อำเภอเมืองหนองบัวลำภู

เมืองหนองบัวลำภู เป็นอำเภอศูนย์กลางการปกครอง เศรษฐกิจ และการคมนาคมของจังหวัดหนองบัวลำภู

อำเภอเมืองหนองบัวลำภู
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Nong Bua Lam Phu
วัดศรีคูณเมือง
คำขวัญ:  เมืองหนองบัวลำภูเมืองน่าอยู่ ภูพานตระหง่านตา ไร่นาสวนผสม สังคมทฤษฎีใหม่ ราษฎร์รัฐร่วมใจต้านภัยยาเสพติด เศรษฐกิจพอเพียงเฉลิมพระเกียรติ
แผนที่จังหวัดหนองบัวลำภู เน้นอำเภอเมืองหนองบัวลำภู
พิกัด: 17°12′15″N 102°26′40″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	หนองบัวลำภู
พื้นที่
• ทั้งหมด	907.562 ตร.กม. (350.412 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	136,800 คน
• ความหนาแน่น	150.73 คน/ตร.กม. (390.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	39000
รหัสภูมิศาสตร์	3901
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองหนองบัวลำภู ถนนวิไสยอุดรกิจ ตำบลหนองบัว อำเภอเมืองหนองบัวลำภู จังหวัดหนองบัวลำภู 39000
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองหนองบัวลำภูมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอนากลาง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอกุดจับและอำเภอหนองวัวซอ (จังหวัดอุดรธานี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอโนนสังและอำเภอศรีบุญเรือง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศรีบุญเรืองและอำเภอนากลาง

วัดพระธาตุหาญเทาว์

ศาลหลักเมืองหนองบัวลำภู

ประวัติ

อำเภอเมืองหนองบัวลำภู หรืออำเภอหนองบัวลำภูเดิม เคยเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอุดรธานี อยู่ห่างจากจังหวัดอุดรธานีประมาณ 46 กิโลเมตร (มีระยะทางห่างจากกรุงเทพฯ โดยเส้นทางรถยนต์ประมาณ 568 กิโลเมตร) ในอดีตจังหวัดหนองบัวลำภูเป็นเมืองโบราณที่ก่อตั้งมาแล้วไม่น้อยกว่า 900 ปี เดิมเป็นดินแดนที่ขึ้นต่อกรุงศรีสัตตนาคนหุต มีชื่อว่า "เมืองหนองบัวลุ่มภู นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน"

เนื่องจากรัฐบาลมีนโยบายในการกระจายอำนาจมายังส่วนภูมิภาค เพื่อประโยชน์ในด้านการปกครอง การให้บริการของรัฐ การอำนวยความสะดวกแก่ประชาชน การส่งเสริมให้ท้องที่เจริญยิ่งขึ้น ตลอดจนเพื่อความมั่นคงของชาติ ประกอบกับจังหวัดอุดรธานีมีอาณาเขตกว้างขวางและมีพลเมืองมาก จึงเห็นสมควรแยกอำเภอต่างๆ บางอำเภอ ตั้งขึ้นเป็นจังหวัด โดยได้รับการสถาปนาให้เป็นจังหวัดหนองบัวลำภูอย่างเป็นทางการ ตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2536 เป็นต้นไป^[1]

• วันที่ 31 มกราคม 2468 ยุบตำบลบ้านจิก ไปรวมกับตำบลหนองบัว และตั้งตำบลโนนสัง แยกออกจากตำบลหัวนา^[2]
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดอุดรธานี กับจังหวัดเลย โดยโอนพื้นที่หมู่ 6,12 ตำบลนากลาง อำเภอหนองบัวลำภู จังหวัดอุดรธานี ไปขึ้นกับตำบลทุ่งโพธิ์ อำเภอกุดป่อง จังหวัดเลย และโอนพื้นที่หมู่ที่ 15,16,17,18,19,20,21 ตำบลยางหล่อ อำเภอหนองบัวลำภู จังหวัดอุดรธานี ไปขึ้นกับตำบลปวนพุ อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย^[3]
• วันที่ 24 เมษายน 2482 โอนพื้นที่หมู่ 13,16 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองบัว ไปขึ้นกับตำบลนากลาง^[4]
• วันที่ 5 พฤศจิกายน 2483 ตั้งตำบลหนองเรือ แยกออกจากตำบลโนนสัง และตำบลหัวนา^[5]
• วันที่ 9 ธันวาคม 2490 แยกพื้นที่ตำบลโนนสัง และตำบลหนองเรือ อำเภอหนองบัวลำภู มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอโนนสัง ขึ้นกับอำเภอหนองบัวลำภู^[6]
• วันที่ 7 สิงหาคม 2493 ตั้งตำบลกุดดู่ แยกออกจากตำบลโนนสัง และตั้งตำบลหนองบัวใต้ แยกออกจากตำบลหนองเรือ นอกจากนี้ยังโอนพื้นที่หมู่ 24 (ในตอนนั้น) จากตำบลโนนสัง มาขึ้นกับตำบลหนองเรือ^[7]
• วันที่ 3 เมษายน 2494 ตั้งตำบลศรีบุญเรือง และตำบลนากอก แยกออกจากตำบลยางหล่อ ตั้งตำบลบ้านขาม แยกออกจากตำบลหัวนา และตั้งตำบลนาสี แยกออกจากตำบลเก่ากลอย^[8]
• วันที่ 4 กันยายน 2494 ตั้งตำบลหนองสวรรค์ แยกออกจากตำบลหนองบัว^[9]
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอโนนสัง อำเภอหนองบัวลำภู เป็น อำเภอโนนสัง^[10]
• วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองบัวลำภู ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองบัว^[11]
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2508 แยกพื้นที่ตำบลศรีบุญเรือง ตำบลนากอก และตำบลยางหล่อ อำเภอหนองบัวลำภู มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอศรีบุญเรือง ขึ้นกับอำเภอหนองบัวลำภู และแยกพื้นที่ตำบลนากลาง ตำบลเก่ากลอย ตำบลนาสี อำเภอหนองบัวลำภู มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนากลาง ขึ้นกับอำเภอหนองบัวลำภู^[12]
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2509 จัดตั้งสุขาภิบาลนากลาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลนากลาง^[13]
• วันที่ 19 กรกฎาคม 2509 จัดตั้งสุขาภิบาลโนนสูงเปลือย ในท้องที่บางส่วนของตำบลศรีบุญเรือง^[14]
• วันที่ 25 เมษายน 2510 ตั้งตำบลหนองภัยศูนย์ แยกออกจากตำบลหนองบัว ตั้งตำบลบ้านพร้าว แยกออกจากตำบลหัวนา ตั้งตำบลโนนขมิ้น แยกออกจากตำบลหนองสวรรค์ ตั้งตำบลนาแก และตำบลฝั่งแดง แยกออกจากตำบลนากลาง ตั้งตำบลนาดี แยกออกจากตำบลเก่ากลอย ตั้งตำบลเมืองใหม่ แยกออกจากตำบลศรีบุญเรือง ตั้งตำบลโนนสะอาด แยกออกจากตำบลนากอก และตั้งตำบลกุดสะเทียน แยกออกจากตำบลยางหล่อ^[15]
• วันที่ 11 มิถุนายน 2511 ตั้งตำบลบ้านโคก แยกออกจากตำบลนาสี^[16]
• วันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2512 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอศรีบุญเรือง และกิ่งอำเภอนากลาง อำเภอหนองบัวลำภู เป็น อำเภอศรีบุญเรือง และอำเภอนากลาง^[17]
• วันที่ 26 สิงหาคม 2512 จัดตั้งสุขาภิบาลจอมทอง ในท้องที่บางส่วนของตำบลศรีบุญเรือง^[18]
• วันที่ 7 ตุลาคม 2512 จัดตั้งนิคมสร้างตนเองเชียงพิณ ในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี และอำเภอหนองบัวลำภู^[19]
• วันท 7 ธันวาคม 2516 โอนพื้นที่หมู่ 4 และ 11 (ในตอนนั้น) จากตำบลโนนขมิ้น มาขึ้นกับตำบลฝั่งแดง อำเภอนากลาง^[20]
• วันที่ 27 สิงหาคม 2517 ตั้งตำบลโพธิ์ชัย แยกออกจากตำบลหนองบัว^[21]
• วันที่ 12 สิงหาคม 2518 ตั้งตำบลนามะเฟือง แยกออกจากตำบลบ้านขาม ^[22]
• วันที่ 23 ตุลาคม 2522 ตั้งตำบลกุดจิก แยกออกจากตำบลหนองภัยศูนย์ และตั้งตำบลลำภู แยกออกจากตำบลหนองบัว^[23]
• วันที่ 8 มีนาคม 2526 โอนพื้นที่หมู่ 10 (ในขณะนั้น) ของตำบลนามะเฟือง ไปตั้งเป็นหมู่ที่ 18 ของตำบลหัวนา^[24]
• วันที่ 30 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลนาคำไฮ แยกออกจากตำบลหนองสวรรค์^[25]
• วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลโนนทัน แยกออกจากตำบลหนองบัว และตั้งตำบลป่าไม้งาม แยกออกจากตำบลหัวนา^[26]
