มิจฉาทิฐิ

มิจฉาทิฐิ (บาลี: มิจฺฉาทิฏฺฐิ) เรียกโดยย่อว่า "ทิฐิ"^[1] หมายถึง ความเห็นผิดจากความเป็นจริง^[2] หรือผิดจากทำนองคลองธรรม^[3]

ประเภท

พระไตรปิฎกภาษาบาลี แบ่งหมวดมิจฉาทิฏฐิไว้หลายแบบ เช่น สักกายทิฏฐิ 20 ในนกุลปิตาสูตร ทิฏฐิ 62 ในพรหมชาลสูตร และนิยตมิจฉาทิฏฐิ 3 ในสามัญญผลสูตร เป็นต้น

นิยตมิจฉาทิฐิ 3 ได้แก่^[4]

1. นัตถิกทิฏฐิ ความเห็นผิดว่าไม่มี คือ การมีความเห็นว่าสัตว์ทั้งหลายที่จะได้รับความดีความชั่วที่จะได้มีความสุขหรือความทุกข์ ฯลฯ ในภพข้างหน้านั้นไม่ได้เป็นผลสืบเนื่องไปจากการกระทำอันเป็นบุญหรือเป็นบาปของตนเองที่ตนทำไว้ในชีวิตปัจจุบัน ได้แก่
   1. นตฺถิ ทินฺนํ การให้ไม่มีผล
   2. นตฺถิ ยิฏฺฐํ การบูชาไม่มีผล
   3. นตฺถิ หุตํ การเซ่นสรวงไม่มีผล
   4. นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กม์มานํ ผลํ วิปาโก ผลวิบากแห่งกรรมที่ทำดีทำชั่วไม่มี
   5. นตฺถิ อยํ โลโก โลกนี้ไม่มี
   6. นตฺถิ ปโร โลโก โลกหน้าไม่มี
   7. นตฺถิ มาตา มารดาไม่มีคุณ
   8. นตฺถิ ปิตา บิดาไม่มีคุณ
   9. นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา สัตว์ที่เกิดผุดขึ้นไม่มี
   10. นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺติ สมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดีปฏิบัติชอบทำให้แจ้งโลกนี้และโลกหน้าด้วยปัญญาอันยิ่งเองแล้วสอนผู้อื่นให้รู้แจ้งก็ไม่มีในโลก
2. อเหตุกทิฐิ ความเห็นว่าไม่มีเหตุ คือ การมีความเห็นว่าความดี ความชั่ว ความสุข ความทุกข์ ฯลฯ ที่สัตว์ทั้งหลายได้รับอยู่ในชีวิตปัจจุบันนี้ ไม่ได้เป็นผลสืบเนื่องมาจากการกระทำอันเป็นบุญหรือเป็นบาปของตนเองในภพก่อน
3. อกิริยทิฏฐิ ความเห็นว่าไม่มีการกระทำ คือ มีความเห็นว่าการกระทำของสัตว์ทั้งหลาย ถึงแม้ว่าจะทำดีก็ไม่ชื่อว่าเป็นบุญ ถึงแม้กระทำชั่วก็ไม่ชื่อว่าเป็นบาป แต่เชื่อว่าการกระทำไม่ว่าดีหรือไม่ดีก็แค่เป็นไปตามธรรมดา ไม่เชื่อบุญไม่เชื่อบาป

ปัจจัยให้เกิดมิจฉาทิฏฐิ

ปัจจัยให้เกิดมิจฉาทิฏฐิ มี 2 อย่าง^[5] ได้แก่

• ปรโตโฆสะ คือ การโฆษณาแต่บุคคลอื่น เสียงจากผู้อื่น ฟังคำบอกเล่าชักจูงของผู้อื่น
• อโยนิโสมนสิการ คือ การทำในใจโดยไม่แยบคาย การไม่ใช้ปัญญาพิจารณา ความไม่รู้จักคิด การปล่อยให้อวิชชาครอบงำ ตรงกันข้ามกับคำว่า โยนิโสมนสิการ