku meel gaarka ah ee doorashooyinka Puntland (TPEC) oo ah hay’ad madax-banaan oo shaqadiisu tahay in ay Puntland ka qabato doorasho xor iyo xalaal ah. 18-kii Maarso 2023, waxaa soo bandhigtay TPEC oo dhameystiran liiska hordhaca ah ee codbixiyaasha iska diwaangeliyay deegaanada Puntland iyo goobihii ay ka dhacday diiwaangelinta. 22,608 codbixiye ayaa TPEC ka diwaan galisay gobolka Sanaag ee Puntland. 17,784 ka mid ah codbixiyaasha iska diwaan galiyay 22 goobood oo hore loo qorsheeyay iyo 16 goobood oo fogfog oo ay gacanta ku hayeen kooxaha guurguura ee TPEC ayaa ka yimid degmada Badhan. 25 May 2023 codbixiyaasha degmada Badhan ee is diwaan geliyay ayaa markii u horaysay ka dhacday doorasho hal qof iyo cod ah, waxaana ku tartamay 33 gole deegaan oo ka kooban 8 xisbi oo kala duwan. Xisbiga KAAH waxa uu helay aqlabiyadda (17/33) xubnaha, waxaanu ku guulaystay Maayar iyo Maayar ku-xigeen cusub.
Remove ads
Tirakoobka dadweynaha
Magaalada waxaa si gaar ah u degan beesha Warsangali oo ka mid ah beelaha kale ee Harti Daarood .
Waxbarashada
Jaamacadda Ummadda Soomaaliyeed waxay farac ku leedahay magaalada Badhan. January 2021, golaha dhexe ee jaamacaddu waxay bogaadiyeen Jaamacadda Ummadda faraceeda Puntland ee degmada Badhan, oo ah faraca ugu dambeeya ee jaamacaddu ka kooban tahay, waxqabadkooda wanaagsan, ardaydeeda iyo asxaabteedaba. Dhismaha Jaamacadda waxaa ku baxay lacag dhan 6 Milyan oo Dollarka Maraykanka ah, waxaana bixisay Sanduuqa Horumarinta Dhaqaalaha Carabta ee Kuwait oo heshiis la gashay Dowladda Federaalka Soomaaliya , waxaana hirgeliyey maamulka Puntland.
Remove ads
Warbaahinta
Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed iyo Radio Muqdisho ayaa ka warbixinaya magaalada Badhan, isla markaana soo gudbiya warar joogto ah.
Dadka deegaanka oo xusid mudan
Jamaal Maxamed Xasan , Wasiirka Qorsheynta iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Soomaaliya
Gerad Abdulahi : wuxuu ahaa Garaadkii ugu horeeyey ee Warsangali dhamaadkii qarnigii 13aad Gerad Xamar Gale : Suldaanka Labaad ee Warsangali
Mohamoud Ali Shire : 1897 – 1960 Suldaankii Warsangeli ; Sultan Mohamoud waxa loo musaafuriyay jasiiradaha Seychelles sannadkii 1920-kii muddo 7 sano ah Boqortooyadii Ingiriiska.
Cabdillaahi Maxamed Axmed : 1926 - 1993 oo loo yaqaanay Qablan, horena u ahaa ku xigeenka xoghayaha maaliyadda iyo wasiirkii hore ee qorshaynta qaranka (1967-1969)
Faarax Maxamed Jaamac Cawl : 1937 - 1991 Qoraa iyo Qoraa Soomaaliyeed oo la ixtiraamo
Cumar Fateh : Waa Senatorkii ugu horeeyay ee Soomaali ah oo Muslim ah oo laga soo doorto gobolka Minnesota Fatima Jibrell : Aasaasihii Horn relief oo hadda loo yaqaan ADESO
Jibriil Cali Salaad : 2006 - 2009 Madaxweynaha Maakhir State of Somalia
Siciid Xasan Shire : 2014 – 2015 Guddoomiyihii hore ee Golaha Wakiilada Puntland
Maxamed Nuur Giriig : 1935 - 2002, Heesaaga Soomaaliyeed ee Qaraamiga ah, ku takhasusay muusiga dhaqanka Soomaaliyeed .
C/llaahi Axmed Jaamac : Wasiirkii hore ee Cadaaladda, Taliyihii hore ee Ciidanka Xoogga dalka Soomaaliyeed iyo Madaxweynaha Maamulka Maakhir .
Cali Aadan Lord : Xildhibaankii ugu horeeyay ee Soomaali ah, markii dambena waxaa loo magacaabay Wasiirka Arrimaha Gudaha Kenya.
