พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ หรือพระนามเต็ม กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ หรือพระนามเดิม พ่อขุนบางกลางหาว เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรสุโขทัย และเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วง ตามประวัติศาสตร์ไทย ทรงครองราชย์ตั้งแต่ พ.ศ. 1757 หรือ พ.ศ. 1781 ตราบจนเสด็จสวรรคต
| พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ | |
|---|---|
| กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ | |
 พระบรมราชานุสาวรีย์พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย | |
| พระมหากษัตริย์สุโขทัย[1] | |
| ครองราชย์ | |
| ก่อนหน้า | พ่อขุนศรีนาวนำถุม[1] |
| ถัดไป | พ่อขุนบานเมือง[3] |
| พระราชสมภพ | พ.ศ. 1731 |
| สวรรคต | ไม่ปรากฏ[4] หรือ พ.ศ. 1812[2] อาณาจักรสุโขทัย |
| อัครมเหสี | นางเสือง |
| พระราชบุตร | พ่อขุนบานเมือง พ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระราชโอรสอีกพระองค์ และพระราชธิดาอีกสองพระองค์ |
| ราชวงศ์ | พระร่วง |
| พระราชบิดา | เจ้าเมืองบางยาง ไม่ทราบพระนาม |
| ศาสนา | พุทธมหายาน[5] |
พระนาม
- กมรเตงอัญศรีปตินทราทิพย์[6] หรือ กมรเตงอัญศรีอินทราทิตย์[7]
- พระเจ้าศรีจันทราธิบดี (ศรีอินทราทิตย์)[8]
- พระเจ้าศรีอินทราทิตย์[9]
- สมเด็จพระเจ้าอรุณราช[10]
- พระเจ้าศรีธรรมโศกราช (พระนามตามตำนานจุลยุทธการวงศ์)[11]
- บางกลางหาว (เมื่อครั้งยังทรงเป็นเจ้าเมืองบางยาง)[12]
- พ่อขุนบางกลางหาว
- พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
- พระร่วง
- พระอินทราชา
- อรุณราช (พระนามตามหนังสือชินกาลมาลีปกรณ์)
- ไสยรังคราช หรือไสยรังคราชา
- ไสยนรงคราช
- รังคราช หรือสุรังคราช
สำหรับพระนามแรก คือ พ่อขุนบางกลางหาว นั้นเป็นพระนามดั้งเดิมเมื่อครั้งเป็น เจ้าเมืองบางยาง เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่า พ่อขุนบางกลางหาวเป็น พระนามสมัยเป็นเจ้าเมืองบางยาง โดยแท้จริง
พระนามที่สองนั้น เป็นพระนามแบบทางการตามอย่างราชประเพณีขอม เป็นพระนามทรงใช้เมื่อเข้ารับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว พระนาม "ศรีอินทราทิตย์" มีกล่าวไว้อยู่ในศิลาจารึกหลักที่ 2 วัดศรีชุมว่า "ศรีอินทรปตินทราทิตย" ซึ่งเป็นพระนามเกียรติยศที่พระเจ้าแผ่นดินขอมแต่โบราณสถาปนาให้แก่พ่อขุนผาเมืององค์รัชทายาทผู้ครองเชลียงสุกโขไทในราชวงศ์ศรีนาวนำถม ต่อมาภายหลังพ่อขุนผาเมืองทรงยกให้แก่พระสหายพ่อขุนบางกลางหาวแทน
พระราชกรณียกิจ
.jpg){kind=small}
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์เมื่อครั้งยังเป็นพ่อขุนบางกลางหาวได้ร่วมมือกับพ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราดแห่งราชวงศ์ศรีนาวนำถุม รวมกำลังพลกัน กระทำรัฐประหารขอมสบาดโขลญลำพง โดยพ่อขุนบางกลางหาวตีเมืองศรีสัชนาลัยและเมืองบางขลงได้ และยกทั้งสองเมืองให้พ่อขุนผาเมือง ส่วนพ่อขุนผาเมืองตีเมืองสุโขทัยได้ ก็ได้มอบเมืองสุโขทัยให้พ่อขุนบางกลางหาว พร้อมพระขรรค์ชัยศรีและพระนาม "ศรีอินทรบดินทราทิตย์" ซึ่งได้นำมาใช้เป็นพระนาม ภายหลังได้คลายเป็น ศรีอินทราทิตย์ การเข้ามาครองสุโขทัยของพระองค์เเละสถาปนากรุงสุโขทัยเป็นราชธานี ส่งผลให้ราชวงศ์พระร่วงเข้ามามีอิทธิพลในเขตนครสุโขทัยเพิ่มมากขึ้น และได้แผ่ขยายดินแดนกว้างขวางมากออกไป แต่เขตแดนเมืองสรลวงสองแคว ก็ยังคงเป็นฐานกำลังของราชวงศ์ศรีนาวนำถุมอยู่
ในกลางรัชสมัย ทรงมีสงครามกับขุนสามชน เจ้าเมืองฉอด ทรงชนช้างกับขุนสามชน แต่ไพร่พลของพระองค์ ได้เตลิดหนีดังคำในศิลาจารึกว่า "ไพร่ฟ้าหน้าใสพ่อกู หนีญญ่ายพ่ายจแจ๋น"(หนี-ยอ-ย่าย-พ่าย-จอ-แจ้น) ขณะนั้นพระโอรสองค์เล็ก (รามราช) มีพระปรีชาสามารถ ได้ขับช้างแซงขึ้นไปชนช้างชนะขุนสามชน ภายหลังจึงทรงเฉลิมพระนามพระโอรสว่ารามคำแหง
ในยุคประวัติศาสตร์ชาตินิยม มีคติหนึ่งที่เชื่อกันว่า พระองค์ทรงเป็นผู้นำชาวสยามต่อสู้กับอิทธิพลขอมในสุวรรณภูมิ ทรงได้ชัยชนะและประกาศอิสรภาพตั้งราชอาณาจักรสุโขทัยขึ้น และทรงเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรไทย แต่ภายหลัง คติดังกล่าวได้รับการพิสูจน์แล้วว่าไม่จริง เพราะพระองค์ไม่ได้เป็นปฐมกษัตริย์ อีกทั้งยังมีพ่อขุนศรีนาวนำถุม ครองสุโขทัยอยู่ก่อนแล้ว
การสวรรคต
การสวรรคตของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์มีหลักฐานแตกต่างกัน เช่น พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา และเอกสารเรื่อง คําบรรยายสัมนาโบราณคดีสมัยสุโขทัย พ.ศ. ๒๕๐๓ ของกรมศิลปากร ระบุว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์สวรรคตเมื่อปีใดนั้นไม่มีหลักฐานใดปรากฎ[4] ในขณะที่ ตำนานเมืองสวรรคโลก ฉบับพระมุนินทรานุวัตต์ (มุนินทร์ สุนฺทโร) วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร จังหวัดสุโขทัย ระบุว่า "พ่อขุนศรีอินทราทิตย์เป็นน้องพระเจ้าฝาง (เหนือเชียงใหม่) เสวยราชย์เมื่อ พ.ศ. ๑๗๕๗ อยู่ในราชสมบัติ ๕๕ ปี สวรรคต พ.ศ. ๑๘๑๒"[2]
ชัย เรืองศิลป์ สันนิษฐานว่าพระเจ้าศรีอินทราทิตย์ครองกรุงสุโขทัยเมื่อราว พ.ศ. 1800 แต่ไม่ระบุปีที่สวรรคต[11]
พระราชวงศ์
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์มีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม 5 พระองค์ ได้แก่
- พระราชโอรสองค์ใหญ่ (ไม่ปรากฏพระนาม) สิ้นพระชนม์ตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์
- พ่อขุนบานเมือง
- พ่อขุนรามคำแหงมหาราช หรือ พ่อขุนรามราช (พระนามเดิมชื่อพระราม)
- พระราชธิดา (ไม่ปรากฏพระนาม)
- พระราชธิดา (ไม่ปรากฏพระนาม)
แม้ไม่ทราบแน่นอนว่าพระองค์เสด็จสวรรคตในปีใด แต่ภายหลังจากพระองค์เสด็จสวรรคตแล้ว พ่อขุนบานเมือง พระราชโอรสพระองค์รอง ได้สืบราชสมบัติแทน
อ้างอิง
บรรณานุกรม
ดูเพิ่ม
แหล่งข้อมูลอื่น
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
