เสม็ดขาวใบยาว

เสม็ดขาวใบยาว หรือ เสม็ดกือแล (ชื่อวิทยาศาสตร์: Melaleuca leucadendra) หรือรู้จักกันทั่วไปว่า เสม็ดขาว (ชื่อสามัญ อังกฤษ: weeping paperbark, long-leaved paperbark, white paperbark) เป็นพืชในสกุลเมอร์เทิล ของวงศ์ชมพู่ (Myrtaceae) และแพร่กระจายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้, ภาคเหนือของ ประเทศออสเตรเลีย, นิวกีนี และช่องแคบทอร์เรส มีความสูงของต้นได้มากกว่า 20 เมตร ลำต้นปกคลุมด้วยเปลือกสีขาวลักษณะเป็นแผ่นบาง ๆ เรียงซ้อนกันเป็นปึกหนานุ่ม ลอกออกได้เป็นแผ่น ๆ กิ่งก้านที่บางกว่า และมีลักษณะเด่นคือกิ่งที่มักห้อยลง ออกดอกและติดผลได้ตลอดทั้งปี มักปลูกเป็นต้นไม้ในสวนสาธารณะและริมถนน เป็นพืชในสกุลเมอร์เทิลชนิดแรกที่ได้รับการตั้งชื่อจากตัวอย่างที่มาจากประเทศอินโดนีเซีย

เสม็ดขาวใบยาว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Myrtales
วงศ์:	Myrtaceae
สกุล:	Melaleuca
สปีชีส์:	M.  leucadendra
ชื่อทวินาม
Melaleuca leucadendra
ชื่อพ้อง[1]
รายการ Cajuputi leucadendron (L.) Rusby ex A.Lyons Leptospermum leucodendron (L.) J.R.Forst. & G.Forst. Melaleuca latifolia Raeusch. nom. inval., nom. nud. Melaleuca leucadendra (L.) L.f. leucadendra Melaleuca leucadendra (L.) L. var. leucadendra Melaleuca leucadendra var. mimosoides (A.Cunn. ex Schauer) Cheel Melaleuca leucadendron L.f. orth. var. Melaleuca leucadendron L.f. var. leucadendron orth. var. Melaleuca leucadendron var. mimosoides Cheel orth. var. Melaleuca mimosoides A.Cunn. ex Schauer Metrosideros coriacea Salisb. Myrtus leucadendra L.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ภาพประกอบศตวรรษที่ 19 ของ M. leucadendra

ทรงต้นเสม็ดขาวใบยาว

เสม็ดขาวใบยาว (Melaleuca leucadendra) จัดอยู่ในวงศ์ชมพู่ (Myrtaceae) เป็นไม้ยืนต้น ไม่ผลัดใบ ขนาดใหญ่ มีความสูงของต้นทั่วไป 5–20 เมตร แต่สูงได้ถึง 25 เมตร มีเรือนยอดแคบเป็นพุ่มทรงสูง ลำต้นมักบิด เปลือกลำต้นเป็นสีขาวนวล สีชมพูหรือครีม จนถึงสีน้ำตาลเทา เปลือกเป็นแผ่นบาง ๆ เรียงซ้อนกันเป็นปึกหนานุ่ม ลอกออกได้เป็นแผ่น ๆ

กิ่งก้านมักห้อยลง (ในภาษาอังกฤษเรียกลักษณะกิ่งที่ห้อยลงว่า weeping - ร้องไห้) ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของเสม็ดขาวใบยาว

ใบและกิ่งอ่อนปกคลุมด้วยขนละเอียดสั้นสีขาวเมื่อยังอ่อน แต่จะเรียบเป็นมันเมื่อใบแก่ ออกใบเรียงรอบกิ่งไม่เป็นระเบียบ ใบยาว 75–270 มิลลิเมตร กว้าง 6.5–40 มิลลิเมตร 6.5–40 mm (0.3–2 in) ใบแบน รูปใบหอก ทรงยาวเรียว มีเส้นใบตามยาว 5 เส้น (บางครั้งมากถึง 9 เส้น) และมักไม่สมมาตร คือมีลักษณะโค้งหรือรูปเคียว^[2][3][4] (รูปพระจันทร์เสี้ยว) และในต้นที่มีใบที่ยาวใบส่วนมากมักห้อยลง

ดอกมีสีครีม สีขาว หรือสีขาวอมเขียว เป็นพู่ ออกที่ปลายกิ่ง ซึ่งสามารถเติบโตผลิยอดต่อไปหลังจากดอกโรยทางปลายช่อดอกได้ บางครั้งออกดอกที่ด้านบนของซอกใบ ดอกพู่กระจุกเป็นช่อ 7 ถึง 22 ดอก คล้ายแปรงล้างขวดแต่กระจายกันแบบหลวม ๆ ปลายกิ่งเดียวมีได้มากถึง 3 ช่อ และช่อดอกอาจมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางกว้างถึง 35 มิลลิเมตร ยาวได้สูงสุดถึง 80 มิลลิเมตร กลีบดอกยาวประมาณ 3–4 มิลลิเมตร และร่วงหล่นตามวัยเมื่อดอกบานเต็มที่แล้ว มีเกสรตัวผู้จำนวนมาก ซึ่งกระจุกกันเป็นมัด 5 มัดรอบ ๆ แต่ละมัดมีเกสรเพศผู้ 5 ถึง 12 เส้น ออกดอกได้ตลอดทั้งปี

ผล แตกออกได้เป็น 3 พู ลักษณะของผลเป็นรูปถ้วย ปลายปิด ขนาดเล็ก ยาว 3.9–4.9 มิลลิเมตร ผลออกเป็นกระจุกหลวม ๆ เรียงยาวรอบกิ่ง^[2][3][4] ผลแก่เป็นสีน้ำตาลอมเทาถึงสีคล้ำคล้ายสีเปลือกไม้ ผลแห้งแตกด้านบน ภายในมีเมล็ดขนาดเล็กอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งออกดอกและติดผลได้ตลอดทั้งปี

เสม็ดขาวใบยาว มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ใกล้เคียงกันมากกับ เสม็ดขาว (Melaleuca cajuputi) ที่พบในประเทศไทย และ เสม็ดใบกว้าง (Melaleuca quinquenervia) ที่พบในประเทศออสเตรเลีย ทั้งสามเป็นพืชในสกุล Melaleuca ลักษณะเด่นของเสม็ดขาวใบยาวที่ต่างจากอีกสองชนิด คือ ใบที่ยาว โค้งเป็นรูปเคียว กิ่งก้านมักห้อยลง ช่อดอกยาว ดอกและผลกระจุกกันหลวม ๆ และทั้งสามชนิดมีถิ่นกำเนิดต่างกัน

• 
  ช่อดอกเสม็ดขาวใบยาว M. leucadendra ดอกกระจุกกันหลวม ๆ ในอุทยานแห่งชาติ Mount Archer
• 
  ช่อดอกที่ยาวกว่าเสม็ดขาวชนิดอื่น ๆ ดอกสีเข้มเป็นดอกที่เริ่มแห้งและรอการร่วง
• 
  ใบเสม็ดขาวใบยาว M. leucadendra ยาวโค้งเป็นรูปเคียว มักห้อยลง ในสวน Royal Botanic เมืิอง Sydney
• 
  ใบที่ยาว โค้งเป็นรูปเคียว กิ่งและใบห้อยลง
• 
  เส้นใบ 5 - 9 เส้น
• 
  ผล M. leucadendra เป็นผลแห้งสีเปลือกไม้ เป็นรูปถ้วย กระจุกกันหลวม ๆ (ภาพถ่ายจากสนามบิน Cairns)
• 
  ผลกระจุกกันหลวม ๆ ห้อยลงตามกิ่ง
• 
  เปลือกเสม็ดขาวใบยาว
• 
  ลำต้นบิด เปลือกเป็นแผ่นเรียงซ้อนกันเป็นปึก

อนุกรมวิธานและการตั้งชื่อ

เสม็ดขาวใบยาว (M. leucadendra) ถูกตั้งชื่ออย่างเป็นทางการครั้งแรกในปี 1762 โดยลินเนียส (Carl Linnaeus) ใน Species Plantarum โดยให้ชื่อว่า Myrtus leucadendra^[5][6] ลินเนียสใช้ชื่อชนิดที่ระบุโดยรัมฟีอุส (Georg Eberhard Rumphius) ในปี 1741 ก่อนที่ระบบการเรียกชื่อสมัยใหม่จะถูกคิดค้น (โดยลินเนียส) รัมฟีอุสได้ระบุถึงพืชที่เติบโตในอินโดนีเซียชนิดนี้ ต่อมาลินเนียสได้ตระหนักว่าพืชชนิดนี้มีความเหมือนร่วมกับพืชอื่น ๆ ในสกุล Myrtus เพียงเล็กน้อย จึงแยกและตั้งชื่อสกุล Melaleuca ขึ้นใหม่เพื่อรองรับพืชชนิดนี้^[7] ดังนั้น Melaleuca leucadendra จึงกลายเป็นพืชในสกุล melaleuca ชนิดแรกที่ได้รับการตั้งชื่ออย่างเป็นทางการ และถูกตีพิมพ์ในปี 1767 ใน Mantissa plantarum^[8][9] แม้ว่า Melaleuca เกือบทั้งหมดจะพบเฉพาะในออสเตรเลีย แต่ตัวอย่างของชนิดต้นแบบแรกนั้นมาจากอินโดนีเซีย

ชื่อเฉพาะ leucadendra มาจากคำภาษากรีกโบราณ λευκός (leukós) แปลว่า ขาว ^{[10] : 856} และ δένδρον (déndron) แปลว่า ต้นไม้^{[10] : 813} หมายถึง พืชที่มีเปลือกสีขาว^[2]

เสม็ดขาวใบยาว (M. leucadendra) นั้นดูเผิน ๆ คล้ายกับต้นเสม็ดชนิดอื่น ๆ โดยเฉพาะเสม็ดขาว (Melaleuca cajuputi), เสม็ดใบกว้าง (Melaleuca quinquenervia), Melaleuca linariifolia และ Melaleuca viridiflora ทำให้บางครั้งถูกเรียกว่า Cajuput หรือ Cajeput ซึ่งเป็นชื่อสามัญภาษาอังกฤษที่ใช้เรียกน้ำมันที่ได้จากใบของเสม็ดขาว (M. cajuputi) ซึ่งคำนี้อาจเป็นการทับศัพท์จากคำว่า kayu putih ในภาษาอินโดนีเซีย^[11] ในภาษามลายู เสม็ดขาวใบยาว (M. leucadendra) เรียกว่า Gelam ^[12] และสันนิษฐานว่าใช้อ้างอิงในการตั้งชื่อให้กับเขตกัมปุงเกอลัมในสิงคโปร์ ^[13]

การแพร่กระจายและถิ่นกำเนิด

มีถิ่นกำเนิดในออสเตรเลีย นิวกินี และอินโดนีเซีย

เสม็ดขาวใบยาว (M. leucadendra) แพร่กระจายอยู่ทั่วไปทางตอนเหนือของออสเตรเลียตะวันตก ในนอร์เทิร์นเทร์ริทอรี และควีนส์แลนด์ ทางตอนใต้ของอ่าวโชลวอเตอร์ นอกจากนี้ยังเกิดขึ้นในนิวกินีและอินโดนีเซีย^[2] เจริญเติบโตได้ดีมากในสภาพที่ลุ่มมีน้ำขัง มักพบได้ทั่วไปตามชายทะเล ป่าชายหาดใกล้ทะเล ในที่ลุ่มน้ำขัง ตามขอบของป่าพรุ^[14]

การใช้ประโยชน์

เปลือกไม้ที่เหมือนกระดาษนั้น ชาวอะบอริจินใช้ในการรอง คูลามอน (ถาดทรงยาวคล้ายฟักผ่าครึ่ง) ใช้เปลือกไม้จากต้นไม้นี้และมัดไว้กับโครงของกิ่งก้าน Dodonaea เพื่อสร้างกระท่อมที่กันน้ำได้ เปลือกไม้ใช้ห่ออาหารก่อนปรุงในเตาอบใต้ดินที่เรียกว่า kap mari นอกจากนี้ยังใช้ห่อศพของพวกเขา มีการนำเปลือกจากลำต้นของต้นไม้ขนาดใหญ่มาทำเรือแคนู^[15] ใบบดใช้รักษาโรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ และนำดอกมาทำเป็นเครื่องดื่มรสหวาน^[4]

ในออสเตรเลีย มักปลูกเสม็ดขาวใบยาวในสวนสาธารณะ และเป็นต้นไม้ริมถนนในพื้นที่เขตร้อนและกึ่งร้อนเช่น บริสเบน^[3] และไกลไปทางใต้ของซิดนีย์^[16] ชอบสถานที่ที่มีแสงแดดส่องถึง แต่ทนต่อดินเหนียว ดินพรุ และดินที่มีน้ำขัง^[17] นอกจากนี้ยังถูกใช้เป็นต้นไม้ข้างถนนในฮ่องกง^[18]

น้ำมันหอมระเหย

น้ำมันหอมระเหยหลายชนิดสามารถกลั่นได้จากพืชชนิดนี้ขึ้นอยู่กับว่าพื้นที่ที่ต้นไม้เติบโต น้ำมันที่กลั่นได้เรียกว่า “น้ำมันเขียว” (Cajuput oil) หรือ “น้ำมันเสม็ด” ซึ่งจะมีกลิ่นคล้ายกับการบูร น้ำมันเสม็ดนี้มีคุณสมบัติในทางยาคล้ายกับน้ำมันยูคาลิปตัส แต่มีสีเหลืองอ่อน สารสำคัญที่พบมากที่สุดสองชนิดคือ เมทิลยูจีนอล และ อี-เมทิลไอโซ ยูจีนอล^[2] เป็นน้ำมันที่ไม่เป็นพิษ และทำให้เกิดอาการระคายเคืองได้น้อยมาก^[14]

ไม้

ไม้ซุงจาก M. leucadendra สามารถใช้สำหรับงานก่อสร้างทั่วไป เนื้อไม้เสม็ดขาวมีคุณสมบัติคงทนต่อสภาพที่เปียกชื้นและในน้ำเค็มได้ดี ในเวียดนามใช้สำหรับทำเสาเข็ม ไม้ฟืน และเศษไม้วัสดุปลูกหรือโรยหน้าดิน^[2]