Axmed Ismaaciil Xuseen : Xudeydi waxa uu ahaa fannaan, halabuur, halabuur, qalab-qaade oo loo yaqaannay Boqorka Cuud.
Faysal Xawar – Guddoomiyaha Hay’adda International Somalia Development Foundation, Maamulaha Shirkadda Kheyraadka Maakhir
Remove ads
Taariikhda
Badhan waxay ku qoran tahay Badan buug lagu daabacay Ingiriiska 1951. Isku-dubariddeeda waxa la siiyay 10 digrii 43 daqiiqo waqooyi iyo 48 digrii 20 daqiiqo bari ee longitude. : 18 Sannadihii 1910-aadkii, Maxamed Cabdallah Xasan waxa uu maamuli jiray qaybta koonfur-bari ee British Somaliland waxa kale oo uu qalcad ka dhisay Badhan. 1933kii ayaa Badhan abaari ka dilaacday dawladu waxay furtay xero gargaar oo ay ku noolaayeen 2500 ilaa 3000 oo qof. 1945kii dawladii Somaliland waxay adeegsatay sed sun ah si ay uga hortagto duulaanka Ayaxa , waxaana shacabkii gaar ahaan xoola dhaqatadii ka gadooday dawladii laga soo bilaabo Saylac ilaa Badhan, sababtoo ah waxay ku tuhmeen in loo hagar baxay xoolaha oo lagu baabi’inayo dadka dalka
Dagaaladii sokeeye ee Soomaaliya ka dib
Horraantii 2000-aadkii, Somaliland waxay aasaastay gobolka Badhan, Puntland-na waxay samaysay gobolka Haylaan , waxayna isku dayday inay ku lug yeelato maamulka Badhan. Si kastaba ha ahaatee beelaha Warsangali ee wada dega deegaankaasi ayaan iyagu si weyn uga war hayn degmooyinkaasi, waxaanay xidhiidh nabadeed la lahaayeen labada dal. : 124 Bishii Nofembar 2005-tii, Sanaag ayaa abaari ka dhacday, waxaana qiimihii Toggle-ka fuustada biyaha ee degmada Badhan uu gaadhay 4,500 oo shilin .
Maakhir state
Sanadkii 2006-dii ayaa beesha Warsangali iyo dowladda Puntland waxaa dhex maray colaad iyo dagaal salka ku haya kheyraadka dhulka hoostiisa mara ee ka dhacay deegaanada ay degto beesha Warsangali, waxaana wixii xilligaasi ka dambeeyay ay beesha Warsangali iska fogeysay Puntland. Si kastaba ha ahaatee, Warsangali marna kuma biirin Somaliland. Bishii Janaayo 2007, degmada Badhan iyo Degmada Dhahar waxay ku dhawaaqeen aasaaska maamul goboleedka Maakhir waxayna si kali ah ugu biireen Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya. Caasimadeedu waxay ahayd Badhan. : 130 Maamul-goboleedka Maakhir muddo yar ka dib waxa uu noqday mid aan shaqaynayn, laakiin Warsangali waxa ay la midowday Somaliland iyo Puntland, oo aanay marna ka helin maamul wax ku ool ah. : 132 Bishii February 2008 ayaa maamulkii Puntland ka baxay magaalada Badhan, ciidanka Somalilandna waxay galeen Badhan. 2009, Maakhir state waxaa lagu daray Puntland. : 7 Si kastaba ha ahaatee, waxay dib u soo kacday 2009. : 27 Sanadkii 2011, maamulka Maakhir ayaa shaqadii joojiyay cadaadis uga yimid Puntland iyo Somaliland.
