Manhattan

njësi bashkie në qytetin e Nju Jorkut, e përbashkët me qarkun në shtetin e Nju Jorkut From Wikipedia, the free encyclopedia

Manhattanmap
Remove ads

Manhatani, i njohur rajonalisht si Qyteti, është më i denduri i populluar dhe gjeografikisht më i vogli nga pesë njësitë e Nju Jork Sitit. Është bërthama urbane e zonës metropolitane të Nju Jorkut, dhe bashkëkohore me Kontenë e Nju Jorkut, një nga qarqet origjinale të shtetit amerikan të Nju Jorkut. Manhatani shërben si qendra ekonomike dhe administrative e qytetit, identifikuesi kulturor dhe vendlindja historike. Lagja përbëhet kryesisht nga Ishulli i Manhatanit, i kufizuar nga lumenjtë Hudson, East dhe Harlem; si dhe disa ishuj të vegjël ngjitur. Manhattan gjithashtu përmban Marble Hill, një lagje e vogël tani në kontinentin amerikan, e ndarë nga pjesa tjetër e Manhattanit nga Kanali i Anijes Harlem dhe më vonë i lidhur duke përdorur deponinë në Bronx. Ishulli Manhattan është i ndarë në tre përbërës të kufizuar në mënyrë joformale, secila duke prerë në boshtin e gjatë të rrethit: Poshtëm, Mesëm dhe Epërm.

Fakte të shpejta Manhatani Konteja e Nju Jorkut, Shteti ...
Remove ads

Historia

Zona që tani është Manhatani ishte e banuar prej kohësh nga indianët Lenape dhe Wappinger. Në vitin 1524, eksploruesi fiorentin Giovanni da Verrazzano - duke lundruar në shërbim të mbretit Francis I të Francës - u bë evropiani i parë i dokumentuar që vizitoi zonën që do të bëhej Nju Jork Siti. Ai hyri në ngushticën e baticës të njohur tani si Narrows dhe e quajti tokën përreth Portit të Nju Jorkut të Epërm New Angoulême, në lidhje me emrin e familjes së Mbretit Francis I që rrjedh nga Angouléme në Francë; ai lundroi mjaft larg në port për të parë lumin Hjudson, të cilit i referohej në raportin e tij për mbretin francez si një "lum shumë i madh"; dhe ai e quajti Gjirin e Santa Margaritas - ajo që tani është Gjiri i Epërm i Nju Jorkut - pas Marguerite de Navarre, motrës më të madhe të mbretit.

Deri në udhëtimin e Henry Hudson-it, një anglez që punoi për Kompaninë Hollandeze të Indisë Lindore, zona u hartografua. Hudson-i hasi në Ishullin Manhatan dhe njerëzit vendas që jetonin atje në vitin 1609 dhe vazhdoi lumin që më vonë do të mbante emrin e tij, Lumi Hudson, derisa arriti në vendin e Albanisë së sotme.

Një prani e përhershme evropiane në Hollandën e Re filloi në vitin 1624, me themelimin e një vendbanimi tregtar holandez të leshit në Ishullin e Guvernatorëve. Në vitin 1625, ndërtimi filloi në kështjellën Fort Amsterdam në ishullin Manhatan, i quajtur më vonë New Amsterdam (Nieuw Amsterdam), në atë që tani është Manhatani i Poshtëm. Themelimi i vitit 1625 i Fortesës Amsterdam në skajin jugor të Ishullit Manhatan njihet si lindja e qytetit të Nju Jorkut.

Sipas një letre nga Pieter Janszoon Schagen, Peter Minuit dhe kolonistët holandezë e morën Manhatanin më 24 maj 1626 nga njerëz vendas të paidentifikuar, të cilët besohet se kanë qenë indianë të Kanarsee të Manhattoe, në këmbim të mallrave të tregtuara me vlerë 60 guldenë, të thënë shpesh se kisht vlerën e 24 dollarëve amerikanë. Shifra prej 60 guldenë vjen nga një letër e një përfaqësuesi të Përgjithshëm të Estateve Hollandeze dhe anëtar i bordit të Kompanisë Hollandeze të Indisë Perëndimore, Pieter Janszoon Schagen, drejtuar Estates General në nëntor 1626.

Në vitin 1846, historiani i Nju Jorkut, John Romeyn Brodhead e ndërroi shifrën e fl 60 (ose 60 guldenë) në 24 dollarë amerikanë (ai arriti në 24 dollarë = fl 60/2.5, sepse dollari amerikan u barazua gabimisht me rijksdaalderin holandez që kishte një vlerë standarde prej 2.5 guldenë). "[Një] mit me normë të ndryshueshme duke qenë një kontradiktë në terma, çmimi i blerjes mbetet i ngrirë përgjithmonë në njëzet e katër dollarë," siç theksuan Edwin G. Burrows dhe Mike Wallace në historinë e tyre të Nju Jorkut. Gjashtëdhjetë guldenë në vitin 1626 u vlerësuan në afërsisht $ 1,000 në vitin 2006 dhe $ 963 në vitin 2020, sipas Institutit për Historinë Sociale të Amsterdamit. Bazuar në çmimin e argjendit, kolona e gazetës "The Straight Dope" llogariti një ekuivalent prej $ 72 në vitin 1992. Historianët James dhe Michelle Nevius e rishqyrtuan çështjen në vitin 2014, duke sugjeruar që duke përdorur çmimet e birrës dhe rakisë si ekuivalencë monetare, çmimi i paguar nga Minuit do të kishte fuqinë blerëse diku midis $ 2,600 dhe $ 15,600 në dollarë aktualë. Sipas shkrimtarit Nathaniel Benchley, Minuit kreu transaksionin me Seyseys, shefin e Canarsee, të cilët ishin të gatshëm të pranonin mallra të vlefshëm në këmbim të ishullit që kontrollohej kryesisht nga Weckquaesgeeks, një grup i Wappinger.

Në vitin 1647, Peter Stuyvesant u emërua Drejtori i fundit i Përgjithshëm Hollandez i kolonisë. Amsterdami i Ri u përfshi zyrtarisht si qytet më 2 shkurt 1653. Në vitin 1674, anglezët e blenë Hollandën e Re, pasi Holanda humbi biznesin e sheqerit me qira në Brazil dhe e quajti atë "New York" sipas Dukës anglez të Jorkut dhe Albany-së, Mbreti i ardhshëm Xhejms II. Holandezët, nën drejtorin e përgjithshëm Stuyvesant, negociuan me sukses me anglezët për të prodhuar 24 artikuj të transferimit të përkohshëm, të cilët kërkonin të mbanin për qytetarët ekzistues të Holandës së Re liritë e tyre të arritura më parë (përfshirë lirinë e fesë) nën sundimtarët e tyre të rinj anglezë.

Republika Holandeze e rimori qytetin përkohësisht në gusht të vitit 1673, duke e quajtur atë "Holanda e Re". Hollanda e Re iu dha përfundimisht anglezëve në nëntor të vitit 1674, përmes Traktatit të Uestminsterit.

Remove ads

Gjeografia

Manhatani është një konte në Nju Jork, pjesa më e madhe e të cilit, shtrihet në Ishulin e Manhatanit pjesët Hudson, Harlem dhe Ist River. Kjo pjesë është bërthama e qytetit me shumë rrokaqiej në të cilat janë të vendosura zyret të tregtisë dhe industrisë me ndikim botërorë. Në këtë pjesë gjendet edhe vendi më i rëndësishem financiar i planetit rruga e njohur Wall Street, ndërtesa e OKB-së dhe lloje ë ndryshme të ndërtesave me zyre për kulturë (Opera Metropolitante, Museume, Universitete, teatro si Broadway). Po ashtu në këtë pjesë gjendet edhe një park i madhë i quajtur Central Park me të cilin njujorkezët krenohen.[5]

Remove ads

Demografia

Qarku i Nju Jorkut, i njëkohshëm me kontenë e Manhatanit në Nju Jork Siti, është qarku më i dendur i populluar në SHBA, me një densitet prej 70,825.6/mi2 (27,267.4/km2) që nga viti 2013. Në vitin 1910, ai arriti një kulm prej 101,548/mi2 ( 39,222.9/km2). Qarku është një nga qarqet origjinale të shtetit të Nju Jorkut.

Ekonomia

Në vitin 2020, në Manhattan jetonin 1,694,251 banorë. Në regjistrimin amerikan të vitit 2010, kishte 1,585,873 njerëz që jetonin në Manhatan, një rritje prej 3.2% që nga viti 2000. Që nga viti 2010, popullsia e Manhatanit u vlerësua nga Byroja e Regjistrimit të SHBA që ishte rritur 2.7% në 1,628,706 që nga viti 2018, që përfaqësonte 19.5% të popullsisë së qytetit të Nju Jorkut prej 8,336,817 dhe 8.4% të popullsisë së shtetit të Nju Jorkut prej 19,745,289. Sipas vlerësimeve të regjistrimit të vitit 2017, dendësia e popullsisë së Qarkut të Nju Jorkut ishte rreth 72,918 banorë për milje katrore (28,154/km²), dendësia më e lartë e popullsisë e çdo qarku në Shtetet e Bashkuara. Në vitin 1910, në kulmin e emigracionit evropian në Nju Jork, dendësia e popullsisë në Manhatan arriti një kulm prej 101,548 banorë për milje katrore (39,208/km²).

Remove ads

Politika

Klima

Thumb
Central Park në vjeshtë

Nën klasifikimin klimatik Köppen, veçoritë e Nju Jork Sitit janë si të një klime të lagësht subtropikale ashtu dhe të një klime të lagësht kontinentale;[6] duke qenë qyteti më verior nga qytetet e rëndësishme të Amerikës Veriore, me një klimë të lagësht subtropikale. Qyteti ka mesatarisht 234 ditë me të paktën ca diell në vit.[7]

Dimrat janë të ftohtë dhe të lagësht, ndërsa mbizotërojnë modele erërash që fryjnë pranë brigjeve i zbusin efektet e Oqeanit Atlantik, megjithëse ai e mbron pjesërisht nga ajri më i ftohtë nga Apalashet duke e mbajtur qytetin më të ngrohtë në dimër sesa qytetet e brendshme të Amerikës Veriore në gjerësi të ngjashme ose më të vogla. Temperatura mesatare e janarit, muaji më i ftohtë i zonës, është 32.6 °F (0.3 °C); temperaturat zakonisht bien në 10 °F (−12 °C) mjaft herë përgjatë dimrave, [8] dhe arrijnë 60 °F (16 °C) mjaft ditë në muajin më të ftohtë të dimrit. Pranvera dhe vjeshta janë të paparashikueshme dhe mund të variojnë nga të akullta në të ngrohta, megjithëse ato zakonisht janë më të buta me lagështi të ulët. Verat janë tipikisht të ngrohta deri në të nxehta dhe të lagështa, me një temperaturë mesatare ditore prej 76.5 °F (24.7 °C) në korrik.[9] Kushtet e natës janë shpesh të intesifikuara nga fenomeni i nxehtësisë urbane të ishullit, që shkakton nxehtësi të përthithur gjatë ditës të përcillet prapë gjatë natës, duke i ngritur temperaturat deri në 7 °F (4 °C) kur erërat janë të ngadalta.[10] Temperaturat ditore i tejkalojnë 90 °F (32 °C) mesatarisht me 17 ditë çdo verë dhe në disa vite i tejkalojnë 100 °F (38 °C). Temperaturat maksimale kanë variuar nga −15 °F (−26 °C), e rregjistruar më 9 shkurt 1934, deri në 106 °F (41 °C) më 9 korrik 1936.[11][12]

Manhatani ka reshje prej 49.9 inches (1,270 mm) në vit, që janë të shpërndara njëtrajtësisht përgjatë vitit. Reshjet mesatare të borës në dimër midis viteve 1981 dhe 2010 kanë qenë 25.8 inches (66 cm); kjo varion në mënyrë të konsiderueshme nga viti në vit.[11]

Manhattan - Temperatura dhe reshjet mesatare mujore
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrikk Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
T
e
m
p
e
r
a
t
u
r
a
Jan Shku Mar Pri Maj Qer Kor Gush Shta Tet Nën Dhje
R
e
s
h
j
e		 {{{reshje_jan}}}
{{{reshje_shk}}}
{{{reshje_mar}}}
{{{reshje_pri}}}
{{{reshje_maj}}}
{{{reshje_qer}}}
{{{reshje_korr}}}
{{{reshje_gush}}}
{{{reshje_shta}}}
{{{reshje_tet}}}
{{{reshje_nën}}}
{{{reshje_dhje}}}
Jan Shku Mar Pri Maj Qer Korr Gush Shta Tet Nën Dhje


Burimi: mungon
Remove ads

Shiko edhe

Burimi i të dhënave

Lidhje të jashtme

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads