เจ้าแก้วนวรัฐ

นายพลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ (ไทยถิ่นเหนือ: ) (29 กันยายน พ.ศ. 2405 - 3 มิถุนายน พ.ศ. 2482) เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 9 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร^[1] องค์สุดท้ายแห่งนครเชียงใหม่ และเป็นต้นราชตระกูล ณ เชียงใหม่ ที่สืบสายตรงจากเจ้าผู้ครองนคร

เจ้าแก้วนวรัฐ
เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
ครองราชย์	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - 3 มิถุนายน พ.ศ. 2482
ราชาภิเษก	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454
รัชกาล	29 ปี 131 วัน
ก่อนหน้า	เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์
ถัดไป	ยกเลิกตำแหน่ง
ประสูติ	29 กันยายน พ.ศ. 2405
พิราลัย	3 มิถุนายน พ.ศ. 2482 (76 ปี)
ชายา	เจ้าจามรีวงศ์ แม่เจ้าไผ่ หม่อมบัวเขียว หม่อมแส
พระบุตร	6 พระองค์
ราชสกุล	ณ เชียงใหม่
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	พระเจ้าอินทวิชยานนท์
พระมารดา	เจ้าเขียว
ลายพระอภิไธย

พระประวัติ

เจ้าแก้วนวรัฐ มีนามเดิมว่าเจ้าแก้ว ประสูติที่คุ้มหลวงนครเชียงใหม่ เมื่อวันที่ 29 กันยายน พ.ศ. 2405 เป็นโอรสในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 7 ประสูติแต่หม่อมเขียว เจ้าแก้วนวรัฐมีเจ้าพี่น้อง 10 องค์ ตามลำดับดังนี้

1. เจ้าน้อยโตน
2. เจ้าราชวงศ์ (น้อยขัตติยะ)
3. เจ้านางคำต่าย
4. เจ้าแก้วปราบเมือง
5. เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์
6. เจ้าแก้วนวรัฐ
7. เจ้าจอมจันทร์
8. เจ้านางคำห้าง
9. เจ้านางจันทรโสภา
10. เจ้าดารารัศมี พระราชชายา

โดยเจ้าจอมจันทร์เป็นเจ้าน้องร่วมหม่อมมารดาเพียงองค์เดียว^[2]

เจ้าแก้วได้เลื่อนอิสริยยศและตำแหน่งตามลำดับดังนี้

• 17 เมษายน พ.ศ. 2434 เจ้าราชภาคิไนย^[3]
• 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2436 ส่งสัญญาบัตรไปพระราชทานเป็นเจ้าสุริยวงษ์^[4]
• 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2440 โปรดให้ส่งสัญญาบัตรไปพระราชทานให้เป็นเจ้าราชวงษ์เมืองนครเชียงใหม่^[5]
• พ.ศ. 2443 มหาดไทยเมืองเชียงใหม่^[6]
• 6 มีนาคม พ.ศ. 2447 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นเจ้าอุปราชเมืองนครเชียงใหม่^[7]

เมื่อเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ ถึงแก่พิราลัย เมื่อวันที่ 5 มกราคม พ.ศ. 2452 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงทราบความที่ เจ้าดารารัศมี พระราชชายา ถวายบังคมลาไปประทับที่นครเชียงใหม่ก่อนแล้ว จึงมีพระราชดำรัสกับเจ้าดารารัศมีให้เลือกผู้แทนเจ้าอินทวโรรส ที่ว่า

ในการเลือกเจ้านครเชียงใหม่แทนเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ตามกฎต้องให้ทายาทผู้สืบตระกูลรับตำแหน่งนี้ ซึ่งควรจะต้องได้แก่เจ้าราชบุตร (เลาแก้ว) ทายาทแต่ผู้เดียว แต่ในตำแหน่งนี้จะต้องเป็นพระอภิบาลเจ้าดารารัศมี พระราชยายาในรัชกาลที่ 5 ด้วย ในขณะนี้เจ้าราชบุตรยังอายุน้อยอยู่ ฉะนั้นพระราชชายาเจ้าดารารัศมีจึงขอเลือกเจ้าอุปราชแก้ว รับหน้าที่นี้ก่อน...

— วชิราวุธ ป.ร.

ต่อมาเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนอิสริยยศ เจ้าอุปราช (เจ้าแก้ว) เจ้าอุปราชเมืองนครเชียงใหม่ ^[8] ขึ้นเป็น "เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่" และได้รับการเฉลิมพระนามตามตำแหน่งว่า ... " เจ้าแก้วนวรัฐ ประพัทธ์อินทนันทพงษ์ ดำรงนพิสีนครเขตร ทศลักษณเกษตรอุดม บรมราชสวามิภักดิ์ บริรักษ์ปัจฉิมานุทิศ สุจริตธรรมธาดา มหาโยนางคราชวงษาธิบดี เจ้านครเชียงใหม่ " ... ^[9]

ถึง พ.ศ. 2462 เป็นนายพลตรี ราชองครักษ์พิเศษ^[10] และนายทหารพิเศษประจำกองทัพบกไทย

บั้นปลายชีวิต

เจ้าแก้วนวรัฐ เริ่มประชวรตั้งแต่ต้นปี พ.ศ. 2481 แต่ก็ยังเสด็จไปยังกรุงเทพมหานครเพื่อรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เมื่อครั้งเสด็จนิวัติพระนคร ต่อมาปรากฏว่าพระอาการพระวักกะ (ไต) และพระยกนะ (ตับ) อักเสบที่ประชวรอยู่ยังไม่ทันจะหายดี ก็พบพระอาการพระปับผาสะ (ปอด) บวมขึ้นอีก จนพิราลัย เมื่อเวลา 21.40 น. ของวันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2482 รวมระยะเวลาที่ทรงครองนคร 28 ปี สิริชันษา 76 ปี

ข่าวการพิราลัยแพร่ออกไป บรรดาบุคคลสำคัญก็ได้มีโทรเลขและจดหมายถวายความอาลัยมาเป็นจำนวนมาก เช่น คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ส่งมาถวายเจ้าราชบุตร ดังความว่า

เจ้าราชบุตร

เชียงใหม่

คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระปรมาภิไธย สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทราบข่าวด้วยความเศร้าสลดใจว่า เจ้าแก้วนวรัฐฯ ได้ถึงแก่พิราลัยเสียแล้ว จึงขอแสดงความเสียใจอย่างยิ่งมายังบรรดาบุตรและธิดาโดยทั่วกัน..

— อาทิตย์ทิพอาภา
พล.อ.พิชเยนทร์โยธิน

เรียน พ.ท.เจ้าราชบุตร

เชียงใหม่

ผมได้รับโทรเลขของเจ้า แจ้งว่า พล.ต.เจ้าแก้วนวรัฐฯ ได้ถึงแก่พิราลัยแล้ว ในนามของรัฐบาลของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และในนามของผมเอง ขอแสดงความเสียใจอย่างยิ่งมายังเจ้าและญาติทั้งหลายด้วย..

— พิบูลสงคราม
นายกรัฐมนตรี

ในการพระราชทานน้ำหลวงสรงพระศพ มีนาวาอากาศเอกถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม เป็นผู้แทนของรัฐบาลและได้มาเป็นประธานในงานพระราชทานน้ำหลวงสรงพระศพ โดยรถไฟกระบวนพิเศษ พร้อมด้วยเจ้าพนักงานกรมพระราชพิธี มีพระยาราชโกษา เป็นหัวหน้านำโกศ ฉัตร แตร และกลองชนะ พระราชทานเป็นพระเกียรติยศ แต่พระราชทานลองมณฑปมีเฟืองประกอบโกศเป็นเกียรติยศพิเศษ และโปรดเกล้าฯ ให้มีการประโคม

