ภาษาไทยถิ่นเหนือ
ภาษาหลักในภาคเหนือของไทย / From Wikipedia, the free encyclopedia
คำเมือง (อักษรธรรมล้านนา: ᨣᩤᩴᨾᩮᩬᩥᨦ; คำเมืองอักษรไทย: กำเมือง) หรือ ภาษาล้านนา, ภาษาไทยวน ราชการไทยเรียก ภาษาถิ่นพายัพ[4] เป็นภาษาถิ่น ของชาวไทยวนทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย ซึ่งเป็นอาณาจักรล้านนาเดิม ได้แก่ เชียงใหม่, เชียงราย, อุตรดิตถ์, แพร่, น่าน, แม่ฮ่องสอน, ลำพูน, ลำปาง, พะเยา และยังมีการพูดและการผสมภาษากันในบางพื้นที่ของจังหวัด ได้แก่ ตาก, สุโขทัย, กำแพงเพชร, นครสวรรค์, พิจิตร, พิษณุโลก, เพชรบูรณ์ ปัจจุบันกลุ่มคนไทยวน ได้กระจัดกระจายและมีถิ่นที่อยู่ใน ได้แก่ สระบุรี, ลพบุรี, จันทบุรี, สระแก้ว, พระนครศรีอยุธยา, นครราชสีมา, นครปฐม, กรุงเทพมหานคร, ราชบุรี, กาญจนบุรี, ชุมพร, สุราษฎร์ธานี, นครศรีธรรมราช, สงขลา เป็นต้น คำเมืองยังสามารถแบ่งออกเป็นสำเนียงล้านนาตะวันตก (ในจังหวัดเชียงใหม่, ลำพูน และแม่ฮ่องสอน) และสำเนียงล้านนาตะวันออก (ในจังหวัดเชียงราย, พะเยา, ลำปาง, อุตรดิตถ์, แพร่ และน่าน) ซึ่งจะมีความแตกต่างกันบ้าง คือ สำเนียงล้านนาตะวันออกส่วนใหญ่จะไม่พบสระเอือะ เอือ แต่จะใช้สระเอียะ เอียแทน (มีเสียงเอือะและเอือเพียงแต่คนต่างถิ่นฟังไม่ออกเอง เนื่องจากเสียงที่ออกมาจะเป็นเสียงนาสิกใกล้เคียงกับเอียะ เอีย) ส่วนคนในจังหวัดลำพูนมักจะพูดสำเนียงเมืองยอง เพราะชาวลำพูนจำนวนมากสืบเชื้อสายมาจากชาวยองในรัฐชาน[ต้องการอ้างอิง] จึงมีสำเนียงที่เป็นเอกลักษณ์
ภาษาไทยถิ่นเหนือ | |
---|---|
ᨣᩤᩴᨾᩮᩬᩥᨦ กำเมือง | |
ออกเสียง | [käm˧.mɯa̯ŋ˧], ( ฟังเสียง) |
ประเทศที่มีการพูด | ประเทศไทย (เชียงใหม่, ลำพูน, ลำปาง, แพร่, น่าน, พะเยา, เชียงราย, แม่ฮ่องสอน, ตาก, สุโขทัย (เฉพาะใน อำเภอทุ่งเสลี่ยม, อำเภอศรีสัชนาลัย , อำเภอสวรรคโลก), กำแพงเพชร, (เฉพาะใน อำเภอเมือง, อำเภอคลองขลุง, อำเภอคลองลาน อุตรดิตถ์, (อำเภอท่าปลา, บางส่วนของ อำเภอฟากท่า, อำเภอบ้านโคก) ประเทศพม่า (ท่าขี้เหล็ก, เมียวดี) ประเทศลาว (ห้วยทราย, เมืองต้นผึ้ง) |
ภูมิภาค | ภาคเหนือของประเทศไทย |
ชาติพันธุ์ | ไทยวน ไทยเชื้อสายจีน[1] ชาวไทยในประเทศพม่า[2] |
จำนวนผู้พูด | 6 ล้านคน (2015)[3] |
ตระกูลภาษา | ขร้า-ไท
|
ระบบการเขียน | อักษรธรรมล้านนา อักษรไทย อักษรไทยฝักขาม อักษรไทยนิเทศ |
สถานภาพทางการ | |
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน | ไทย |
รหัสภาษา | |
ISO 639-3 | nod |
คำเมืองมีไวยากรณ์คล้ายกับภาษาไทยกลางแต่ใช้คำศัพท์ไม่เหมือนกันและไวยากรณ์ที่แตกต่างกันอยู่บ้าง แต่เดิมใช้คู่กับอักษรธรรมล้านนาซึ่งเป็นตัวอักษรของอาณาจักรล้านนาที่ใช้อักษรมอญเป็นต้นแบบ
ระบบการเขียนใช้อักษรไทยในการสื่อสารคำเมืองเป็นหลัก เนื่องจากนับตั้งแต่อดีตการศึกษาไทยในสถานศึกษาไม่เคยส่งเสริมการเรียนรู้ภาษาท้องถิ่น รวมถึงอักษรธรรมล้านนาก็ไม่มีการสอนอย่างเป็นทางการ ส่งผลให้ผู้คนในยุคปัจจุบันแทบไม่เข้าใจอักษรธรรมล้านนา จึงอาศัยการสะกดด้วยอักษรไทยในการสื่อสารผ่านทางข้อความ
รัฐไทยในช่วงรัชกาลที่ 7–9 ได้สั่งห้ามใช้อักษรธรรมล้านนาและคำเมืองในที่สาธารณะ และให้เผาตำราเรียนในภาษาล้านนา เพื่อทำลายรากเหง้าท้องถิ่นหลังผนวกล้านนาเข้ากับตน แต่คำเมืองยังคงได้รับการใช้งานในชีวิตประจำวันสืบ ๆ มา[5][ต้องการแหล่งอ้างอิงดีกว่านี้] ปัจจุบันกลับมีความพยายามจากรัฐไทยเองที่จะอนุรักษ์คำเมือง เช่น ใน พ.ศ. 2559 ราชบัณฑิตยสภาเริ่มโครงการจัดทำพจนานุกรมและรณรงค์การใช้คำเมือง เพราะเกรงภาษาถิ่นจะเลือนหาย[6]