• วันที่ 11 มิถุนายน 2530 จัดตั้งสุขาภิบาลนามะเฟือง ในท้องที่บางส่วนของตำบลนามะเฟือง^[27] และจัดตั้งสุขาภิบาลนาคำไฮ ในท้องที่บางส่วนของตำบลนาคำไฮ^[28]
• วันที่ 15 กันยายน 2532 ตั้งตำบลหนองหว้า แยกออกจากตำบลโนนขมิ้น^[29]
• วันที่ 2 กันยายน 2536 แยกพื้นที่อำเภอหนองบัวลำภู อำเภอนากลาง อำเภอโนนสัง อำเภอศรีบุญเรือง และอำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดอุดรธานี มาตั้งเป็น จังหวัดหนองบัวลำภู และเปลี่ยนชื่ออำเภอหนองบัวลำภู เป็นอำเภอเมืองหนองบัวลำภู^[30]
• วันที่ 5 พฤษภาคม 2537 จัดตั้งสุขาภิบาลหัวนา ในท้องที่บางส่วนของตำบลหัวนา^[31]
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2537 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหนองบัวลำภู เป็นเทศบาลเมืองหนองบัวลำภู^[32]
• วันที่ 26 ธันวาคม 2537 จัดตั้งศาลจังหวัดหนองบัวลำภู^[33]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลนามะเฟือง สุขาภิบาลนาคำไฮ และสุขาภิบาลหัวนา เป็นเทศบาลตำบลนามะเฟือง เทศบาลตำบลนาคำไฮ และเทศบาลตำบลหัวนา ตามลำดับ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองหนองบัวลำภูแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 15 ตำบล 179 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[34]
1.	หนองบัว	Nong Bua	15	14,659
2.	หนองภัยศูนย์	Nong Phai Sun	10	7,184
3.	โพธิ์ชัย	Pho Chai	12	6,680
4.	หนองสวรรค์	Nong Sawan	10	6,984
5.	หัวนา	Hua Na	16	9,874
6.	บ้านขาม	Ban Kham	14	9,666
7.	นามะเฟือง	Na Mafueang	10	9,688
8.	บ้านพร้าว	Ban Phrao	15	9,745
9.	โนนขมิ้น	Non Khamin	10	8,104
10.	ลำภู	Lam Phu	12	9,498
11.	กุดจิก	Kut Chik	14	12,454
12.	โนนทัน	Non Than	10	7,606
13.	นาคำไฮ	Na Kham Hai	11	11,120
14.	ป่าไม้งาม	Pa Mai Ngam	13	8,428
15.	หนองหว้า	Nong Wa	7	4,952

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอเมืองหนองบัวลำภูประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 17 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองหนองบัวลำภู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลำภูทั้งตำบล บางส่วนของตำบลหนองบัวและตำบลโพธิ์ชัย
• เทศบาลตำบลนาคำไฮ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลนาคำไฮ
• เทศบาลตำบลนามะเฟือง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลนามะเฟือง
• เทศบาลตำบลหัวนา ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหัวนา
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัว (นอกเขตเทศบาลเมืองหนองบัวลำภู)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองภัยศูนย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองภัยศูนย์ทั้งตำบล และตำบลโพธิ์ชัย (นอกเขตเทศบาลเมืองหนองบัวลำภู)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองสวรรค์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองสวรรค์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลข่าใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวนา (นอกเขตเทศบาลตำบลหัวนา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านขามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนามะเฟือง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนามะเฟือง (นอกเขตเทศบาลตำบลนามะเฟือง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านพร้าว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านพร้าวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโนนขมิ้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนขมิ้นทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกุดจิก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกุดจิกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโนนทัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนทันทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาคำไฮ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาคำไฮ (นอกเขตเทศบาลตำบลนาคำไฮ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลป่าไม้งาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าไม้งามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองหว้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองหว้าทั้งตำบล