พันธุ์สวลี กิติยากร

ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร (เดิม หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล; 24 กันยายน พ.ศ. 2476 – 10 มิถุนายน พ.ศ. 2568) เป็นพระธิดาในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล กับหม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล เป็นพระมารดาในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ และยังเป็นพระมาตุลานีในพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมถึงยังเป็นพระอัยยิกาในสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา

ท่านผู้หญิง พันธุ์สวลี กิติยากร ม.ป.ช. ม.ว.ม. ท.จ.ว.
เกิด	หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล 24 กันยายน พ.ศ. 2476 ประเทศสยาม
ถึงแก่กรรม	10 มิถุนายน พ.ศ. 2568 (91 ปี) โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
ตระกูล	ยุคล (โดยประสูติ) กิติยากร (โดยสมรส)
คู่สมรส	หม่อมราชวงศ์อดุลกิติ์ กิติยากร (สมรส 2499; เสียชีวิต 2547)
บุตร	พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ หม่อมหลวงณฐภา กิติยากร
บิดา	พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล
มารดา	หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล

ประวัติ

ชีวิตตอนต้น

ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร มีฐานันดรศักดิ์เดิมคือ หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล พระนามลำลองว่า ท่านหญิงปิ๋ม ทรงเป็นหม่อมเจ้าองค์ใหญ่ในราชสกุลยุคล ด้วยทรงเป็นพระธิดาองค์ใหญ่ในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล (พระองค์ชายใหญ่) กับหม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล (ราชสกุลเดิม: สนิทวงศ์) มีเจ้าน้องร่วมมารดาสององค์คือ หม่อมเจ้าฐิติพันธุ์ ยุคล (ท่านชายกบ) และคุณหญิงรังษีนภดล ยุคล (ท่านหญิงอ๋อย) และมีเจ้าน้องต่างมารดาอีกสามองค์ คือ หม่อมเจ้าภูริพันธ์ ยุคล, หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล และท่านหญิงภานุมา พิพิธโภคา (ยุคล)

หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล ทรงสำเร็จการศึกษาระดับชั้นมัธยมศึกษาจากโรงเรียนราชินี เมื่อ พ.ศ. 2493 แล้วทรงศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ

สมรส

หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล ได้พบกับหม่อมราชวงศ์อดุลกิติ์ กิติยากรครั้งแรก ในงานเลี้ยงสังสรรค์ของหมู่นักเรียนไทยในอังกฤษ และเป็นจุดเริ่มต้นของความสัมพันธ์^[1] ต่อมาหม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคลได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2499 เพื่อสมรสกับหม่อมราชวงศ์อดุลกิติ์ กิติยากร^[2] พระเชษฐาในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เมื่อวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2499^[3] มีพระธิดาหนึ่งพระองค์กับธิดาหนึ่งคน ได้แก่

1. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ (พระนามเดิม: หม่อมหลวงโสมสวลี กิติยากร; ประสูติ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2500) อภิเษกสมรสและหย่ากับพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว^[4][5] มีพระราชธิดาหนึ่งพระองค์คือ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา
2. หม่อมหลวงณฐภา กิติยากร (เกิด 8 เมษายน พ.ศ. 2509) สมรสและหย่ากับธีรเดช จิราธิวัฒน์ มีบุตรชายสองคนคือ สุทธกิตติ์และสิทธิกิตติ์ จิราธิวัฒน์

ถึงแก่อนิจกรรม

ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลีถึงแก่อนิจกรรม เมื่อช่วงเช้าของวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2568 ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สิริอายุ 91 ปี^[6] ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ในการพระราชทานน้ำหลวงอาบศพท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี ณ ศาลาบัณณรศภาค วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร ในช่วงเย็นของวันที่ 11 มิถุนายน พ.ศ. 2568^[7]

ต่อมาในวันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ. 2568 พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมศึกยุคล เสด็จแทนพระองค์ฯ ไปในการบำเพ็ญพระราชกุศล 7 วัน พระราชทานศพท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร ณ ศาลาบัณณรศภาค วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร

เกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล (พ.ศ. 2476–2499)
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	กระหม่อม/หม่อมฉัน
การขานรับ	กระหม่อม/เพคะ

ฐานันดรศักดิ์และคำนำหน้านาม

• 24 กันยายน พ.ศ. 2476 – 10 เมษายน พ.ศ. 2499 : หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล
• 10 เมษายน พ.ศ. 2499 – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2511 : นางพันธุ์สวลี กิติยากร
• 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2511 – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2532 : คุณหญิงพันธุ์สวลี กิติยากร
• 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2532 – 10 มิถุนายน พ.ศ. 2568 : ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2540 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[8]
• พ.ศ. 2538 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[9]
• พ.ศ. 2532 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายใน)^[10]
• พ.ศ. 2493 – เหรียญพระราชพิธีบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)

ตั้งตามนาม

• พระพุทธสุวรรณพันธุ์สวลีมงคลประดิษฐ์ วัดทองทั่ว จังหวัดจันทบุรี^[11]

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร

16. (=20.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว               8. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. (=21.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี               4. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์                             18. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี               9. พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา                       19. เจ้าจอมมารดาจีน               2. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล                                   20. (=16.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว               10. สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช                       21. (=17.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี               5. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมเขตรมงคล                             22. เจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)               11. หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา                       23. ท่านผู้หญิงอิ่ม สุรวงษ์ไวยวัฒน์               1. ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร                                         24. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท               12. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์                       25. หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา               6. หม่อมราชวงศ์สุวพันธุ์ สนิทวงศ์                             13. หม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา                       3. หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล                                   28. ไข่ มังกรพันธุ์               14. กิมเฮง มังกรพันธุ์                       29. สุ่น มังกรพันธุ์               7. ยี่สุ่น สนิทวงศ์ ณ อยุธยา                             15. ทองอยู่ ปักษานนท์