ปอยเปต

ปอยเปต หรือ ปอยแปต (เขมร: ប៉ោយប៉ែត, Paôypêt [paojpaet]) เป็นเมืองชายแดนไทย-กัมพูชา ตั้งอยู่ที่เทศบาลปอยเปต จังหวัดบันทายมีชัย ประเทศกัมพูชา อยู่ติดกับอำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ประเทศไทย ตัวเมืองมีบ่อนกาสิโนเป็นจำนวนมาก รวมทั้งยังเป็นที่ตั้งของกาสิโนที่มีขนาดใหญ่และใกล้ประเทศไทยที่สุด^[2] มีนักท่องเที่ยวชาวไทยเป็นผู้ใช้บริการหลัก^[3][4] ประชากรเมืองปอยเปตเพิ่มขึ้นจาก 43,366 คนในสำมะโน พ.ศ. 2541 ไปเป็น 89,549 คนในสำมะโน พ.ศ. 2551 ทำให้เป็นเมืองที่มีประชากรมากเป็นอันดับ 4 ซึ่งมากกว่าเมืองพระสีหนุและศรีโสภณ^[5]

ปอยเปต ប៉ោយប៉ែត
นคร
ปอยเปต ที่ตั้งของปอยเปต ประเทศกัมพูชา
พิกัด: 13°39′N 102°34′E
ประเทศ	กัมพูชา
จังหวัด	บันทายมีชัย
เทศบาล	ปอยเปต
ประชากร  (2562)[1]
• ทั้งหมด	98,934 คน
เขตเวลา	UTC+7 (เวลาอินโดจีน)

ปัจจุบันได้มีการประกาศจากด่านตรวจคนเข้าเมืองไทย ด้านอำเภออรัญประเทศ สำหรับผู้ถือหนังสือเดินทางไทย สามารถเข้าถึงเขตกาสิโนปอยเปตโดยไม่ต้องใช้วีซ่าหรือประทับตราหนังสือเดินทางขาเข้าประเทศกัมพูชา เพราะรัฐบาลกัมพูชาถือว่าเป็น พื้นที่เศรษฐกิจพิเศษ^[6] แต่หากออกนอกพื้นที่กาสิโนสู่เมืองอื่น ๆ ของกัมพูชา ต้องประทับตราหนังสือเดินทางเข้าประเทศให้เรียบร้อยเสียก่อน^[7]

ประวัติ

ช่วงต้น

ในอดีตบริเวณที่ตั้งเมืองปอยเปตคือพื้นที่ป่ามาก่อน เรียกว่า ป่าปอยเปต^[8] สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (2481) ทรงอธิบายเกี่ยวกับที่มาของชื่อปอยเปตไว้ว่า "...ที่ตั้งด่านในแดนเมืองบัดตัมบองของฝรั่งเศส ซึ่งอยู่ติดต่อกันกับอรัญประเทศของเรา เราเรียกว่า ปอยเปต ตามฝรั่งเศส แต่ที่แท้ชื่อว่า บ้านปอดแปด..."^[9] สอดคล้องกับเสฐียรโกเศศ และนาคะประทีป (2484) อธิบายตรงกันว่ามีชุมชนดั้งเดิมเรียกว่า บ้านปอดแปด ซึ่งเป็นคำไทยแท้ เมื่อดินแดนเขมรส่วนในตกเป็นส่วนหนึ่งของประเทศฝรั่งเศสแล้ว ทางการฝรั่งเศสจึงตั้งด่านศุลกากรที่หมู่บ้านดังกล่าว และเรียกเพี้ยนเป็น ปอยเปต^[10]

สยามเสียมณฑลบูรพาแก่ฝรั่งเศส จากการที่ฝรั่งเศสมองว่ามณฑลดังกล่าวมีประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวเขมร ฝ่ายสยามจำยอมยกดินแดนดังกล่าวให้แก่ฝรั่งเศสตามสนธิสัญญาเมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2449^[11] ซึ่งรัฐบาลสยามกับฝรั่งเศสตกลงเอาคลองพรหมโหด คลองน้ำใส และคลองลึก เป็นเส้นเขตแดน ห่างจากเมืองอรัญ หรืออรัญทุ่งแค (ปัจจุบันคือ อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว) เพียง 6 กิโลเมตร ซึ่งชาวอรัญประเทศรุ่นก่อนเรียกคลองลึกว่า "คลองบันดง" เป็นคนละคลองกับคลองลึก ซึ่งอยู่ห่างออกไปจากคลองบันดงราว 40 กิโลเมตร ขึ้นกับตำบลสำโรง อำเภอศรีโสภณ ทำให้การแบ่งเขตแดนนี้ฝรั่งเศสได้เปรียบสยามหลายตารางกิโลเมตร และทำให้บ้านปอยเปตถูกยกไปขึ้นเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศส^[12]

แต่ในช่วงที่ดินแดนเขมรส่วนในกลับมาสู่ในการปกครองของประเทศไทยในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง บริเวณป่าปอยเปตมีอาณาบริเวณกว้างขวาง ครอบคลุมตำบลมรกฎ ตำบลบ้านจังหัน ตำบลสวายจิก ตำบลศรีโสภณ และตำบลทัพไทย อำเภอศรีโสภณ จังหวัดพิบูลสงคราม ใน ราชกิจจานุเบกษา ประกาศให้พื้นที่ดังกล่าวเป็นป่าคุ้มครอง เมื่อ พ.ศ. 2488^[8] รวมทั้งมีการเวนคืนที่ดินเพื่อก่อสร้างทางรถไฟสายอรัญญประเทศ–มงคลบุรีตั้งแต่ พ.ศ. 2485-2487 โดยมีสถานีรถไฟตั้งอยู่เขตเมืองปอยเปตในปัจจุบัน ขณะนั้นใช้ชื่อว่า สถานีเสรีเริงฤทธิ์^[13][14] กระทั่งสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศไทยได้คืนดินแดนกลับไปสู่การปกครองของอินโดจีนของฝรั่งเศส จนกระทั่งประเทศกัมพูชาประกาศเอกราช ปอยเปตจึงเป็นตำบลขึ้นกับอำเภอโอร์-จเริว จังหวัดบันทายมีชัย^[6]

การขยายตัว

ประเทศกัมพูชามีการหารายได้จากกาสิโนมาช้านาน แต่รายได้นั้นยังไม่เพียงพอต่อการพัฒนาประเทศ จึงริเริ่มโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ที่มีโรงแรม ศูนย์การค้า และกาสิโน มาดึงดูดนักลงทุนจากต่างชาติ แต่รัฐบาลมิได้ออกกฎหมายเกี่ยวกับการพนันที่ชัดเจนมาก่อน การดำรงอยู่ของกาสิโนในพนมเปญได้สร้างปัญหาร้ายแรงในเมืองหลวง ทั้งการปล้น การชิงทรัพย์ การลอบสังหาร และการฆ่าตัวตาย ซึ่งล้วนแต่เป็นผลพวงมาจากการพนัน กระทั่งฮุน เซน ออกกฎหมายปราบปรามการพนัน เมื่อ พ.ศ. 2539 คือ ห้ามเล่นการพนันทุกรูปแบบในประเทศ ยกเว้นแต่รัฐบาลให้อนุญาตเท่านั้น และอีกประการคือ ห้ามชาวกัมพูชาเล่นการพนันทุกรูปแบบ^[4] ต่อมาเขาได้ออกคำสั่งกวาดล้างกาสิโนผิดกฎหมาย และห้ามมิให้มีการเล่นการพนันในรัศมี 200 กิโลเมตรรอบพนมเปญเมื่อ พ.ศ. 2541 เหลือกาสิโนที่รัฐบาลให้อนุญาตเพียงแห่งเดียวพนมเปญคือ นาคาเวิลด์ ด้วยเหตุนี้กาสิโนและการพนันจึงถูกผลักดันไปสู่พื้นที่ชายแดน คือ บาเวต บริเวณชายแดนประเทศเวียดนาม และปอยเปต บริเวณชายแดนประเทศไทย โดยมุ่งหวังเม็ดเงินของนักแสวงโชคจากเพื่อนบ้าน คือ เวียดนาม และไทย^[4]

กาสิโนแห่งแรกของปอยเปตเปิดให้บริการใน พ.ศ. 2542 ก่อนที่จะมีกาสิโนอีกเป็นจำนวนมากผุดขึ้นในเมือง ส่วนใหญ่เจ้าของกาสิโนเหล่านี้มักเป็นนักการเมือง นักธุรกิจ และนายทหารของทั้งไทยและกัมพูชา อย่างไรก็ตามทั้งกาสิโนและการค้าตามชายแดนเป็นการสร้างรายได้มหาศาลแก่ปอยเปต ทำให้ปอยเปตเจริญขึ้นอย่างรวดเร็ว^[4] ปอยเปตได้รับการยกฐานะขึ้นเป็น กรุง หรือเป็นเทศบาล จากทั้งหมดสามแห่งที่ไม่ได้มีฐานะเป็นเมืองหลักของจังหวัด^[15]

การแบ่งเขตการปกครอง

เทศบาลปอยเปต หรือ กรุงปอยเปต แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 3 แขวง (សង្កាត់ สงฺกาต่) ได้แก่^[16]

เลข	ชื่อแขวง	รหัสไปรษณีย์
1	ปอยเปต (ប៉ោយប៉ែត)	10901
2	นิมิตต์ (និមិត្ត)	10902
3	พซาร์ก็อณฎาล (ផ្សារកណ្តាល)	10903

ประชากร

ประชากรปอยเปตแบ่งตามปี

ปี	ประชากร	±%
2541	43,366	—
2551	89,549	+106.5%
2562	98,934	+10.5%
[1][5]