สำหรับการพระราชกุศล ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสดับปกรณ์และพระสวดพระอภิธรรมกำหนด 7 วัน และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ข้าราชการแต่งเครื่องแบบครึ่งยศไว้ทุกข์ถวาย และทางราชการได้สั่งให้ข้าราชการฝ่ายเหนือ ไว้ทุกข์ถวาย มีกำหนด 7 วัน

พระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2483 ณ พระเมรุ วัดสวนดอก

รายนามชายา โอรส และธิดา

ภรรยา

เจ้าแก้วนวรัฐ มีชายา 4 องค์ คือ

ภรรยาเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
ภาพ	นาม	ชาติตระกูล	โอรสธิดา
	1. เจ้าจามรีวงศ์	พระธิดาของเจ้าราชภาคินัย (แผ่นฟ้า ณ เชียงใหม่) กับเจ้าเรือนคำ สิโรรส	· เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่) · เจ้าบัวทิพย์ ณ เชียงใหม่ · เจ้าราชบุตร (วงศ์ตวัน ณ เชียงใหม่)
	2. แม่เจ้าไผ่ ณ เชียงใหม่ (เจ้าหญิงไผ่)	ไม่ปรากฏ	ไม่มี
	3. หม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่	ไม่ปรากฏ	· เจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่ · เจ้าศิริประกาย ณ เชียงใหม่ · เจ้าอินทนนท์ ณ เชียงใหม่
	4. หม่อมแส ณ เชียงใหม่	ไม่ปรากฏ	ไม่มี

โอรสธิดา

เจ้าแก้วนวรัฐมีโอรสและธิดารวม 6 องค์ อยู่ในสกุล ณ เชียงใหม่ มีนามตามลำดับ ดังนี้

โอรสและธิดา
ภาพ	ชื่อ	เจ้ามารดา	เกิด	เสียชีวิต	สถานภาพ
	1. เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่)	เจ้าจามรีวงศ์	พ.ศ. 2423	20 มีนาคม พ.ศ. 2456 (33 ปี)	สมรสกับ เจ้าบัวชุม ณ เชียงใหม่ ไม่มีโอรส-ธิดา
	2. เจ้าบัวทิพย์ ณ เชียงใหม่	เจ้าจามรีวงศ์	21 กันยายน พ.ศ. 2425	24 สิงหาคม พ.ศ. 2504 (78 ปี)	สมรสกับ ร้อยตรี เจ้ากุย สิโรรส มีธิดา 1 องค์ เจ้าสร้อยดารา สิโรรส สมรสกับ เจ้าราชภาคินัย (เมืองชื่น ณ เชียงใหม่) ไม่มีโอรส-ธิดา
	3. เจ้าราชบุตร (วงศ์ตวัน ณ เชียงใหม่)	เจ้าจามรีวงศ์	7 พฤษภาคม พ.ศ. 2429	25 พฤษภาคม พ.ศ. 2515 (86 ปี)	สมรสกับ เจ้าจันทร ณ เชียงใหม่ มีธิดา 1 องค์ เจ้าวงศ์จันทร์ คชเสนี สมรสกับเจ้าภัทรา ณ เชียงใหม่ มีธิดา 2 องค์ เจ้าพงศ์แก้ว ณ ลำพูน เจ้าระวีพันธุ์ สุจริตกุล สมรสกับหม่อมศรีนวล ณ เชียงใหม่ ไม่มีโอรส-ธิดา
ไฟล์:เจ้าพงษ์อินทร์.jpg	4. เจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่	หม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่	13 มีนาคม พ.ศ. 2447	29 พฤษภาคม พ.ศ. 2532 (85 ปี)	สมรสกับหม่อมตระการ ณ เชียงใหม่ มีธิดา 1 องค์ เจ้าประไพพันธ์ สุขุมวาท สมรสกับหม่อมจันทร์สม ณ เชียงใหม่ มีโอรส-ธิดา 4 องค์ เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ เจ้าสมพงษ์ ณ เชียงใหม่ เจ้าเติมศักดิ์ ณ เชียงใหม่ เจ้าพิมผกา รอดเจริญ
	5. เจ้าศิริประกาย ณ เชียงใหม่	หม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่	23 ธันวาคม พ.ศ. 2444	25 มกราคม พ.ศ. 2482 (37 ปี)	สมรสกับเจ้ากาวิละวงศ์ ณ เชียงใหม่ มีโอรส-ธิดา 3 องค์ เจ้าพงษ์กาวิล ณ เชียงใหม่ เจ้าศิริกาวิล สิงหรา ณ อยุธยา เจ้ากอแก้วประกายกาวิล ณ เชียงใหม่
	6. เจ้าอินทนนท์ ณ เชียงใหม่	หม่อมบัวเขียว ณ เชียงใหม่	พ.ศ. 2453	พ.ศ. 2534 (81 ปี)	สมรสกับเจ้าสุคันธา ณ เชียงตุง มีโอรส-ธิดา 5 องค์ เจ้ารัตนนินดนัย ณ เชียงใหม่ เจ้าวิไลวรรณ ณ เชียงใหม่ เจ้าสรรพสมบูรณ์ ณ เชียงใหม่ เจ้าไพฑรูย์ศรี ณ เชียงใหม่ เจ้าวีระยุทธ ณ เชียงใหม่

