คำถามยอดนิยม
ไทมไลน์
แชท
มุมมอง
การแพทย์แผนไทย
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
Remove ads
การแพทย์แผนไทย (Thai Traditional Medicine) ดูแลสุขภาพทั้งในภาวะปกติและในภาวะเจ็บป่วย โดยยึดหลักความสมดุลของธาตุต่าง ๆ ในร่างกาย อาทิ ดิน น้ำ ลม และไฟ ซึ่งถือเป็นหัวใจสำคัญของการรักษาและป้องกันโรค ในปัจจุบัน สถาบันการศึกษาต่าง ๆ ได้ผสมผสานความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยเข้ากับหลักวิทยาศาสตร์และวิทยาศาสตร์การแพทย์ เช่น กายวิภาคศาสตร์ สรีรวิทยา พยาธิสรีรวิทยา และเภสัชวิทยา เพื่อเพิ่มความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการรักษา
บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากแหล่งที่มาใด |
บทความนี้อาจต้องเขียนใหม่ทั้งหมดเพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานคุณภาพของวิกิพีเดีย หรือกำลังดำเนินการอยู่ คุณช่วยเราได้ หน้าอภิปรายอาจมีข้อเสนอแนะ |
จากหลักฐานในยุคกรุงศรีอยุธยา การแพทย์แผนไทยได้รับอิทธิพลสำคัญจากอารยธรรมอินเดีย โดยเฉพาะจากคัมภีร์ของหมอชีวกโกมารภัจจ์ แพทย์ประจำองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งเป็นต้นแบบของการรักษาในพระพุทธศาสนา เมื่อพระพุทธศาสนาเผยแผ่มายังไทย พระสงฆ์ที่ทำหน้าที่เผยแผ่ศาสนาได้นำความรู้ด้านการรักษาโรคมาใช้เพื่อช่วยเหลือประชาชน ความรู้นี้จึงหลอมรวมเข้ากับวิถีชีวิต วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นของคนไทยอย่างแนบแน่น
การแพทย์แผนไทยมองว่ามนุษย์เป็นองค์รวมที่ประกอบด้วยจิตใจ ร่างกาย และสิ่งแวดล้อมที่เชื่อมโยงกันอย่างลึกซึ้ง การรักษาโรคไม่ได้มุ่งแก้ปัญหาเฉพาะอาการทางกาย แต่ครอบคลุมถึงการดูแลจิตใจและการสร้างความสมดุลระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ รวมถึงจักรวาล แนวคิดแบบองค์รวมนี้เน้นการป้องกันโรคผ่านการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องกับธรรมชาติ เช่น การรับประทานอาหารที่เหมาะสม การปรับสมดุลธาตุ และการดูแลสุขภาพด้วยสมุนไพร เป็นต้น
องค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยเป็นผลสืบเนื่องจากประสบการณ์ที่สั่งสมผ่านยุคสมัย ตั้งแต่การต่อสู้กับโรคภัยในอดีตจนถึงปัจจุบัน ซึ่งสะท้อนถึงความชาญฉลาดในการผสมผสานความรู้ด้านการรักษากับวิถีชีวิตของคนไทย วิธีการรักษา เช่น การใช้สมุนไพร การนวดแผนไทย การประคบสมุนไพร และการปรับธาตุ ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อให้เหมาะสมกับโรคและสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล
ในยุคปัจจุบัน การแพทย์แผนไทยไม่ได้เป็นเพียงมรดกภูมิปัญญาเท่านั้น แต่ยังได้รับการพัฒนาขึ้นในฐานะการแพทย์คู่ขนานหรือการรักษาเสริมควบคู่ไปกับการแพทย์แผนปัจจุบัน นอกจากนี้ยังมีการส่งเสริมให้เป็นส่วนหนึ่งของการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมที่ได้รับความนิยมในระดับสากล การแพทย์แผนไทยจึงไม่เพียงแค่เป็นศาสตร์ในการรักษาโรค แต่ยังเป็นศิลปะที่สะท้อนถึงภูมิปัญญา วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของคนไทยที่เชื่อมโยงกับธรรมชาติและจักรวาลอย่างลึกซึ้ง
Remove ads
การพัฒนาการแพทย์แผนไทยสู่ปัจจุบัน
สรุป
มุมมอง
เดิมทีองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยมีลักษณะกระจัดกระจายและแยกกันเป็นส่วน ๆ ไม่เป็นระบบเดียวกัน จนกระทั่งในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) พระองค์ทรงเล็งเห็นถึงความสำคัญของการรวบรวมองค์ความรู้เหล่านี้เพื่อการอนุรักษ์และสืบทอด จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีการจัดรวบรวมและจารึกองค์ความรู้การแพทย์แผนไทยไว้ในวัดสำคัญหลายแห่ง เช่น
- วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร (วัดโพธิ์) ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นมหาวิทยาลัยเปิดแห่งแรกของสยาม
- วัดราชโอรสารามราชวรวิหาร
องค์ความรู้ที่ถูกรวบรวมในครั้งนั้นถูกจัดเป็นหมวดหมู่ชัดเจน ได้แก่
- เวชศาสตร์
- เภสัชศาสตร์
- ฤๅษีดัดตน
- แผนนวด
ในปัจจุบัน การแพทย์แผนไทยได้รับการแบ่งออกเป็น 4 ด้านหลัก ดังนี้:
- เวชกรรมไทย
- การตรวจ วินิจฉัย และรักษาโรคโดยใช้หลักการแพทย์แผนไทย เช่น การปรับสมดุลธาตุ และการใช้สมุนไพร
- เภสัชกรรมไทย
- การผลิตและจ่ายยาสมุนไพร รวมถึงการวิเคราะห์และจัดเตรียมยาสำหรับการรักษา
- ผดุงครรภ์ไทย
- การดูแลสุขภาพของหญิงตั้งครรภ์ การคลอด และการฟื้นฟูสุขภาพหลังคลอด เช่น การอยู่ไฟและการใช้สมุนไพรบำรุง
- การนวดไทย/หัตถเวชกรรมไทย
- การนวดไทย (เรียกในหลักสูตรการแพทย์แผนไทย): เน้นการฟื้นฟูสุขภาพด้วยวิธีดั้งเดิม เช่น การกด การคลึง การบีบ การดัด การดึง รวมถึงการอบและประคบสมุนไพร
- หัตถเวชกรรมไทย (เรียกในหลักสูตรการแพทย์แผนไทยประยุกต์): มีความครอบคลุมมากกว่า โดยเน้นการบำบัดที่ผสมผสาน เช่น การตรวจ วินิจฉัย หัตถบำบัด การอบไอน้ำสมุนไพร การประคบ การทับหม้อเกลือ การนั่งถ่าน การพอกผิว และกายบริหาร
Remove ads
ทฤษฎีความสมดุลธาตุในร่างกายตามการแพทย์แผนไทย
สรุป
มุมมอง
การแพทย์แผนไทย ระบุว่า ร่างกายมนุษย์ประกอบด้วยธาตุสำคัญ 4 ประการ ได้แก่
- ดิน: หมายถึงโครงสร้างที่เป็นของแข็งในร่างกาย เช่น กระดูก กล้ามเนื้อ ผิวหนัง เส้นเอ็น เป็นต้น
- น้ำ: หมายถึงของเหลวในร่างกาย เช่น เลือด น้ำเหลือง น้ำย่อย เป็นต้น
- ลม: หมายถึงพลังงานการเคลื่อนไหว เช่น การหายใจ การหมุนเวียนโลหิต การทำงานของอวัยวะ เป็นต้น
- ไฟ: หมายถึงพลังงานที่สร้างความร้อน เช่น การเผาผลาญ การย่อยอาหาร การควบคุมอุณหภูมิ เป็นต้น
เมื่อธาตุทั้งสี่สมดุล ร่างกายจะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สุขภาพดี และไม่ค่อยเกิดโรคภัยไข้เจ็บ แต่หากธาตุใดขาดความสมดุล เช่น มีมากหรือน้อยเกินไป จะส่งผลให้เกิดอาการเจ็บป่วยหรือโรคต่าง ๆ เช่น
- ธาตุไฟผิดปกติ อาจทำให้มีไข้ หรือระบบย่อยอาหารเสียสมดุล
- ธาตุน้ำผิดปกติ อาจเกิดอาการบวมน้ำ หรือเสมหะมากเกินไป
- ธาตุลมผิดปกติ อาจทำให้เกิดอาการวิงเวียน หรือลมในกระเพาะอาหารมาก
- ธาตุดินผิดปกติ อาจส่งผลต่อโครงสร้างของร่างกาย เช่น โรคกระดูก
ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสมดุลธาตุ
ความสมดุลของธาตุในร่างกายอาจถูกรบกวนได้จากหลายปัจจัย ได้แก่:
- ปัจจัยภายใน:
- อายุ: เช่น ผู้สูงอายุอาจมีไฟน้อยลงและลมมากขึ้น
- พฤติกรรม: การรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม การพักผ่อนไม่เพียงพอ
- ปัจจัยภายนอก:
- ฤดูกาล: เช่น อากาศร้อนอาจกระทบต่อธาตุไฟ
- สภาพแวดล้อม: มลพิษ ความชื้น
การปรับสมดุลธาตุในร่างกาย
การแพทย์แผนไทยมีวิธีการต่าง ๆ เพื่อปรับสมดุลธาตุในร่างกาย ได้แก่:
- การใช้ยาสมุนไพร: เลือกใช้สมุนไพรที่เหมาะสมกับธาตุที่ผิดปกติ เช่น สมุนไพรรสเย็นเพื่อลดไฟ หรือสมุนไพรช่วยเพิ่มน้ำในร่างกาย
- การนวดรักษา: กระตุ้นการไหลเวียนของลมและพลังงานในร่างกาย
- การปรับพฤติกรรมสุขภาพ: แนะนำการรับประทานอาหารที่เหมาะสม การออกกำลังกาย และการพักผ่อน
- การฟื้นฟูสุขภาพ: เช่น การอบสมุนไพร การประคบ กายบริหาร เป็นต้น
ทฤษฎีความสมดุลธาตุเป็นรากฐานสำคัญที่สะท้อนถึงปรัชญาและภูมิปัญญาของการแพทย์แผนไทยที่ให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมทั้งกายและใจ
Remove ads
คัมภีร์แพทย์แผนไทย
สรุป
มุมมอง
การศึกษาคัมภีร์ของแพทย์แผนไทย ส่วนมากแล้วจะเขียนเป็นคำกลอน ที่ต้องอาศัยการเข้าใจภาษาไทยในขั้นลึก และเป็นภาษาที่ปัจจุบันอาจจะไม่ใช่แล้ว การศึกษาให้เข้าใจอาจจะต้องใช้ระยะเวลา และการเขียนอธิบายในคัมภีร์แต่ละคัมภีร์จะมีการเชื่อมโยงกันโดยต้องหมั่นศึกษา ตีความหมายอย่างลึกซึ่ง คัมภีร์แพทย์แผนไทยใช้เรียนทั้งในแพทย์แผนไทย และแพทย์แผนไทยประยุกต์ การเรียนคัมภีร์สามารถเทียบได้เท่ากับการเรียน Pathology ของการแพทย์แผนปัจจุบัน เพราะส่วนมากจะกล่าวถึงอาการเจ็บป่วยแล้ว โดยการเรียนคัมภีร์ของแพทย์แผนไทย ไม่สามารถเทียบเคียงกับโรคในทางแพทย์แผนปัจจุบันได้โดยตรงในหลาย ๆ อาการ
- คัมภีร์ที่เกี่ยวกับสาเหตุของการเกิดโรคโดยทั่วไป และการวินิจฉัยโรค
- คัมภีร์เวชศึกษา กล่าวถึงสาเหตุการเกิดโรค และ วิธีการตรวจโรคต่าง ๆ
- คัมภีร์สมุฎฐานวินิจฉัย ซึ่งกล่าวถึงถึงสาเหตุการเกิดโรค โดยอาศัยทฤษฎีธาตุในการวินิจฉัยและพยากรณ์โรค
- คัมภีร์โรคนิทาน กล่าวถึงสาเหตุของโรค การเสียชีวิต และความผิดปกติของธาตุต่าง ๆ และรสยาต่าง ๆ
- คัมภีร์ธาตุวิภังค์ เช่นเดียวกับคัมภีร์โรคนิทาน แต่มีรายละเอียดแตกต่างกัน และรสยาต่าง ๆ
- คัมภีร์ธาตุวิวรณ์ กล่าวถึงสาเหตุการเกิดโรค โดยอาศัยปัจจัยแวดล้อม และปัจจัยภายใน รวมถึงรสยาต่าง ๆ
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับไข้
- คัมภีร์ฉันทศาสตร์ กล่าวถึงไข้ต่าง ๆ โดยอาศัยทฤษฎีธาตุ
- คัมภีร์ตักศิลา กล่าวถึง อาการและโรคไข้ต่าง ๆ
- คัมภีร์สิทธิสารสงเคราะห์ อาการไข้ในเด็กแรกเกิดถึงหนึ่งปี และอาการไข้ในผู้ใหญ่ที่เกิดจากการอักเสบต่าง ๆ
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับปากและคอ
- คัมภีร์มุขโรค กล่าวถึงโรคในช่องปากและคอที่เกิดเพราะโลหิตเป็นพิษ
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร
- คัมภีร์ธาตุบรรจบ กล่าวถึงโรคในระบบทางเดินอาหาร โดยพิจารณาจากอุจจาระ และใช้ทฤษฎีธาตุ
- คัมภีร์อุทรโรค กล่าวถึงโรคในช่องท้องและท้องเดินอาหาร
- คัมภีร์อติสาร เช่นเดียวกับคัมภีร์อุทรโรค แต่รายละเอียดแตกต่างกัน
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคสตรี
- คัมภีร์มหาโชติรัตน์ กล่าวถึงโรคสตรีและการรักษา
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคในเด็ก การตั้งครรภ์
- คัมภีร์ปฐมจินดา กล่าวถึง การปฏิสนธิและการตั้งครรภ์ ลักษณะสตรีต่าง ๆ โรคในเด็กแรกเกิด
คัมภีร์ที่กล่าวถึงโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์และทางเดินปัสสาวะ
- คัมภีร์มุจฉาปักขันทิกา กล่าวถึงอาการผิดปกติของชายและหญิงที่เกี่ยวกับโรคระบบทางเดินปัสสาวะ
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคลม
- คัมภีร์ชวดาร กล่าวเกี่ยวกับโรคลมมีพิษ
- คัมภีร์มัญชุสาระวิเชียร อธิบายที่ตั้งและการเรียกชื่อโรคลม
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับความเจ็บป่วยเรื้อรัง หรือ ความสึกกร่อนของร่างกาย
- คัมภีร์กษัย อธิบายถึงการสึกกร่อนของร่างกายไปจนถึงอาการเรื้อรัง และอาจจะพัฒนาไปถึงมะเร็ง
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคตา
- คัมภีร์อภัยสันตา อธิบายโรคที่เกี่ยวกับตาที่มีชื่อเรียกตามคัมภีร์และยารักษา
คัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคที่เกิดขึ้นที่เยื่อบุผิว (ฝีภายใน)
- คัมภีร์ทิพยมาลา เกี่ยวกับฝีภายใน(วัณโรค)ของร่างกายที่พัฒนาไปถึงมะเร็ง
- คัมภีร์อติสาร
คัมภีร์เกี่ยวกับโรคผิวหนัง (ฝีภายนอก)
- คัมภีร์วิถีกุฏฐโรค อธิบายเกี่ยวกับแหล่งที่เกิดหรือสาเหตุการเกิดโรคเรื้อนต่าง ๆ
- คัมภีร์ไพจิตร์มหาวงศ์ กล่าวเกี่ยวกับลักษณะต่าง ๆ ของฝีภายนอก
คัมภีร์เกี่ยวกับสรรพคุณยา
- คัมภีร์สรรพคุณยา
คัมภีร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการแพทย์แผนไทย ที่ไม่ได้ระบุให้เรียนในหลักสูตร แต่แพทย์แผนไทยสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้
- คัมภีร์วิสุทธิมรรค
- คัมภีร์มรณญาณสูตร
- คัมภีร์คิริมานนท์
- คัมภีร์ฤศดวง
Remove ads
แพทย์แผนไทยประยุกต์: บุคลากรทางการแพทย์ที่เชื่อมโยงภูมิปัญญาไทยและวิทยาการสมัยใหม่
สรุป
มุมมอง
แพทย์แผนไทยประยุกต์ คือ บุคลากรทางการแพทย์สาขาหนึ่งที่เกิดจากแนวคิดของ นายแพทย์อวย เกตุสิงห์ ซึ่งมุ่งมั่นพัฒนาการแพทย์แผนโบราณของไทยให้มีความเป็นวิทยาศาสตร์และได้รับการยอมรับในระดับสากล โดยการแพทย์แผนไทยประยุกต์นั้นถือเป็นการผสมผสานระหว่าง องค์ความรู้ดั้งเดิม จากคัมภีร์แพทย์แผนไทย กับ หลักวิชาการทางการแพทย์แผนปัจจุบัน
แพทย์แผนไทยประยุกต์ต้องร่ำเรียนทั้งทฤษฎีและปฏิบัติที่ครอบคลุมสองศาสตร์ โดยสามารถตรวจวินิจฉัยอาการเทียงเคียงโรคตามหลักการแพทย์แผนปัจจุบัน แต่ในขั้นตอนการรักษานั้น จะใช้วิธีการของการแพทย์แผนไทย เช่น การใช้ยาสมุนไพร การนวด การอบ และการประคบสมุนไพร รวมถึงสามารถทำคลอดและดูแลสุขภาพแม่และทารกตามแนวทางแพทย์แผนไทย ทั้งนี้ การปฏิบัติงานทั้งหมดต้องเป็นไปตาม ระเบียบและข้อบังคับของสภาการแพทย์แผนไทย
นอกจากนี้ แพทย์แผนไทยประยุกต์ยังสามารถประยุกต์ใช้เครื่องมือทางการแพทย์สมัยใหม่เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการตรวจและรักษา โดยเน้นการบูรณาการระหว่างความรู้ดั้งเดิมและเทคโนโลยีปัจจุบัน เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลที่ครอบคลุมและเหมาะสมที่สุด เพื่อให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย แพทย์แผนไทยประยุกต์จำเป็นต้องผ่านการสอบและได้รับ ใบอนุญาตประกอบวิชาชีพแพทย์แผนไทยประยุกต์ โดยเฉพาะ ผู้ที่ผ่านการสอบนี้จะมีคุณสมบัติครบถ้วนในการปฏิบัติงานในโรงพยาบาลหรือสถานพยาบาลที่เกี่ยวข้อง และสามารถให้การรักษาแก่ผู้ป่วยได้
แพทย์แผนไทยประยุกต์ถือเป็นตัวแทนแห่งการเชื่อมโยงภูมิปัญญาไทยกับความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งสะท้อนถึงการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมควบคู่กับการพัฒนาสู่ความทันสมัย เพื่อให้การดูแลสุขภาพของประชาชนเป็นไปอย่างครอบคลุมและยั่งยืน
ข้อแตกต่างตามพระราชบัญญัติ วิชาชีพการแพทย์แผนไทย พ.ศ. 2556
Remove ads
การจัดการเรียนการสอนสาขาการแพทย์แผนไทยและสาขาการแพทย์แผนไทยประยุกต์
สรุป
มุมมอง
ในปัจจุบัน มีมหาวิทยาลัยต่าง ๆ หันมาให้ความสำคัญกับการผลิตบัณฑิตในสาขาการแพทย์แผนไทยมากขึ้น ซึ่งการแพทย์แผนไทยกับการแพทย์แผนไทยประยุกต์ นั้นมีทั้งความเหมือนและความแตกต่างกันพอสมควร อย่างไรก็ตามทั้งแพทย์แผนไทยและแพทย์แผนไทยประยุกต์ ต้องสอบใบประกอบโรคศิลปะเช่นกัน แต่ขึ้นทะเบียนกันคนละประเภทกัน[1]
โดยสถาบันการศึกษาที่ได้รับการรับรองจากสภาการแพทย์แผนไทย มีดังนี้
สาขาการแพทย์แผนไทยประยุกต์[2]
- คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล[3] (หลักสูตรผ่านการรับรองมาตรฐานระดับอาเซียน AUN-QA)
- สำนักวิชาการแพทย์บูรณาการ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง[4] (หลักสูตรผ่านการรับรองมาตรฐานระดับอาเซียน AUN-QA)
- คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์[5]
- คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม[6]
- สำนักวิชาแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์[7]
- คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา[8]
- คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร[9]
- คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา[10]
- วิทยาลัยสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา[11]
- คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร[12]
- คณะการแพทย์บูรณาการ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี[13]
- คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก
สาขาการแพทย์แผนไทย[15]
- คณะการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์[16]
- คณะวิทยาการสุขภาพและการกีฬา มหาวิทยาลัยทักษิณ วิทยาเขตพัทลุง เก็บถาวร 2013-06-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง[17]
- สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
- วิทยาลัยการแพทย์พื้นบ้านและการแพทย์ทางเลือกมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย
- วิทยาลัยการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก[ลิงก์เสีย]มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
- คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา เก็บถาวร 2013-09-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี[18]
- คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์
- วิทยาลัยมวยไทยศึกษาและการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง
- คณะพยาบาลศาสตร์และวิทยาการสุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี
- คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์
- คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
- คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน (วิทยาเขตสกลนคร)[ลิงก์เสีย]
- คณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก
- วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดยะลา
- วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดชลบุรี
- วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดตรัง
- วิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดพิษณุโลก
- วิทยาลัยเทคโนโลยีทางการแพทย์และสาธารณสุข กาญจนาภิเษก นนทบุรี
- วิทยาลัยการแพทย์แผนตะวันออก มหาวิทยาลัยรังสิต
- คณะสหเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยปทุมธานี
- คณะการแพทย์บูรณาการ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
- คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา
- คณะสหเวชศาสตร์ วิทยาลัยนครราชสีมา
Remove ads
ดูเพิ่ม
- แพทยศาสตร์
- วิทยาศาสตร์สุขภาพ
- การแพทย์แผนตะวันออก
- การนวดแผนไทย
- อายุรเวท
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads