อำเภอยางสีสุราช

ยางสีสุราช เป็นอำเภอในจังหวัดมหาสารคาม เดิมเป็นหมู่บ้านของตำบลนาเชือก อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย^[1] แยกออกมาตั้งเป็นกิ่งอำเภอในปี พ.ศ. 2532^[2] และยกฐานะเป็นอำเภอในปี พ.ศ. 2538^[3]

อำเภอยางสีสุราช
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Yang Sisurat
โรงเรียนมัธยมยางสีสุราช โรงเรียนประจำอำเภอ โรงเรียนมัธยมยางสีสุราช โรงเรียนประจำอำเภอ
คำขวัญ:  เจียระไนพลอยหลากสี หลากหลาย ผ้าไหมเนื้อดี มากมีต้นยางใหญ่
แผนที่จังหวัดมหาสารคาม เน้นอำเภอยางสีสุราช
พิกัด: 15°41′24″N 103°6′12″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	มหาสารคาม
พื้นที่
• ทั้งหมด	242.5 ตร.กม. (93.6 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	35,054 คน
• ความหนาแน่น	144.55 คน/ตร.กม. (374.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	44210
รหัสภูมิศาสตร์	4411
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอยางสีสุราช ถนนสีสุราช ตำบลยางสีสุราช อำเภอยางสีสุราช จังหวัดมหาสารคาม 44210
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอยางสีสุราช มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอนาเชือกและอำเภอนาดูน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอนาดูนและอำเภอพยัคฆภูมิพิสัย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพยัคฆภูมิพิสัย และอำเภอพุทไธสง (จังหวัดบุรีรัมย์)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอนาโพธิ์ (จังหวัดบุรีรัมย์)

ประวัติ

ยางสีสุราช เดิมเป็นชื่อหมู่บ้านในตำบลนาเชือก อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย เป็นหมู่บ้านเก่าแก่ที่ก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2202 ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายตรงกับรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มาตั้งถิ่นฐานที่โคกหนองดุม ซึ่งมีชัยภูมิที่อุดมสมบูรณ์ บ้านยางสีสุราชขึ้นตรงทางการปกครองของเมืองโคราชในปี พ.ศ. 2336 จนเมื่อบ้านยางสีสุราชย้ายจากการปกครองของมณฑลนครราชสีมาไปขึ้นกับมณฑลร้อยเอ็ดและขึ้นตรงเขตเมืองมหาสารคามในปีเดียวกัน ตรงกับสมัยรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในปี พ.ศ. 2407 เมื่อท้องที่ตำบลนาเชือกมีพื้นที่ขนาดใหญ่ ในปี พ.ศ. 2481 ได้แยกหมู่ 8–9,15,17–20,31,35–36,38–40 ของตำบนาเชือก รวมกับพื้นที่หมู่ 5,9,11, 16,18–20,25,28 ของตำบลเม็กดำ รวม 22 หมู่บ้าน ตั้งเป็น ตำบลนาภู^[1]

ทิศเหนือของอำเภอพยัคฆภูมิพิสัยหลังปี พ.ศ. 2501 หลังจากเริ่มตั้งหมู่บ้านในพื้นที่เพิ่มขึ้น มีการเปลี่ยนแปลงพื้นที่หมู่ 9–16 ของตำบลนาภู อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย มีอาณาติดต่อกับกิ่งอำเภอนาเชือกที่ตั้งขึ้นใหม่ จึงโอนพื้นที่ทั้ง 8 หมู่บ้านไปขึ้นกับทางกิ่งอำเภอใหม่ในปี พ.ศ. 2503^[4] ในปี พ.ศ. 2506 ได้แยก 14 หมู่บ้านของตำบลเม็กดำ ตั้งเป็น ตำบลขามเรียน และแยก 11 หมู่บ้านของตำบลดงบัง ตั้งเป็น ตำบลบ้านกู่^[5] และปี พ.ศ. 2511 ได้แยก 6 หมู่บ้านของตำบลนาภู กับ 5 หมู่บ้านของตำบลขามเรียน ตั้งเป็น ตำบลแวงดง^[6] และพื้นที่หมู่ 2, 7–8,10, 12–14 ของตำบลบ้านกู่ อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย มีอาณาติดต่อกับกิ่งอำเภอนาดูนที่ตั้งขึ้นใหม่ จึงโอนพื้นที่ทั้ง 7 หมู่บ้านไปขึ้นกับทางตำบลนาดูน กิ่งอำเภอนาดูน ในปี พ.ศ. 2515^[7] ในปี พ.ศ. 2520 หมู่ 10 บ้านยางสีสุราช กับอีก 4 หมู่บ้านของตำบลนาภู กับ 1 หมู่บ้านของตำบลแวงดง กับ 2 หมู่บ้านของตำบลดงเมือง แยกเป็น ตำบลยางสีสุราช^[8]

