రాజీవ్ లోంగోవాల్ ఒప్పందం

రాజీవ్-లోంగోవాల్ ఒప్పందం 1985 జూలై 24 న భారత ప్రధాని రాజీవ్ గాంధీ, అకాలీ నాయకుడు సంత్ హర్‌చంద్ సింగ్ లోంగోవాల్‌లు సంతకం చేసిన ఒప్పందం. శిరోమణి అకాలీదళ్‌, తాను చేసిన డిమాండ్లను ప్రభుత్వం అంగీకరించడంతో, ఆందోళనను విరమించుకోవడానికి అంగీకరించింది.

పంజాబ్‌లోని పలువురు సనాతన సిక్కు నాయకులు, అలాగే హర్యానా రాజకీయ నాయకులూ ఈ ఒప్పందాన్ని వ్యతిరేకించారు. భిన్నాభిప్రాయాల కారణంగా దాని వాగ్దానాలు కొన్ని నెరవేరలేదు. ఒప్పందాన్ని వ్యతిరేకించిన సిక్కు తీవ్రవాదులు లోంగోవాల్‌ను హత్య చేశారు.^[1]

నిబంధనలు

ఈ ఒప్పందంలోని నిబంధనలు ఇలా ఉన్నాయి:^{[2] : 108}

ఎస్. నో.	కేటాయింపు	స్థితి
1	1982 ఆగస్టు 1 తర్వాత ఆందోళనలో లేదా ఏదైనా చర్యలో మరణించిన అమాయక వ్యక్తుల కుటుంబాలకు పరిహారం. అదనంగా, దెబ్బతిన్న ఆస్తికి పరిహారం.	బాధితులు, వారి కుటుంబాలకు పరిహారం అందించారు. 2005 నాటికి, బాధిత కుటుంబానికి చెల్లించిన అత్యధిక పరిహారం 1996లో ఢిల్లీలో రూ 3.5 లక్షలు ఇచ్చారు.[3] తమకు పరిహారం నిరాకరించబడిందని లేదా పూర్తి మొత్తాన్ని చెల్లించలేదని బాధితులు ఫిర్యాదు చేసిన కొన్ని కేసులు ఉన్నాయి.[4][5]
2	సైన్యంలో నియామకాలు: భారత సైన్యంలో ఎంపికలు ప్రతిభ ప్రాతిపదికన మాత్రమే చేస్తారు. పౌరులందరికీ సైన్యంలో చేరడానికి హక్కు ఉంది. (అంతకుముందు, 1974 మార్చి 14న, పంజాబ్, హర్యానా, హిమాచల్ ప్రదేశ్ ల నుండి నియామకాలను తగ్గిస్తామని రక్షణ మంత్రి జగ్జీవన్ రామ్ ప్రకటించాడు. ఎందుకంటే వారికి సైన్యంలో భారీగా, అసమానంగా ప్రాతినిధ్యం ఉంది.[2] : 127 )	సిక్కు రెజిమెంట్, సిక్కు లైట్ ఇన్ఫాంట్రీ రెజిమెంట్లు పూర్తిగా సిక్కుల కోసం కేటాయించబడ్డాయని రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ స్పష్టం చేసింది. పంజాబ్ రెజిమెంటులో సిక్కులకు సుమారు 50% రిజర్వేషన్లు ఉన్నాయి. ఇతర విభాగాలలో గణనీయమైన ప్రాతినిధ్యం ఉంది.[2] : 127 : 127
3	1984 హత్యలపై విచారణః 1984 ఢిల్లీ అల్లర్లపై విచారణ జరిపే రంగనాథ్ మిశ్రా కమిషన్ అధికార పరిధిని బొకారో, కాన్పూర్లకు విస్తరించనున్నారు.	1987 ఫిబ్రవరిలో మిశ్రా కమిషన్ అల్లర్లకు బాధ్యత వహిస్తూ కాంగ్రెస్ను (ఐ) నిర్దోషిగా ప్రకటించింది, ఢిల్లీ పోలీసులపై నేరాన్ని మోపింది.
4	పునరావాసం: సైన్యం నుండి విడుదలైన వారికి పునరావాసం కల్పించి ఉపాధి కల్పిస్తారు.	డిశ్చార్జ్ అయిన 280 మంది సైనికులకు పునరావాసం కల్పిస్తామని పంజాబ్ గవర్నర్ అర్జున్ సింగ్ తెలిపారు. సిక్కు నాయకుడు ప్రకాష్ సింగ్ బాదల్ 12,000 మంది సైనికులను డిశ్చార్జ్ చేశారని, వారికి పునరావాసం కల్పించాలని పేర్కొన్నారు.[2]1985 ఆగస్టు నాటికి 2,606 మంది విడుదలైన సైనికులను గుర్తించగా, వారిలో 900 మందికి పునరావాసం కల్పించారు.
5	భారతదేశంలోని సిక్కు పుణ్యక్షేత్రాల నిర్మాణాత్మక పాలన కోసం అఖిల భారత గురుద్వారా చట్టం	అమలు చేయలేదు. 1999 డిసెంబర్లో అఖిల భారత సిక్కు గురుద్వారా చట్టం (ఎఐఎస్జిఎ) ముసాయిదా బిల్లును పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టారు. కానీ ముఖ్యంగా అకాల్ తఖ్త్ ప్రధాన పూజారులు, మరో నలుగురు ఉన్నత తఖ్త్ లను కేంద్ర బోర్డు నియమిస్తుందని పేర్కొన్న నిబంధనపై సిక్కు నాయకులు తీవ్రంగా విమర్శించారు.[6]