เยาวชนในปอยเปตร่วมกิจกรรมขององค์กรในศาสนาคริสต์

ประชากรในปอยเปตมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ จากการสำรวจสำมะโนครัวประชากรในปอยเปตเมื่อ พ.ศ. 2541 พบว่ามีประชากรจำนวน 43,366 คน ครั้นการสำรวจสำมะโนครัวประชากรใน พ.ศ. 2551 พบว่ามีประชากรจำนวน 89,549 คน^[5] และการสำรวจสำมะโนครัวประชากรใน พ.ศ. 2562 พบว่ามีประชากรจำนวน 98,934 คน นับว่าเป็นเมืองที่มีประชากรมากที่สุดอันดับที่ห้าของประเทศกัมพูชา^[1] ซึ่งเป็นการอพยพของประชากรจากแถบพื้นที่ข้างเคียง เพื่อมาหางานทำในปอยเปตที่มีรายได้มั่นคงกว่าเดิม^[6][17][18] แรงงานจำนวนไม่น้อยในปอยเปตสามารถสื่อสารด้วยภาษาไทยได้ อีกทั้งยังมีร้านอาหารไทยเปิดให้บริการอยู่มาก^[19] นอกจากชาวเขมรแล้ว ยังมีชุมชนชาวจีนและไทยอาศัยอยู่จำนวนหนึ่ง^[20]

มีแรงงานจากปอยเปตราว 5,000 คน ข้ามไปทำงานในฝั่งไทยเป็นประจำทุกวัน^[21] ทั้งยังมีเยาวชนชาวเขมรจากปอยเปตจำนวนไม่น้อยเดินทางข้ามพรมแดนไปเรียนโรงเรียนรัฐในประเทศไทย เพราะโรงเรียนไทยมีการสอนภาษาไทย และภาษาอังกฤษ^[22] และเยาวชนเขมรอีกจำนวนหนึ่งอาศัยอยู่กับพ่อแม่ซึ่งทำงานอยู่ในฝั่งไทย แต่เดินทางกลับเข้าไปเรียนหนังสือที่โรงเรียนในฝั่งปอยเปต^[23]

บางกอกโพสต์ อ้างรายงานของ เคียวโดนิวส์ ซึ่งประมาณการว่า ใน พ.ศ. 2562 มีชาวจีนอาศัยอยู่ในปอยเปตราว 8,000–10,000 คน^[24] โดยมีแหล่งอาศัยสำคัญที่อาคารมิ้งจูใกล้ชุมชนแออัดย่านวัดสระตาด^[25] นอกจากนี้ยังมีชาวอินโดนีเซียอพยพเข้าไปทำงานกาสิโนและทำหน้าที่ดูแลระบบพนันออนไลน์จำนวนมาก ร้านอาหารและแผงขายอาหารอินโดนีเซียมีให้เห็นได้ทั่วไปในปอยเปต^[26][27]

นอกจากนี้ยังมีชุมชนชาวไทยที่ปักหลักเล่นการพนันในปอยเปตจนสิ้นเนื้อประดาตัว ไม่กลับเข้าฝั่งไทยเพราะปัญหาหนี้สิน^[28][29] จำต้องอาศัยใช้ชีวิตวนเวียนอยู่รอบ ๆ กาสิโน พักอาศัยในห้องเช่าขนาดเล็กที่มีราคาเยาแออัดกันหลายคน มีลักษณะคล้ายสลัม ภายในซอยเจ้าพระยาใกล้วงเวียนปอยเปต^[30] มีคนไทยอาศัยอยู่อย่างแออัดในนั้นราว 20 คน^[31] และที่พักอีกรูปแบบเรียกว่า "บ้านทรายทอง" ซึ่งเปรียบเปรยว่ามีเพียงกระเป๋าใบเดียวพร้อมเงินไม่ถึงหนึ่งร้อยบาทก็สามารถเข้าพักอาศัยได้ มีลักษณะเป็นห้องโถงนอนรวมแยกชายและหญิง^[28][29] พวกเขาเลี้ยงตัวด้วยการเล่นพนันหรือรับเงินทิปเล็ก ๆ น้อย ๆ ให้พอเป็นค่าอาหารอยู่ไปวัน ๆ ด้วยความเต็มใจ จึงถูกเรียกว่า "ผีข้างบ่อน"^[28][29][30] ใน พ.ศ. 2561 ไทยรัฐออนไลน์ ให้ข้อมูลว่า พบคนไทยที่ใช้ชีวิตเป็น "ผีข้างบ่อน" ไม่ถึง 100 คน ก่อความเดือดร้อนรำคาญแก่เจ้าของบ่อน และหลบหนีเข้าเมืองอย่างผิดกฎหมาย เพราะไม่มีหนังสือเดินทาง^[32] ต่อมา พ.ศ. 2567 ไทยพีบีเอส ให้ข้อมูลว่ามีผีข้างบ่อนจำนวนเพิ่มขึ้นถึง 500 คน^[28][29]

เศรษฐกิจ

ด่านตรวจคนเข้าเมืองขาออก ใกล้กับกาสิโนและโรงแรมแกรนด์ไดมอนด์ซิตี

แรงงานชาวเขมรบริเวณเขตแดนไทย-กัมพูชา

รัฐบาลชาติชาย ชุณหะวัณ นายกรัฐมนตรีของไทย มีนโยบายเปลี่ยนสนามรบให้เป็นสนามการค้า โดยมีการส่งเสริมการค้าชายแดนถาวรที่ด่านบ้านคลองลึก–ปอยเปต ตั้งแต่ พ.ศ. 2536 เป็นต้นมา ถือเป็นจุดผ่านแดนที่มีมูลค่าการค้าสูงที่สุดราว 6,000 ล้านบาทต่อปี^[3]