ปี พ.ศ. 2531 ประชาชน 6 ตำบลด้านทิศเหนือของอำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ได้ยื่นเรื่องราวต่อกรมการปกครองให้ตั้งกิ่งอำเภอขึ้นในพื้นที่ เนื่องจากห่างไกลจากอำเภอสังกัดเดิมกว่า 22 กิโลเมตร โดยมีพื้นที่รวม 6 ตำบล 71 หมู่บ้าน และปี พ.ศ. 2532 ทางราชการได้แบ่งเขตตำบลนาภู ตำบลดงเมือง ตำบลขามเรียน ตำบลบ้านกู่ ตำบลแวงดง และตำบลยางสีสุราช ออกมาเป็นกิ่งอำเภอ ในวันที่ 21 กุมภาพันธ์^[2] โดยใช้ชื่อกิ่งอำเภอว่า "ยางสีสุราช" เป็นนามของผู้นํา คือ พระสีสุราช + ป่าดงยางใหญ่ ว่า บ้านยางสีสุราช เพื่อเป็นสิริมงคลและความร่มเย็นเป็นสุขสืบไป พร้อมทั้งแยก 11 หมู่บ้านของตำบลดงเมือง ตั้งเป็น ตำบลหนองบัวสันตุ ในปีเดียวกัน^[9]

ปีต่อมาหมู่บ้านหมู่ 1 บ้านขามเรียน, หมู่ 2 บ้านโคกเลื่อน, หมู่ 8 บ้านหนองหว้าเฒ่า, หมู่ 9 บ้านโคกล่าม, หมู่ 10 บ้านหัวคู และ หมู่ 12 บ้านโคกสว่าง ตำบลขามเรียน กิ่งอำเภอยางสีสุราช ไม่สะดวกในการไปติดต่อราชการกับกิ่งอำเภอยางสีสุราช สะดวกที่จะเดินทางไปติดต่อราชการที่อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จึงโอนพื้นที่ทั้ง 6 หมู่บ้านของตำบลขามเรียน ไปขึ้นกับตำบลเม็กดำ อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย^[10] ทำให้ตำบลขามเรียนเหลือพื้นที่ 10 หมู่บ้าน มีการลำดับเลขหมู่บ้านขึ้นใหม่ และเปลี่ยนเขตต่อตำบลเม็กดำ ในปี พ.ศ. 2534^[11]

ในปี พ.ศ. 2537 ทางกิ่งอำเภอยางสีสุราช มีพื้นที่รวม 7 ตำบล 81 หมู่บ้าน ประชากร 34,024 คน และ 6,177 ครัวเรือน^[12] มีที่ทำการไปรษณีย์^[13] สถานีตำรวจ และศูนย์ราชการที่พร้อมสำหรับการตั้งขึ้นเป็นอำเภอ ต่อมาในวันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะเป็น อําเภอยางสีสุราช^[3] จนเมื่อปี พ.ศ. 2554 ทางตำบลขามเรียน อำเภอยางสีสุราช ได้รายงานขอเปลี่ยนชื่อตำบล เนื่องจากตำบลขามเรียน มีชื่อพ้องกับพื้นที่หมู่ 5 บ้านขามเรียน ตำบลหนองบัว อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จึงเปลี่ยนชื่อตามพื้นที่หมู่ 5 ของท้องที่เป็น "ตำบลสร้างแซ่ง"^[14]

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอยางสีสุราชแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 7 ตำบล 91 หมู่บ้าน

1.		ยางสีสุราช				(Yang Sisurat)				13 หมู่บ้าน
2.		นาภู				(Na Phu)				17 หมู่บ้าน
3.		แวงดง				(Waeng Dong)				19 หมู่บ้าน
4.		บ้านกู่				(Ban Ku)				9 หมู่บ้าน
5.		ดงเมือง				(Dong Mueang)				9 หมู่บ้าน
6.		สร้างแซ่ง				(Sang Saeng)				12 หมู่บ้าน
7.		หนองบัวสันตุ				(Nong Bua Santu)				12 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอยางสีสุราชประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 7 แห่ง ได้แก่

• องค์การบริหารส่วนตำบลยางสีสุราช ครอบคลุมพื้นที่ตำบลยางสีสุราชทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาภู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาภูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแวงดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแวงดงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกู่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านกู่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงเมือง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงเมืองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลขามเรียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสร้างแซ่ง (ขามเรียนเดิม) ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวสันตุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวสันตุทั้งตำบล