พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เป็นหนึ่งในพระที่นั่งแปดองค์ภายในหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ซึ่งตั้งอยู่ในพระบรมมหาราชวัง โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2419 ตั้งอยู่ระหว่างพระมหามณเฑียรกับหมู่พระมหาปราสาท ประกอบด้วยปราสาทสามองค์ ทอดตัวตามแนวตะวันออก–ตะวันตก แต่ละองค์เชื่อมต่อกันด้วยมุขกระสันตลอดแนว

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
Chakri Maha Prasat
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	พระที่นั่งภายในพระบรมมหาราชวัง
สถาปัตยกรรม	ผสมระหว่างสถาปัตยกรรมไทยและสถาปัตยกรรมตะวันตก
ที่ตั้ง	แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร
เมือง	กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 2419
ผู้สร้าง	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
การออกแบบและการก่อสร้าง
สถาปนิก	จอห์น คลูนิช (สถาปนิกชาวอังกฤษ) เจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (แม่กอง) พระยาเวียงในนฤบาล (ผู้กำกับดูแล)[1]
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
เป็นส่วนหนึ่งของ	หมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
เลขอ้างอิง	0005574

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทมีลักษณะโดดเด่นกว่าพระที่นั่งอื่นในหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เนื่องจากเป็นการผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมไทยและสถาปัตยกรรมตะวันตก โดยโครงสร้างอาคารใช้รูปแบบตะวันตก ส่วนหลังคาเป็นสถาปัตยกรรมไทย จนเป็นที่รู้จักในชื่อเรียกขานว่า "ฝรั่งสวมชฎา"^[2][3]

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท (ภาพถ่ายเมื่อ พ.ศ. 2566)

ด้วยความโดดเด่นทางสถาปัตยกรรม ทำให้พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทกลายเป็นหนึ่งในสถานที่สำคัญและดึงดูดนักท่องเที่ยวมากที่สุดของพระบรมมหาราชวัง เช่นเดียวกับพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ประวัติ

สมัยเมื่อกรุงเทพมหานครยังเป็นจังหวัดพระนครอยู่นั้น กรมศิลปากรได้กำหนดให้ใช้รูปพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เป็นตราประจำจังหวัด

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเป็นพระที่นั่งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่อเป็นท้องพระโรง ใน พ.ศ. 2419 ภายหลังเสด็จประพาสสิงคโปร์และชวา โปรดเกล้าฯ ให้จ้างนายจอห์น คลูนิส ชาวอังกฤษ สถาปนิกจากสิงคโปร์ เป็นนายช่างหลวงออกแบบพระที่นั่ง นายเฮนรี คลูนิช โรส เป็นนายช่างผู้ช่วย โดยมีเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เป็นแม่กอง พระยาเวียงในนฤบาลเป็นผู้กำกับดูแลการทุกอย่าง และพระประดิษฐการภักดีเป็นผู้ตรวจกำกับบัญชีและของทั้งปวง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2419

เดิมมีพระที่นั่งต่าง ๆ เรียงต่อเนื่องกันรวม 11 องค์ ปัจจุบันเหลืออยู่เพียง 3 องค์ คือ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ และพระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ ซึ่งพระที่นั่งทั้งอีก 2 องค์ที่กล่าวถึงนั้นได้รื้อลงแล้วสร้างใหม่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทั้งนี้ ในพ.ศ. 2542 ได้มีโครงการสร้างพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทส่วนต่อเติมในพื้นด้านหลัง เพื่อใช้ในการพระราชทานเลี้ยงต้อนรับพระราชอาคันตุกะ แล้วเสร็จในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2549

เริ่มแรกนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งองค์ใหม่เป็นแบบตะวันตก แต่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) กราบบังคมทูลขอให้ทำเป็นปราสาท จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนทรงหลังคาเป็นหลังคายอดปราสาท 3 ยอดเรียงกันตามสถาปัตยกรรมไทย^[4] และเสด็จยกยอดปราสาทใน พ.ศ. 2421 มีการเฉลิมพระราชมนเฑียรใน พ.ศ. 2425 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท

พระที่นั่งองค์นี้ชั้นบนสุดเป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิของพระมหากษัตริย์และพระมเหสีตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้นมา เป็นที่เสด็จฯออกให้คณะทูตานุทูต ข้าราชการชั้นสูงเข้าเฝ้า หรือรับรองแขกผู้มีเกียรติ ภายในพระที่นั่งเป็นที่ประดิษฐาน พระที่นั่งพุดตานถม ซึ่งเป็นพระราชอาสน์ราชบัลลังก์ประจำพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท องค์พระที่นั่งทำด้วยไม้หุ้มเงินถมลงยาทาทองซึ่งเรียกว่า ถมตะทอง นับได้ว่าเป็นเครื่องถมทองชิ้นใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

โคมไฟแชนเดอเลียร์ขนาดใหญ่ภายในพระที่นั่งนั้น ที่จริงแล้วมิใช่สั่งมาโดยตรง สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ได้สั่งมาที่บ้านของตนเอง แต่ปรากฏว่าโคมนั้นมีขนาดใหญ่เกินไป ท่านจึงนำมาถวายแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทยังเป็นสถานที่แห่งแรกในประเทศไทยที่มีการใช้ไฟฟ้าเป็นครั้งแรกอีกด้วย ด้วยเหตุที่ว่าสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ได้ทอดพระเนตรเห็นแสงไฟฟ้านั้นที่ประเทศทางตะวันตก และมีพระราชประสงค์ที่จะมาใช้ในประเทศไทย

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เป็นสถานที่ซึ่งพระมหากษัตริย์ไทยทรงใช้ในการรับรองผู้นำเอเปค ทั้งในการประชุมในปี พ.ศ. 2546^[5][6] และ พ.ศ. 2565^[7]

สถาปัตยกรรม

พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเป็นพระที่นั่ง 3 ชั้นสถาปัตยกรรมแบบผสมผสานระหว่างไทยและตะวันตก แต่หลังคาเป็นยอดปราสาทแบบไทยมีมุข 3 มุข

ภายในพระที่นั่ง

ภายในพระที่นั่งจะประกอบไปด้วย

พระที่นั่งองค์ตะวันออก

• ชั้นบนเป็นที่ประดิษฐานปูชนียวัตถุที่สำคัญของพระมหากษัตริย์
• ชั้นกลางเป็นห้องรับรองพระราชอาคันตุกะภายในประดิษฐานพระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพระราชโอรส 5 พระองค์
• ชั้นล่างเป็นห้องสำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ลงนามถวายพระพรและเป็นห้องสำหรับราชองครักษ์

พระที่นั่งองค์กลาง

• ชั้นบนเป็นสถานที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิของรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระบรมราชินีในรัชกาลที่ 4 รัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 7
• ชั้นกลางเป็นท้องพระโรงหน้า
• ชั้นล่างเป็นห้องสำหรับกองทหารรักษาการณ์

พระที่นั่งองค์ตะวันตก

• ชั้นบนเป็นหอพระอัฐิของพระมเหสีและพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นผู้ใหญ่
• ชั้นกลางเป็นออฟฟิตหลวงในสมัยรัชกาลที่ 5 ปัจจุบันเป็นสถานที่รอเข้าเฝ้าของพระราชอาคันตุกะ
• ชั้นล่างเป็นห้องเก็บของและห้องสมุด

มุขกระสันด้านตะวันออก

• ชั้นบนประดิษฐานพระบรมสาทิสลักษณ์ของรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 9 รวมทั้งพระบวรสาทิสลักษณ์ของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว
• ชั้นกลางเป็นที่สำหรับรับรองพระราชอาคันตุกะ
• ชั้นล่างเป็นพิพิธภัณฑ์แสดงเครื่องอาวุธโบราณ

มุขกระสันด้านตะวันตก

• ชั้นบนประดิษฐานพระสาทิสลักษณ์ของพระอัครมเหสี 6 พระองค์
• ชั้นกลางเป็นที่สำหรับรับรองพระราชอาคันตุกะ
• ชั้นล่างเป็นพิพิธภัณฑ์แสดงเครื่องอาวุธโบราณ