Khilaafka Somaliland iyo Puntland iyo Warsangali
Bishii June 2013, ciidamada Somaliland waxay si ku meel gaar ah u qabsadeen degmada Badhan. Bishii December 2013, Madaxweynaha Puntland ayaa booqday Badhan. March 2014, ciidamada Somaliland waxay si ku meel gaar ah u qabsadeen magaalada Badhan. Bishii Oktoobar 2015, siddeed xubnood oo ka tirsan guddiga doorashada Somaliland ayaa dowladda Puntland ku xirtay degmada Badhan. Dhammaan waa la sii daayay markii dambe. Bishii Luulyo 2016, Duqa magaalada Badhan, Somaliland, ayaa sheegay in diiwaangelinta codbixiyayaasha doorashooyinka Somaliland ay si wanaagsan uga socoto guud ahaan degmada Badhan. Wasiirka Difaaca Somaliland Oo Booqday Badhan. February 2017, Badhasaabkii Somaliland ee degmada Badhan ayaa ku geeriyooday cisbitaal ku yaala magaalada Hargeysa . Bishii Ogosto 2017, Somaliland waxay degmada Badhan ka bilowday bixinta kaadhka codbixiyayaasha doorashooyinka November. Bishii Oktoobar 2017, guddiga doorashada Somaliland ayaa ku dhawaaqay in 4,235 qof ay iska diiwaan geliyeen degmada Badhan. Bishii November 2017, Wasiirka Amniga Puntland ayaa booqasho ku tagay magaalada Badhan, wuxuuna ku dhawaaqay inaan doorasho Somaliland ka dhacayn halkan. Midna lama codayn. Bishii Janaayo 2018, Wasiirka Qorsheynta Soomaaliya ayaa booqday Badhan. Somaliland way ka dhiidhisay
Maamulka Puntland
March 2018, Wasiirka Difaaca Somaliland oo ka soo kicitimay degmada Badhan ayaa ciidamada Puntland ka hor istaageen inuu booqdo degmada Badhan. Bishii Ogosto 2018, guddoomiyaha degmada Badhan ee Somaliland ayaa la sheegay in looga shakiyay inuu ku biiray Puntland. september 2018, Golaha Wasiirada Puntland ayaa kulan ku yeeshay magaalada Badhan. [ 59 ] Madaxweynaha Puntland ayaa si rasmi ah u daah furay Jaamacadda Maakhir . May 2019, Badhasaabkii Somaliland ee Badhan Cali Xuseen ayaa ku dhawaaqay inuu iska casilayo xilka. Wuxuu sheegay in Badhan ay ka tirsan tahay Puntland. Bishii Ogosto 2019, Badhasaabka Somaliland ee Badhan ayaa waxaa weerar gaadmo ah ku soo qaaday maleeshiyo ka tirsan Puntland. Waxaa la isla dhex marayaa in weerarka gaadmada ah uu soo abaabulay gudoomiyihii hore ee gobolka Badhan oo u goostay dhanka Puntland. Xukuumadda Somaliland oo cambaaraysay Puntland. Bishii Sebtembar 2019, ciidamada Puntland waxay xireen guddoomiye ku-xigeenka degmada Badhan ee Somaliland Cabdiraxmaan Axmed. Sebtembar 2019, Xaawo Maxamuud Faarax oo 26 jir ah ayaa loo doortay ku xigeenka duqa degmada Badan ee Puntland. January 2020 waxaa magaalada Badhan tagi doona wafdi uu hogaaminayo gudoomiyaha baarlamaanka Puntland. Bishii Janaayo 2021, ciidamada Puntland ayaa gudaha u galay magaalada Badhan, waxayna faragelin ku sameeyeen diiwaangelinta codbixiyayaasha doorashooyinka Somaliland, taas oo ay waday xukuumadda Somaliland. Bishii Juun 2021, dawladda Puntland ayaa ciidamo boolis ah oo tababaran geysay Badhan. Bishii Oktoobar 2021, Cuqaasha Badhan ayaa cambaareeyey tallaabadii ay dawladda Somaliland ka cayrisay dadkii ka soo barakacay Koonfur-galbeed ee Soomaaliya ee Ceerigaabo. Bishii Oktoobar 2022, wasiirka arrimaha bulshada iyo qoyska Somaliland ayaa booqasho ku tagay magaalada Badhan, wuxuuna la kulmay waxgaradka iyo odayaasha deegaanka sidii ay Badhan uga bixi lahayd maamulka Puntland oo ay uga mid noqon lahayd Somaliland. March 2, 2023, Xildhibaan ka tirsan Baarlamaanka Puntland oo laga soo doortay magaalada Badhan ayaa kooxo hubeysan ay ku dileen magaalada Boosaaso
Remove ads
Sidoo kale fiiri
Xigasho
Tixraac
"Maabka Tixraaca Soomaaliya - Degmada Ceerigaabo (22 Feb 2012)"
"Duqa degmada Badhan ee gobolka Sanaag ayaa dhagax dhigay xarumo waxbarasho iyo caafimaad"
"Badhan, Somalia - Magacyada Juqraafiga, khariidad, isku-duwayaasha juqraafiga"
"Arday u fadhiisatay Imtixaanka aqbalaadda ee Jaamacadda Ummadda faraceeda Puntland"
"Saxiixa Heshiisyada Deeqaha ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya"
"Xildhibaan tirsanaa golaha deegaanka degmada Badhan oo lagu dilay Boosaaso"
Remove ads
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads