Jane Goodall

Jane Goodall (jina kamili: Valerie Jane Morris-Goodall; Hampstead, Uingereza, Aprili 1934 - Los Angeles, California, Marekani, 1 Oktoba 2025) alikuwa mwanaanthropolojia na mwanaprimatolojia, maarufu kwa sababu aliandika na alifundisha watu wengi kuhusu sokwe.

Dame Jane Goodall

Goodall mwaka 2010
Tarehe ya kuzaliwa	3 Aprili 1934
Mahali alipozaliwa	London, Uingereza
Tarehe ya kifo	1 Oktoba 2025
Mahali alikokufa	Los Angeles, California, Marekani
Elimu	Newnham College, Cambridge (BA) Darwin College, Cambridge (PhD)
Utaalamu	Ethnolojia
Mwanafamilia	Mume: Hugo van Lawick (1964–1974), Derek Bryceson (1975–1980) Watoto: 1
Shuhuda/Kazi	Utafiti wa sokwe, uhifadhi wa wanyama, ustawi wa wanyama
Tuzo	Kyoto Prize (1990) Hubbard Medal (1995) Tyler Prize (1997) Dame Commander of the Order of the British Empire (2004) Templeton Prize (2021) Presidential Medal of Freedom (2025)
v d e

Alisafiri katika nchi ya Tanzania, na aliishi katika Hifadhi ya Taifa ya Gombe ili kuona sokwe. Aliandika tasnifu yake ambaye inaitwa Behavior of Free-Living Chimpanzees.

Familia na Utoto

Baba yake aliitwa Mortimer Herbert Morris-Goodall (1907-2001), na alikuwa mfanyabiashara. Mama yake aliitwa Margaret Mfanwe Joseph (1906-2000), na alikuwa mwandishi. Hakuwa na ndugu wa kuzaliwa. Familia yake ilihamia mji wa Bournemouth, na Jane Goodall alisoma huko shule ya msingi. Shule ya msingi inaitwa Uplands.

Safari yake ya Afrika Mashariki

Sokwe

Jane Goodall alipenda wanyama, na hivyo aliamua kusafiri kwenda Afrika Mashariki mwaka wa 1957. Alikwenda Kenya ambapo alimtafuta rafiki yake Louis Leakey, mwanaakiolojia aliyekuwa akiishi huko. Louis Leakey alimshauri Jane Goodall kusoma anthropolojia katika chuo kikuu kabla ya kufanya kazi naye. Jane Goodall alisafiri kwenda Olduvai Gorge kukutana na Louis Leakey na Mary Leakey.^[1]

Jane Goodall.

Chuo Kikuu

Jane Goodall alisomea sayansi katika Chuo Kikuu cha Cambridge. Alikuwa mwanafunzi katika chuo kikuu cha Newnham na Darwin pia. Ndipo alipoandika tasnifu yake kwa mwalimu wake Robert Hinde. Alikuwa mwandishi wa kitabu chake cha kwanza, "Behavior of Free-Living Chimpanzees", kuhusu uchunguzi wake na uzoefu wake katika Hifadhi ya Taifa ya Gombe.

Kazi

Hifadhi ya Taifa ya Gombe

Jane Goodall alifanya utafiti juu ya sokwe katika Hifadhi ya Taifa ya Gombe mwaka wa 1960. Alikuwa na maoni kuwa sokwe wanaishi kama binadamu, na wanaweza kuwa na hisia kama za huzuni na hasira. Aliwatazama sokwe wakifanya vitendo vinavyofanana na vya binadamu, kama vile kubusu na kukumbatiana. Pia alibaini kuwa sokwe hula nyama, jambo ambalo lilikuwa tofauti na wazo la awali kwamba wao hula matunda na majani tu. Jane Goodall alithibitisha pia kwamba sokwe ni wanyama wenye tabia za kihisia na wakali, ambao wanapenda kupigana.

Maisha binafsi

Jane Goodall aliolewa mara mbili. Alikuwa na ndoa na Baron Hugo van Lawick mnamo Machi 28, 1964, huko London, na walikuwa na mtoto mmoja, Hugo Eric Louis. Baadaye, aliolewa na Derek Bryceson mnamo 1974, ambaye alikuwa mbunge katika Tanzania. Hata hivyo, alifariki kutokana na saratani.