6	పెండింగ్లో ఉన్న కేసులను పరిష్కరించడం: పంజాబ్లో ఏఎఫ్ఎస్పీఏను వర్తింపజేసే నోటిఫికేషన్లను ఉపసంహరిస్తారు. ప్రత్యేక కోర్టులు ఈ క్రింది నేరాలకు సంబంధించిన కేసులను మాత్రమే విచారిస్తాయి: (1) యుద్ధం చెయ్యడం (2) హైజాకింగ్. మిగతా కేసులన్నీ సాధారణ కోర్టులకు బదిలీ చేయబడతాయి.	విడుదలలు పరిమితంగా జరిగాయి
7	ప్రాదేశిక హక్కులు: చండీగఢ్ ను హర్యానాకు ఇవ్వాలని షా కమిషన్ చేసిన సూచనను తోసిపుచ్చి, చండీగఢ్ ను పంజాబుకు ఇవ్వాలు. చండీగఢ్‌కు బదులుగా పంజాబ్లోని హిందీ మాట్లాడే గ్రామాలను హర్యానాకు ఇస్తారు. హర్యానాకు ఏ ప్రాంతాలు వెళ్లాలో నిర్ణయించడానికి ఒక కమిషన్ను ఏర్పాటు చేస్తారు. కమిషన్ తన పరిశోధనలను 1985 డిసెంబరు 31 న సమర్పిస్తుంది. ఈ ఫలితాలకు రెండు వైపులా కట్టుబడి ఉంటాయి. చండీగఢ్ ఇతర గ్రామాల వాస్తవ బదిలీ 1986 జనవరి 26న జరుగుతుంది. రెండు రాష్ట్రాల మధ్య ఇతర సరిహద్దు వివాదాలను అధ్యయనం చేయడానికి మరో కమిషన్ను నియమిస్తారు.	పంజాబ్ లోని హిందీ మాట్లాడే ప్రాంతాలను హర్యానాకు ఇవ్వాలనే విషయాన్ని నిర్ణయించడానికి 1986 ఏప్రిల్ 3 న ఇ. ఎస్. వెంకట్రామయ్య నేతృత్వంలో ఒక కమిషన్ను నియమించారు. కమిషన్ తన నివేదికను జూన్ 7 న సమర్పించి, పంజాబ్ నుండి హర్యానాకు 70,000 ఎకరాల భూమిని బదిలీ చేయాలని సిఫారసు చేసింది.[2]:: 126  అయితే, అసమ్మతి కారణంగా అసలు బదిలీ జరగనేలేదు. మూడు కమిషన్లు (మాథ్యూ, వెంకట్రామయ్య, దేశాయ్) ఒక ఒప్పందాన్ని అందించడంలో విఫలమయ్యాయి. 1986 జూలైలో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈ బదిలీని నిరవధిక కాలానికి నిలిపివేసింది.
8	కేంద్ర-రాష్ట్ర సంబంధాలుః కేంద్ర-రాష్ట్ర సంబంధాలతో వ్యవహరించే ఆనంద్పూర్ సాహిబ్ తీర్మానం భాగం సర్కారియా కమిషన్కు పంపబడుతుంది.	కేంద్ర-రాష్ట్ర సంబంధాలపై ఆనంద్పూర్ సాహిబ్ తీర్మానం విధానాన్ని సర్కారియా కమిషన్ నివేదిక (1987 అక్టోబరు) తిరస్కరించింది.
9	నదీ జలాలను పంపకం: పంజాబ్, హర్యానా, ఇతర రాష్ట్రాలు రావి-బియాస్ వ్యవస్థ నుండి తమ ప్రస్తుత వాటాను పొందడం కొనసాగిస్తాయి. సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి నేతృత్వంలోని ట్రిబ్యునల్ పంజాబ్, హర్యానా నదీ జలాల హక్కులను ధృవీకరిస్తుంది. సట్లెజ్ యమునా లింక్ కాలువ నిర్మాణం కొనసాగుతుంది, ఇది 1986 ఆగస్టు 15 నాటికి పూర్తవుతుంది.	1987 జనవరి 30న ఎరాడి ట్రిబ్యునల్ ఈ క్రింది విధంగా వాటాలను నిర్ణయిస్తుందిః [7] పంజాబ్-5 మిలియన్ ఎకరా అడుగులు. 1985లో ఉపయోగించినది 3.106 మిలియన్ ఎకరా అడుగులు హర్యానా- 3.83 మిలియన్ ఎకరాల అడుగులు (4 క్యూబిక్ మీటర్లు), 1985లో ఉపయోగించినది 1.62 మిలియన్ ఎకరా అడుగులు నది నీటి లభ్యతలో హెచ్చుతగ్గులు సంభవించినట్లయితే పైన పేర్కొన్న కేటాయించిన వాటాలను పెంచవచ్చు లేదా తగ్గించవచ్చు అని కూడా పేర్కొంది.
10	మైనారిటీల ప్రాతినిధ్యం-మైనారిటీల ప్రయోజనాలను పరిరక్షించడానికి వివిధ రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులకు ప్రధాన మంత్రి పునరాదేశాలు ఇస్తారు	అన్ని ముఖ్యమంత్రులకు సర్క్యులర్ పంపారు.
11	పంజాబీ భాషను ప్రోత్సహించడం: పంజాబీ భాషను ప్రచారం చేయడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం చర్యలు తీసుకుంటుంది.	ఢిల్లీ, హర్యానాలలో పంజాబీ భాషకు ద్వితీయ అధికారిక హోదా ఇచ్చారు. పంజాబీ అకాడమీ (ఢిల్లీ) ఈ భాషను ప్రోత్సహించడంలో నిమగ్నమై ఉంది.

వ్యతిరేకత

పంజాబ్

జూలై 26న, మాజీ ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేలు, మంత్రులు, జతేదార్‌ల సంఘం ఈ ఒప్పందాన్ని ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించిందని లోంగోవాల్ ప్రకటించాడు. అయితే, గురుచరణ్ సింగ్ తోహ్రా (SGPC అధ్యక్షుడు), ప్రకాష్ సింగ్ బాదల్‌లు ఒప్పందంలోని ప్రతి నిబంధననూ వ్యతిరేకించారు.^{[2] : 122}లోంగోవాల్, తోహ్రా, బాదల్, సుర్జిత్ సింగ్ బర్నాలాల మధ్య సమావేశం జరిగిన తర్వాత కూడా విభేదాలు కొనసాగాయి. జూలై 25 న అకాలీదళ్ నాయకుల బృందం ఈ ఒప్పందాన్ని తిరస్కరించింది. దాన్ని "అమ్ముడు పోవటం" అని వర్ణించింది. జర్నైల్ సింగ్ భింద్రన్‌వాలే తండ్రి జోగీందర్ సింగ్, అకాలీ దాలి సమావేశానికి అధ్యక్షత వహిస్తూ, లోంగోవాల్, బర్నాలా, బల్వంత్ సింగ్‌లను సిక్కు పంత్‌కు ద్రోహులుగా అభివర్ణించాడు. సమావేశంలో ఆమోదించిన తీర్మానంలో ఆ నాయకులు సిక్కు ప్రజానీకానికి ప్రాతినిధ్యం వహించడం లేదని, ఆనంద్‌పూర్ సాహిబ్ తీర్మానాన్ని లోంగోవాల్ పలుచన చేశాడనీ ఆరోపించారు.^{[2] : 123}

హర్యానా

హర్యానా ముఖ్యమంత్రి భజన్ లాల్, HPCC (I) అధ్యక్షుడు సుల్తాన్ సింగ్ ఈ ఒప్పందానికి ఆమోదం తెలిపారు. అయితే, హర్యానాలోని ఐదు ప్రతిపక్ష పార్టీలు - లోక్‌దళ్, బిజెపి, జనతా పార్టీ, కాంగ్రెస్ (ఎస్), కాంగ్రెస్ (జె) - ఒప్పందానికి నిరసనగా జూలై 31 న హర్యానా బంద్ పాటించనున్నట్లు ప్రకటించాయి. రోహ్‌తక్‌లో ర్యాలీ తర్వాత, హర్యానా రాష్ట్ర అసెంబ్లీకి చెందిన 29 మంది సభ్యులు ఆగస్టు 9 న రాజీనామా చేశారు. నిరసనకారులు ఈ క్రింది వాటిని వ్యతిరేకించారు: ^{[2] : 124}

• పంజాబ్‌లో సమస్యకు మూలకారణమైన ఆనంద్‌పూర్ సాహిబ్ తీర్మానాన్ని పరిగణించడాన్ని నిరసనకారులు విమర్శించారు.
• సైన్యాన్ని విడిచిపెట్టిన వారితో సున్నితంగా వ్యవహరించడం
• చండీగఢ్‌కు బదులుగా హర్యానాకు బదిలీ చేయబడే భూభాగాలకు సంబంధించి "అస్పష్టమైన" పరిష్కారం
• ప్రస్తుత వినియోగం ప్రకారం రావి-బియాస్ జలాల వినియోగంపై సీలింగ్ విధించడం: పంజాబ్ తనకు కేటాయించిన వాటా కంటే ఎక్కువ నీటిని ఉపయోగిస్తోందని, అయితే హర్యానా తన వాటా కంటే తక్కువ నీటిని ఉపయోగిస్తోందని నిరసనకారులు ఎత్తి చూపారు.
• హెడ్‌వర్క్‌లను ఎవరు నియంత్రిస్తారనే దానిపై అనిశ్చితి

ఇవి కూడా చూడండి

• ఇందిరా-షేక్ ఒప్పందం