พระกรณียกิจสำคัญ

เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ราชวงศ์ทิพย์จักร
	พระเจ้ากาวิละ
พระยาธรรมลังกา
พระยาคำฟั่น
พระยาพุทธวงส์
พระเจ้ามโหตรประเทศ
	พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์
	พระเจ้าอินทวิชยานนท์
	เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์
	เจ้าแก้วนวรัฐ
ด ค ก

เจ้าแก้วนวรัฐ เริ่มเข้ารับราชการเมื่อ พ.ศ. 2420 ขณะมีพระชันษาได้ 15 ปี ในสมัยที่พระบิดาของท่าน คือ พระเจ้าอินทวิชยานนท์ได้เป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 7 ซึ่งมีสิทธิ์ในการปกครองอย่างเจ้าประเทศราชที่ต้องถวายต้นไม้เงินต้นไม้ทองเป็นเครื่องราชบรรณาการทุก 3 ปี

ผลงานที่สำคัญ ได้แก่

การปกครอง

• พ.ศ. 2420 พระเจ้าอินทวิชยานนท์ โปรดให้คุมราษฎรจังหวัดเชียงใหม่-ลำพูน ประมาณ 300 ครัวเรือน ขึ้นไปตั้งภูมิลำเนาที่เมืองเชียงแสนซึ่งเป็นเมืองร้าง^[11]
• พ.ศ. 2429 พระเจ้าอินทวิชยานนท์ โปรดให้เป็นผู้แทนพระองค์ควบคุมเครื่องราชบรรณาการและต้นไม้เงินต้นไม้ทอง ไปทูลเกล้าถวายแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ กรุงเทพฯ
• พ.ศ. 2433 ปราบกบฏพญาผาบ^[11] นายแคว้นสันทรายที่ก่อกบฏขึ้น โดยรวบรวมชาวบ้านติดอาวุธโดยว่าจะเข้ามาฆ่านายอากรชาวจีนและข้าราชการชาวไทย อันเนื่องมาจากไม่พอใจที่ราษฏรถูกขูดรีดเรื่องภาษีจนถึงขั้นทำร้ายราษฏร
• พ.ศ. 2445 ทรงนำกำลังจับกุมผู้ร้ายปล้นที่ว่าการอำเภอหางดง และระงับเหตุเงี้ยวเมืองฝางก่อจลาจล
• พ.ศ. 2453 รั้งตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ และได้เดินทางไปร่วมในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• พ.ศ. 2469 เจ้าแก้วนวรัฐ ทรงนำเสด็จพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ครั้งเสด็จเลียบมณฑลฝ่ายเหนือ