เมื่อมีการสร้างกาสิโนแห่งแรกขึ้นใน พ.ศ. 2542 ซึ่งเฟื่องฟูมาก ดึงดูดนักลงทุนร่วมกันของชาวอินโดนีเซีย ไทย มาเลเซีย มาเก๊า และกัมพูชา รวมทั้งดึงดูดนักเสี่ยงโชคจากประเทศไทยไปเป็นจำนวนมาก^[2] ปัจจุบันปอยเปตมีกาสิโน 15 แห่ง ประชิดชายแดนไทย^[30] ประมาณการว่ามีนักพนันชาวไทยเข้าไปใช้บริการมากถึงร้อยละ 90^[6] มีชาวเขมรราว 10,000 คน เป็นพนักงานในกาสิโน และแรงงานต่างด้าวที่ทำงานในกาสิโนจำนวน 1,200 คน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนไทยและจีน^[24] ครบครันด้วยสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับคนไทย ตั้งแต่พนักงานที่พูดภาษาไทย ร้านอาหารไทย มีบ่อนพนันกระจายอยู่ดาษดื่น มีการบริการไนต์คลับ อาบอบนวด และซ่องโสเภณีเขมร ที่ใช้เงินบาทเป็นหลัก^[19] ใน พ.ศ. 2562 มีรายงานว่า คนไทยข้ามแดนไปเล่นพนันในปอยเปตประมาณวันละ 2,000–3,000 คน^[24] อย่างไรก็ตามทางการกัมพูชาออกกฎหมายห้ามมิให้ชาวเขมรเล่นการพนันใด ๆ^[4] รายได้จากการพนันของผู้แสวงโชคชาวไทยตกประมาณปีละ 40,000 ล้านบาท^[33] จากปัจจัยเหล่านี้ทำให้ปอยเปตพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็วในระยะเวลาเพียงสามทศวรรษ^[3][4] รวมทั้งยังเป็นพื้นที่ประชากรหนาแน่นมากที่สุดของจังหวัดบันทายมีชัย^[6] ในช่วงที่เกิดกรณีพิพาทคดีปราสาทพระวิหาร ระหว่างไทยกับกัมพูชาเมื่อ พ.ศ. 2554 จนเกิดความตึงเครียดไปทั่ว แต่บริเวณปอยเปตกลับยังค้าขายกันอย่างฉันมิตร และเคยมีกรณีที่ชาวเขมรบางกลุ่มสร้างข่าวโคมลอยให้ชาวเขมรในปอยเปตเกลียดชังคนไทย ทำให้เกิดความวุ่นวายแก่เจ้าหน้าที่รัฐ และประชาชนจำนวนมาก^[34]

นอกจากการลงทุนด้านกาสิโนแล้ว รัฐบาลกัมพูชามีการจัดตั้งเขตเศรษฐกิจพิเศษขึ้นในปอยเปต ทำให้โรงงานต่างประเทศเข้าไปลงทุนเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะจากประเทศญี่ปุ่น เพราะค่าแรงของชาวเขมรถูกกว่าค่าแรงในฝั่งประเทศไทยกว่าเท่าตัว^[33] ด้านนักธุรกิจไทยยังบุกเบิกตลาดค้าปลีกสมัยใหม่ในปอยเปตด้วย เช่น บิ๊กซีสาขาปอยเปต^[35] และเซเว่น อีเลฟเว่น สาขาปอยเปต^[36] รวมยังเป็นพื้นที่ของชาวจีนที่สร้างรายได้โดยเลี่ยงการเสียภาษีในกัมพูชา^[37] โดยมากมักทำงานเกี่ยวกับการพนัน กาสิโน แก๊งคอลเซนเตอร์ และกิจการผิดกฎหมายอื่น ๆ ที่เรียกว่า "จีนเทา" ซึ่งเจ้าหน้าที่รัฐของกัมพูชาปฏิเสธการรับรู้เรื่องราวนี้^[38] อย่างไรก็ตาม ปอยเปตยังประสบกับปัญหาไฟฟ้าไม่เสถียร ต้องซื้อไฟฟ้าจากประเทศไทยเข้าไปใช้^[33]

ชาวเขมรในปอยเปตส่วนใหญ่ทำอาชีพเกี่ยวกับการท่องเที่ยว จำหน่ายสินค้าหนีภาษี และขอทาน ส่วนใหญ่ไม่รู้หนังสือ มีฐานะยากจน และขาดสุขลักษณะที่ดี^[21] แม้ปอยเปตจะมีเม็ดเงินหมุนเวียนอยู่มหาศาล และมีประชากรอยู่มาก แต่ชาวเขมรในปอยเปตกลับว่างงานหรือไม่มีช่องทางหารายได้เสริม ทั้งยังประสบกับภัยแล้ง^[17] ทำให้ปอยเปตกลายเป็นจุดศูนย์กลางของขอทานซึ่งมีอยู่จำนวนมาก พวกเขาก่อเหตุรำคาญหรือชิงทรัพย์นักท่องเที่ยว ทั้งในปอยเปตหรือข้ามฝั่งไปก่อเหตุที่ตลาดโรงเกลือ กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ ชลบุรี หรือเลยไปถึงนครสวรรค์^[39][40] ขอทานชาวเขมรในประเทศไทยส่วนใหญ่มาจากปอยเปตเป็นอันดับหนึ่ง จากการสำรวจเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2542 - 30 กันยายน พ.ศ. 2545 พบว่ามีขอทานชาวเขมรในกรุงเทพมหานครมากถึง 7,702 คน หรือคิดเป็นร้อยละ 98.7 ของขอทานต่างด้าวทั้งหมดในกรุงเทพมหานคร^[18]

ปอยเปตเป็นเมืองที่แรงงานไทยเลือกไปทำงานมากที่สุดในกัมพูชา^[2] แต่ก็พบปัญหาแรงงานไทยโดนหลอกลวงไปทำธุรกิจผิดกฎหมาย^[41][42] ชาวไทยที่เข้าไปมีทั้งกลุ่มที่เต็มใจและไม่เต็มใจ ทำงานโทรศัพท์หลอกลวงคนไทยในฝั่งไทยให้เสียทรัพย์ หากคนไทยที่ทำงานในแก๊งคอลเซนเตอร์อาจถูกทำร้าย ทรมาน หรือถูกฆาตกรรม หากไม่ทำงานหรือทำงานไม่สำเร็จ^[38] ประเด็นเด็ด 7 สี อ้างว่า ใน พ.ศ. 2564 มีชาวไทยถูกหลอกไปทำงานในปอยเปตราว 2,000 คน เพราะเห็นว่ามีรายได้ดี^[43]

การขนส่ง

ถนน

เส้นทางระหว่างปอยเปตถึงศรีโสภณ พ.ศ. 2553

ปอยเปตมีทางหลวงหมายเลข 5 เชื่อมการเดินทางไปยังกรุงพนมเปญ เมืองหลวงของประเทศ ซึ่งอยู่ห่างออกไปราว 400 กิโลเมตร ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ถนนสายนี้พาดผ่านพนมเปญ จังหวัดกันดาล จังหวัดโพธิสัตว์ จังหวัดพระตะบอง และจังหวัดบันทายมีชัย อีกทั้งยังเชื่อมต่อการเดินทางไปยังประเทศไทยบริเวณด่านพรมแดนบ้านคลองลึก อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว^[44]

ต่อมาใน พ.ศ. 2559 มีการก่อสร้างถนนและสะพานเชื่อมพรมแดนที่บ้านหนองเอี่ยน ตำบลท่าข้าม อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว กับบ้านสตึงบท เทศบาลปอยเปต จังหวัดบันทายมีชัย เพื่อลดความแออัดของด้านพรมแดนบ้านคลองลึก^[45][46] สร้างแล้วเสร็จเมื่อวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2562^[47] โดยประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีไทย และฮุน เซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา ร่วมเป็นประธานในพิธีเปิด^[48]

มีการเดินรถประจำทางระหว่างประเทศไทยกับกัมพูชา จำนวนสองเส้นทาง ได้แก่^[47]

• กรุงเทพฯ–อรัญประเทศ–ปอยเปต–พระตะบอง–พนมเปญ
• กรุงเทพฯ–อรัญประเทศ–ปอยเปต–เสียมราฐ

มกราคม พ.ศ. 2567 รัฐบาลกัมพูชามีแนวคิดที่จะสร้างทางด่วนจากพนมเปญ–ปอยเปต ระยะทาง 420 กิโลเมตร เพื่ออำนวยความสะดวกด้านการค้ากับชายแดนไทยเป็นสำคัญ^[49]

ทางราง

บทความหลัก: ทางรถไฟสายอรัญประเทศ–ปอยเปต

สถานีรถไฟปอยเปตก่อนการบูรณะ พ.ศ. 2555

สะพานคลองลึกข้ามคลองพรหมโหด พ.ศ. 2559 หลังการบูรณะ เมื่อมองจากฝั่งปอยเปต

ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศไทยได้รับดินแดนเขมรส่วนในกลับคืนมา ประกอบด้วย จังหวัดพระตะบอง จังหวัดพิบูลสงคราม และจังหวัดนครจัมปาศักดิ์ ทหารญี่ปุ่นมีส่วนช่วยในการบุกเบิกเส้นทางรถไฟจากสถานีรถไฟอรัญประเทศเชื่อมกับสถานีรถไฟสวายโดนแก้ว^[50] นำไปสู่การเวนคืนที่ดินเพื่อสร้างทางรถไฟสายอรัญญประเทศ–มงคลบุรี ใน พ.ศ. 2485-2487^[13][14] กรมรถไฟเคยเปิดการเดินรถโดยสารและรถสินค้าจากสถานีรถไฟกรุงเทพ ไปยังสถานีรถไฟพระตะบอง ใช้เวลาเดินรถนานถึง 15 ชั่วโมง^[50] กระทั่งสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศไทยได้คืนดินแดนกลับไปสู่การปกครองของอินโดจีนของฝรั่งเศสใน พ.ศ. 2489^[6] เส้นทางรถไฟเส้นนี้จึงตกเป็นของฝรั่งเศสไปโดยปริยาย^[50] และกลายเป็นส่วนหนึ่งของทางรถไฟสายตะวันตก (พนมเปญ–ปอยเปต) เชื่อมต่อกับกรุงพนมเปญ โดยพาดผ่านจังหวัดกันดาล จังหวัดโพธิสัตว์ จังหวัดพระตะบอง และจังหวัดบันทายมีชัย มีระยะทาง 385 กิโลเมตร^[44]

ใน พ.ศ. 2491 หัวรถจักรและตู้ใหญ่ของไทยไหลข้ามพรมแดนไปชนรถไฟฝรั่งเศสตกรางไปเสียหกตู้ จำต้องชำระเงินค่าเสียหายแก่ฝรั่งเศสเป็นจำนวนมาก ทางการไทยจึงรื้อรางที่เชื่อมระหว่างอรัญประเทศกับปอยเปตออกเสีย เพื่อมิให้เกิดเหตุซ้ำสอง^[51] กระทั่งประเทศกัมพูชาได้รับเอกราชจึงกลับมาเปิดการเดินรถอีกครั้งใน พ.ศ. 2498 แต่ด้วยความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่มักเกิดเหตุกระทบกระทั่งกันอยู่เนือง ๆ จึงให้ยุติการเดินรถไฟระหว่างประเทศบ่อยครั้ง มีการเดินรถระหว่างกันครั้งสุดท้ายใน พ.ศ. 2517 เส้นทางรถไฟในฝั่งกัมพูชาก็ถูกทิ้งร้าง และมีประชาชนบุกรุก^[50] รางรถไฟ หมอนไม้ รวมไปถึงน็อต ล้วนถูกรื้อออกไปใช้ประโยชน์อย่างอื่น^[52]

ในเวลาต่อมา รัฐบาลกัมพูชามีการบูรณะเส้นทางรถไฟระหว่างศรีโสภณ–ปอยเปตขึ้นใหม่ โดยได้เตรียมข้อตกลงให้บริษัทจากประเทศออสเตรเลียดำเนินการก่อสร้างใน พ.ศ. 2552^[53] กระทั่งเดือนเมษายน พ.ศ. 2561 กัมพูชาบูรณะเส้นทางรถไฟสำเร็จส่วนหนึ่งแล้ว คือเส้นทางระหว่างสถานีรถไฟปอยเปต ถึงสถานีรถไฟศรีโสภณ^[52] โดยมีแผนว่าจะเปิดการเดินรถระหว่างสถานีรถไฟปอยเปต ถึงสถานีรถไฟพระตะบองในเดือนเมษายน และวางแผนจะเปิดการเดินรถระหว่างสถานีรถไฟพระตะบอง ถึงสถานีรถไฟพนมเปญในเดือนกรกฎาคมปีเดียวกัน^[54] โดยปัจจุบันรถไฟกัมพูชาวิ่งให้บริการด้วยความเร็วเพียง 30-40 กิโลเมตรต่อชั่วโมงเท่านั้น^[55]

ส่วนในฝั่งประเทศไทยเองก็เริ่มมีการบูรณะเส้นทางรถไฟระหว่างสองประเทศขึ้นใหม่ ขณะที่ฝั่งปอยเปต ทางรถไฟจากสะพานคลองลึกถึงสถานีรถไฟปอยเปตถูกบุกรุกด้วยกาสิโนและโรงแรมขนาดใหญ่ ต้องมีการสร้างทางรถไฟลงพื้นคอนกรีต สร้างรางวิ่งผ่านใต้อาคารกาสิโนและโรงแรมแทน สร้างทางรถไฟตัดผ่านวงเวียนรถไฟที่คราคร่ำด้วยวดยาน ทั้งยังต้องฟื้นฟูย่านสถานีรถไฟปอยเปตที่ถูกคนไร้บ้านบุกรุกขึ้นใหม่^[50] จนกระทั่งเปิดการเดินรถข้ามพรมแดนครั้งแรกใน พ.ศ. 2562^[56][57] อย่างไรก็ตามจนถึงทุกวันนี้ ยังไม่มีการเดินรถไฟโดยสารข้ามประเทศแต่ประการใด^[58]

ต่อมาวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2565 ฮุน เซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา กล่าวว่ารัฐบาลได้ทำการศึกษาเรื่องการสร้างทางรถไฟความเร็วสูง เพื่อเชื่อมโยงพนมเปญกับจังหวัดพระสีหนุ และเชื่อมกับชายแดนของประเทศไทย^[59]

ปัญหา

เส้นเขตแดนและพื้นที่พิพาท

คลองลึก แนวเขตแดนธรรมชาติระหว่างไทยและกัมพูชา

ประเทศไทยและประเทศกัมพูชามีปัญหาเส้นเขตแดนที่ไม่ชัดเจน เพราะทั้งสองประเทศถือแผนที่แนบท้ายสัญญาปักปันเขตแดนคนละฉบับ เพราะประเทศไทยถือแผนที่มาตราส่วน 1:50,000 ระวาง L7017 ขณะที่ประเทศกัมพูชาถือแผนที่มาตราส่วน 1:200,000 และบางจุดใช้แผนที่มาตราส่วน 1:50,000 ระวาง L7016 หากพื้นที่ใดไม่ชัดเจนทางกัมพูชาจะอ้างสิทธิเหนือดินแดน รวมทั้งมีการดัดแปลงสภาพแวดล้อมบริเวณแนวชายแดน เฉพาะจังหวัดสระแก้วซึ่งตรงกับพื้นที่ฉนวนไทย พบการอ้างสิทธิเหนือดินแดนโดยฝ่ายกัมพูชาถึง 8 พื้นที่ หรือประมาณ 13,337 ไร่^[60] โดยมีการทำลายหรือย้ายหลักเขตแดน บ้างก็ส่งชาวเขมรไปจัดตั้งเป็นหมู่บ้านในพื้นที่ที่ชาวไทยในท้องถิ่นมีเอกสารสิทธิ์ถือครองอยู่ และรัฐบาลไทยก็ไม่มีการผลักดันชาวเขมรที่รุกล้ำออกไป^[61]

ในพื้นที่ของปอยเปต เคยมีการถมตลิ่งคลองลึกเพื่อสร้างกาสิโน ซึ่งเป็นพรมแดนธรรมชาติของสองประเทศ อันเป็นการละเมิดข้อตกลงว่าด้วยการห้ามสร้างสิ่งปลูกสร้างถาวรบริเวณชายแดนระยะ 30 เมตร จนกว่าการปักปันเขตแดนจะแล้วเสร็จ^[62] ซึ่งตั้งแต่ พ.ศ. 2543 เป็นต้นมา พบว่ามีกาสิโนไม่ต่ำกว่า 9 แห่ง มีการกระทำอันส่งผลกระทบต่อแนวคลอง จนทำให้แนวคลองอันเป็นเส้นเขตแดนของสองประเทศเปลี่ยนหลายครั้ง^[63] มีเพียงกรณีกาสิโนปรินเซสคราวน์ ของกก อาน เศรษฐีชาวกัมพูชาและที่ปรึกษาของฮุน เซน ที่หน่วยงานของเทศบาลปอยเปต และทหารไทยประท้วงการก่อสร้างดังกล่าว เพราะเป็นการละเมิดข้อตกลง ที่สุดแล้ว กก อานจึงหยุดการก่อสร้าง และโกยดินที่ถมคลองกลับขึ้นมาดังเดิม^[62]

ปัญหามลภาวะ

ปอยเปตประสบปัญหามลพิษอันเกิดจากขยะซึ่งไม่ได้รับการจำกัดอย่างถูกต้อง ทำให้ปอยเปตเต็มไปด้วยขยะ และชาวเขมรบางส่วนนำขยะในชุมชนจำนวนมหาศาลมาทิ้งลงคลองพรหมโหด ซึ่งเป็นเส้นเขตแดนระหว่างไทยและกัมพูชา ทำให้คลองที่เคยอุดมสมบูรณ์เกิดมลพิษ และส่งกลิ่นเหม็น^[64] ส่วนในฝั่งอำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้วเอง ก็มีบ่อขยะใกล้กับคลองพรหมโหดเช่นกัน และบ่อขยะแห่งนี้เคยเกิดเหตุไฟไหม้ จนส่งผลกระทบแก่ปอยเปต เพราะลมพัดพากลุ่มควันลอยเข้าไปยังฝั่งกัมพูชา^[65] เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2568 ไทยพีบีเอส รายงานว่า คลองพรหมโหดมีสภาพเป็นคลองน้ำเน่า^[66]

อย่างไรก็ตาม มีชาวไทยเข้าไปทำธุรกิจรับซื้อขยะพลาสติกในปอยเปต โดยนำขยะที่ได้ไปทำความสะอาด ก่อนนำไปขายกับโรงงานรีไซเคิลพลาสติกในประเทศไทย สร้างรายได้ให้กับชาวไทยและชาวเขมร^[67]

เหตุอัคคีภัยกาสิโนและโรงแรมแกรนด์ไดมอนด์ซิตี

เบื้องหน้าคือกาสิโนและโรงแรมแกรนด์ไดมอนด์ซิตี ถูกเพลิงไหม้เมื่อ พ.ศ. 2565^[68]

เมื่อเวลา 23.00-24.00 น. ของวันที่ 28 ธันวาคม 2565 ได้เกิดเหตุไฟไหม้ภายในชั้นสี่ของกาสิโนและโรงแรมแกรนด์ไดมอนด์ซิตี ซึ่งเป็นอาคารสูง 17 ชั้น ใกล้ด่านพรมแดนบ้านคลองลึก ภายในมีผู้ติดค้างอยู่จำนวนหนึ่ง^[69][70] ซึ่งเจ้าหน้าที่และรถดับเพลิงของกัมพูชาไม่สามารถควบคุมเพลิงไว้ได้ กระทั่งในเวลา 02.00 น. ของวันที่ 29 ธันวาคม 2565 เจ้าหน้าที่กัมพูชาจึงขอรับการสนับสนุนรถดับเพลิงและหน่วยกู้ภัยจากประเทศไทย โดยได้ช่วยเหลือพนักงานและนักพนันชาวไทยที่บาดเจ็บ นำส่งข้ามพรมแดนไปรักษาตัวยังโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สระแก้ว โรงพยาบาลอรัญประเทศ โรงพยาบาลวัฒนานคร โรงพยาบาลโคกสูง และโรงพยาบาลเกษมราษฎร์ อรัญประเทศ^[71][72] จากนั้นเพลิงได้ลุกลามไปยังกาสิโนฮอลิเดย์ซึ่งอยู่ใกล้กัน^[73] เวลา 09.40 น. เจ้าหน้าที่สามารถควบคุมเพลิงไว้ได้ และคาดว่าต้นเพลิงอยู่ภายในครัวประกอบอาหาร^[74]

ไทยพีบีเอส และ ทีเอ็นเอ็น รายงานว่า วันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2565 พบผู้เสียชีวิต 27 ศพ บาดเจ็บ 112 ราย^[75][76] ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนไทย^[77] ร่างของผู้เสียชีวิตบางส่วนนำไปตั้งไว้ที่วัดสระตาด แขวงพซาร์ก็อณฎาล เทศบาลปอยเปต เพื่อรอพิสูจน์อัตลักษณ์ หรือรอญาติมารับศพ^[78]

ครั้นเมื่อมีการรื้อถอนตัวอาคารกาสิโนและโรงแรมดังกล่าว ทางการกัมพูชาได้ทำการรื้อถอน และขอคณะวิศวกรจากประเทศไทยช่วยประเมินโครงสร้างอาคารที่ถูกเพลิงไหม้ว่ายังคงแข็งแรงหรือควรรื้อถอน^[70][79]

อาชญากรรม

ในปอยเปตมีเหตุฉกชิงวิ่งราวอยู่บ่อยครั้ง โดยเฉพาะชาวไทยที่ทำงานอยู่ในปอยเปต และเจ้าหน้าที่ของรัฐมักเพิกเฉยต่อสิ่งที่เกิดขึ้น หากต้องการแจ้งความจะต้องจ่ายเงินแก่เจ้าหน้าที่ราว 2,000 บาท แต่เจ้าหน้าที่ไม่เคยจับกุมผู้ก่อคดีได้เลย ซ้ำร้ายผู้ก่อคดียังทรัพย์สินที่ได้จากการลักขโมยมาวางขายอย่างเปิดเผย หากเจ้าทุกข์ต้องการทรัพย์สินนั้นคืน จะต้องใช้เงินจ่ายแก่ทางร้านที่รับของโจร^[80][81]

ในวัฒนธรรมร่วมสมัย

13 กันยายน พ.ศ. 2565 มีการเผยแพร่คลิปวิดีโอหญิงคนหนึ่งสั่งซื้อสินค้าผ่านแอพลิเคชัน แต่กลับไม่ชำระเงินแก่ไรเดอร์ ซ้ำยังสาปสรรไรเดอร์ไว้ว่า "คุกเข่าแล้วกราบค่ะ แล้วให้พิซซาเราฟรีเดี๋ยวนี้ ตกอเวจีปอยเปตแสนล้านภพแสนล้านชาติชั่วนิรันดร์เดี๋ยวนี้ค่ะ ห้ามแตะตัวผู้เป็นเจ้านะคะ สองแสนล้านภพสองแสนล้านชาติเดี๋ยวนี้ยืนนิ่ง ๆ พยายามเข้านะคะ สามแสนล้านภพสามแสนล้านชาติในนรกอเวจีปอยเปตเดี๋ยวนี้ค่ะ สี่แสนล้านภพสี่แสนล้านชาติในนรกอเวจีปอยเปตเดี๋ยวนี้ค่ะ ช่วยตัวเองหน่อยสิคะ เดินออกประตูไปค่ะ 760 บาท เสียไม่ได้เหรอคะ เหรอคะ เหรอคะ เหรอคะ เหรอคะ ห้าแสนล้านภพห้าแสนล้านชาติในนรกอเวจีปอยเปตเดี๋ยวนี้ค่ะ เดี๋ยวนี้ค่ะ"^[82][83] หลังคลิปวิดีโอดังกล่าวเผยแพร่ วลี "ขอให้ตกอเวจีปอยเปต" กลายเป็นไวรัลอย่างรวดเร็ว^[84]

ช่วงต้น พ.ศ. 2568 มีศัพท์สแลงในกลุ่มชาวไทยที่เกี่ยวข้องกับอาชญากรรมที่เกิดจากแก๊งคอลเซนเตอร์ซึ่งกระทำอยู่ในเมืองปอยเปตหรือนอกเมืองปอยเปต คือ "ตำรวจปอยเปต" และ "กองร้อยปอยเปต" หมายถึง ตำรวจปลอม หรือกลุ่มคนแต่งกายคล้ายตำรวจ แล้วทำการวิดีโอคอลเพื่อหลอกลวงเงินทำให้ประชาชนได้รับความเสียหาย^[85][86][87]