ท้องพระโรงกลาง

ท้องพระโรงกลาง สมัยรัชกาลที่ 5

ท้องพระโรงกลางกว้าง 12.70 เมตร ยาว 24 เมตรเพดานสูง 14 เมตรภายในประดิษฐานพระที่นั่งพุดตานถมซึ่งเป็นพระราชอาสน์ประจำพระที่นั่งซึ่งกางกั้นด้วยนพปฎลมหาเศวตฉัตรใช้เป็นสถานที่สำหรับออกให้คณะทูตานุทูตเฝ้ารวมทั้งถวายพระราชสาสน์ตราตั้งและถวายพระพรชัยมงคลในโอกาสสำคัญ ๆ ภายในท้องพระโรงกลางนี้ประดิษฐานพระราชบัลลังก์ประจำพระที่นั่ง มีชื่อว่า พระที่นั่งพุดตานถม

• พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
• พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์
• พระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ
• พระที่นั่งดำรงสวัสดิ์อนัญวงศ์
• พระที่นั่งนิพัทธพงศ์ถาวรวิจิตร
• พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร
• พระที่นั่งอมรพิมานมณี
• พระที่นั่งสุทธาศรีอภิรมย์
• พระที่นั่งบรรณาคมสรณี
• พระที่นั่งปรีดีราชวโรทัย
• พระที่นั่งเทพดนัยนันทยากร
• สวนสวรรค์

และเพิ่มมาอีก1องค์คือ

• พระที่นั่งเทวารัณยสถาน

เหตุการณ์สำคัญ

พระราชพิธีอภิเษกสมรสของพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์

พระราชพิธีอภิเษกสมรสระหว่างพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ (พระยศในขณะนั้น) และหม่อมเจ้าทิพยสัมพันธ์ (พระยศในขณะนั้น) จัดขึ้นในวันพฤหัสบดีที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2444 ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเป็นองค์ประธานและพระราชทานน้ำสังข์^[8]

พระราชพิธีอภิเษกสมรสของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี

พระราชพิธีอภิเษกสมรสระหว่างสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี(พระยศในขณะนั้น) และเรืออากาศโทวีระยุทธ ดิษยะศริน (ยศในขณะนั้น) จัดขึ้นในวันพฤหัสบดีที่ 7 มกราคม พ.ศ. 2525 ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงหลั่งน้ำพระพุทธมนต์เทพมนต์พระราชทานสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี(พระยศในขณะนั้น)และเรืออากาศโท วีระยุทธ ดิษยะศริน หลังจากนั้น กราบถวายบังคมพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และกราบเคารพ พลอากาศตรี ประหยัด ดิษยะศริน และนางวิจิตรา ดิษยะศริน และถวายคารวะแด่สมเด็จพระบรมวงศ์ ตามลำดับ หลังจากนั้นเสด็จพระราชดำเนินออกประทับ ณ มุขกระสันตะวันออก ห้องพระบรมรูปรัชกาลที่ 1 ฯลฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สมเด็จพระเจ้ลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารีทรงลงพระนาม และเรืออากาศโท วีระยุทธ ดิษยะศริน พร้อมทั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สักขีลงนามในทะเบียนนั้นด้วย หลังจากนั้นเสด็จพระราชดำเนินไปยังท้องพระโรงกลางทรงพระกุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลขาธิการพระราชวังอ่านประกาศการพระราชพิธีอภิเษกสมรสจากนั้นพระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์แก่เรืออากาศโท วีระยุทธ ดิษยะศริน พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น กราบบังคมทูลถวายพระพรมงคล จบแล้ว พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น พลอากาศเอก หะริน หงสกุล ประธานรัฐสภาในขณะนั้น นายบัญญัติ สุชีวะ ประธานศาลฎีกาในขณะนั้น และนายสัญญา ธรรมศักดิ์ ประธานองคมนตรีในขณะนั้น ถวายของขวัญแด่สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี^[9]

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13.750041°N 100.491343°E / 13.750041; 100.491343