การพลังงาน

• พ.ศ. 2464 ดำริให้มีการขุดบ่อกักเก็บน้ำมันที่อำเภอฝาง และเป็นจุดเริ่มต้นของการถือกำเนิดบ่อน้ำมันฝาง^[12]

การสาธารณสุข

• พ.ศ. 2472 บริจาคทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างอาคารผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลแมคคอร์มิค ให้เป็นโรงพยาบาลที่ทันสมัยที่สุดในยุคนั้น^[13]

การคมนาคม

• พ.ศ. 2476 เป็นนายกองสร้างถนนหลายสาย เพื่อเชื่อมการคมนาคมอำเภอรอบนอกกับในเมือง ถนนสายสำคัญที่ท่านมีส่วนร่วม ได้แก่ ถนนสายสันทราย-ดอยสะเก็ด ปัจจุบันเรียก ถนนแก้วนวรัฐ ถนนสายขึ้นดอยสุเทพร่วมกับครูบาศรีวิชัย ซึ่งท่านเป็นประธานฝ่ายคฤหัสถ์ และเป็นผู้ขุดเป็นปฐมฤกษ์^[11] เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2477
• พ.ศ. 2464 ทรงสร้างสะพานนวรัฐ ขึ้นเป็นสะพานไม้เพื่อเชื่อมสองฝั่งแม่น้ำปิง

การศาสนา

เจ้าแก้วนวรัฐ มีความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง พระองค์ท่านได้สนับสนุนให้เจ้าน้อยศุขเกษมไปบวชในพระพุทธศาสนา และได้ทะนุบำรุงศาสนาอีกจำนวนมาก เช่น

• สร้างธรรมหาเวสสันดรและชาดกต่างๆ ถวายไว้ที่วัดหัวข่วง และนิมนต์ไปแสดงพระธรรมเทศนาที่คุ้มหลวงทุกวันพระ
• พ.ศ. 2440 โปรดให้สร้างพระพุทธรูปถวายวัดเชียงยืน
• โปรดให้บูรณะวัดโลกเหนือเวียง (วัดโลกโมฬี ในปัจจุบัน)
• โปรดให้สร้างพระวิหารวัดเชตุพน

การได้รับพระราชทานนามสกุล

เจ้าแก้วนวรัฐ ได้รับพระราชทานนามสกุล ณ เชียงใหม่ (อักษรโรมัน: na Chiengmai) ซึ่งเป็นนามสกุลพระราชทาน ลำดับที่ 1,161 จากพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2457^[14] โดยพระราชทานให้แก่ผู้สืบเชื้อสายจากบรรพบุรุษที่มีนิวาสถานตั้งอยู่ในที่แห่งนั้นเป็นเวลานานมาก มีผู้คนรู้จัก และนับถือโดยมาก โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการห้ามไม่ให้ผู้ที่ไม่ได้รับพระบรมราชานุญาตใช้คำว่า "ณ" นำหน้าสกุลเป็นอันขาด^[15] ต่อมาภายหลังตระกูล ณ เชียงใหม่ ยังคงเป็นตระกูลที่มีบทบาทและได้รับการยกย่องจากระบบราชการส่วนกลางและส่วนภูมิภาค มีบทบาทสำคัญในฐานะส่วนหนึ่งของพิธีการต่าง ๆ เพื่อรับรองนโบายการปกครองที่ดำเนินมานับแต่ พ.ศ. 2442^[16] อาทิ เป็นหนึ่งในสิบตระกูลที่ได้เข้าเฝ้าในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2493^[17] การเตรียมการรับเสด็จราชอาคันตุกะทุก ๆ คราว^[18] และการถวายความจงรักภักดีต่อราชวงศ์จักรี

ภายหลังการการพิราลัยของเจ้าหลวงแก้วนวรัฐ เหล่าทายาท ณ เชียงใหม่ สายตรงในเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ผู้เป็นบุตรหลาน ยังคงมีบทบาททางสังคมอย่างต่อเนื่องในการสืบสานภารกิจของราชตระกูลในด้านสาธารณกุศลต่าง ๆ และการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น โดยมีผู้สืบเครื่องราชย์ฯ สืบตระกูล ได้แก่ เจ้าราชบุตร (วงศ์ตวัน ณ เชียงใหม่), เจ้าพงษ์อินทร์ ณ เชียงใหม่ และปัจจุบันคือ เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ (หลานชาย) ตามลำดับ ซึ่งต่อมามีการดำเนินกิจกรรมในนามมูลนิธินวราชดำริอนุรักษ์ฝ่ายเหนือและมูลนิธิกู่เจ้าหลวงเชียงใหม่ (วัดสวนดอก) อันเป็น 2 มูลนิธิหลักของเจ้านายฝ่ายเหนือที่ดำเนินกิจกรรมสาธารณกุศลมากว่า 30 ปี

อนุสาวรีย์

ในปี พ.ศ. 2561 วัดศรีนวรัฐ ได้จัดสร้างรูปหล่อเหมือนเจ้าแก้วนวรัฐ เพื่อเป็นอนุสรณ์รำลึกถึงพระคุณของเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

สถานที่อันเนื่องมาจากพระนาม

• สะพานนวรัฐ เดิมเป็นสะพานไม้สัก กระทั่งได้ก่อสร้างสะพานเหล็กทดแทนในปี พ.ศ. 2508 และให้ชื่อว่า "นวรัฐ" เพื่อเป็นการถวายพระเกียรติแด่เจ้าแก้วนวรัฐ
• ถนนแก้วนวรัฐ
• วัดศรีนวรัฐ บ้านทุ่งเสี้ยว ตำบลบ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นวัดที่เจ้าแก้วนวรัฐ ได้มีดำริให้บูรณะขึ้นใหม่ และอัญเชิญ พระพุทธรูปไม้สัก "พระเจ้าอกล้ง" กลับมาประดิษฐานที่วัดแห่งนี้^[19]
• โรงเรียนทุ่งเสี้ยว (นวรัฐ) เป็นโรงเรียนที่เจ้าแก้วนวรัฐ บริจาคที่ดินเพื่อสร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2466

พระยศ

ธรรมเนียมพระยศของ เจ้าแก้วนวรัฐ
การทูล	ฝ่าบาท
การแทนตน	ข้าบาทเจ้า
การขานรับ	บาทเจ้า
ลำดับโปเจียม	1

พระยศพลเรือน

• มหาอำมาตย์โท^[20]

พระยศทหาร

• 19 มิถุนายน 2454 – นายพันเอก ในกรมทหารบก^[21]
• 25 ตุลาคม 2462 – นายพลตรี^[10][22]
• 11 พฤศจิกายน 2462 – เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรยศพลตรี^[23]

พระยศเสือป่า

• – นายหมู่เอก
• 13 ตุลาคม 2456 – นายกองตรี^[24]
• นายกองเอก

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2469 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[25]
• พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)^[26]
• พ.ศ. 2453 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2463 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[27]
• พ.ศ. 2457 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)^[28]
• พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)^[29]

พงศาวลี

พงศาวลีของเจ้าแก้วนวรัฐ

16. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว               8. พระยาคำฟั่น                       17. เจ้าจันทา               4. พระยาราชวงศ์ (มหาพรหมคำคง)                             18. เจ้าฟ้าเมืองยางแดง               9. เจ้าเนตรนารีไวย                       2. พระเจ้าอินทวิชยานนท์                                   20. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว               10. พระเจ้าดวงทิพย์                       21. เจ้าจันทา               5. เจ้าคำหล้า                             22. พระยามงคลยศประเทศราช               11. เจ้าบัวแก้ว                       1. เจ้าแก้วนวรัฐ                                         6. นายน้อยดี                             3. เจ้าเขียว                                   7. นางกาบแก้ว