Pag-uugali ng tao

Ang ugali ng tao, asal ng tao o kilos ng tao (Ingles: human behavior) ay tumutukoy sa kakayahan at paraan ng pagpapakita nito (isipan, pisikal, at panlipunan) ng mga tao—indibidwal man o grupo—upang tumugon sa mga bagay o pangyayaring nangyayari sa loob at labas ng kanilang sarili habang sila ay nabubuhay. Ang ugali ay naaapektuhan ng mga bagay na namamana (henetika) at ng kapaligiran (environmental) na may epekto sa isang tao. Nakakaapekto rin sa pag-uugali ang mga iniisip at nararamdaman, na nagbibigay-liwanag sa personalidad o pagkatao (psyche) ng isang tao, kasama na ang kanilang saloobin (attitudes) at pinahahalagahan (values). Ang pag-uugali ng tao ay hinuhubog din ng iba't ibang katangiang sikolohikal, kaya magkakaiba ang personalidad ng bawat isa, dahilan kung bakit iba-iba rin ang kanilang mga kilos at pag-uugali.^[1]

Ang pakikipag-ugnayan sa lipunan at malikhaing pagpapahayag ay mga anyo ng pag-uugali ng tao

Ang ugali, kilos o asal ng tao ay sumasaklaw sa maraming aspeto na sakop ang buong karanasan ng tao. Ang panlipunang pag-uugali ay tumutukoy sa ugnayan o pakikisalamuha ng mga indibidwal at grupo, habang ang kultural na pag-uugali naman ay nagpapakita ng iba’t ibang hulmahan, mga halaga, at gawain na nagkakaiba-iba depende sa lipunan at yugto ng kasaysayan. Saklaw ng moral na pag-uugali ang paggawa ng tama batay sa etika at pagpapahalaga, na kabaligtaran sa antisosyal na pag-uugali na lumalabag sa mga pamantayan sa lipunan at mga legal na pamantayan. Ang pag-uugaling nagbibigay-malay ay tumutukoy sa mga proseso ng pagkatuto, pag-alala, at paggawa ng desisyon. Kaugnay ito ng pag-uugaling sikolohikal tulad ng kakayahang kontrolin ang damdamin, kalusugan ng pag-iisip, at pagkakaiba-iba ng ugali at personalidad ng bawat tao.

Ang pang-unlad na pag-uugali ay nagbabago habang lumilipas ang panahon mula pagkabata hanggang pagtanda, habang ang pang-organisasyong ugali ay namamahala sa asal sa mga lugar ng trabaho at mga institusyon. Ang pag-uugali ng mamimili ay nagsasabi kung paano gumagastos o nagdedesisyon ng mga tao sa ekonomiya, at ang pag-uugaling pampolitika ay humuhubog kung paano nakikilahok ang tao sa gobyerno, eleksyon, at pagboto. Ang relihiyosong pag-uugali at spiritwal na gawain ay nagpapakita ng paghahanap ng tao sa kahulugan at mas mataas na layunin, habang ang kasarian at sekswal na pag-uugali ay tumutukoy sa pagpapahayag ng pagkakakilanlan at matalik na relasyon. Ang sama-samang pag-uugali ay lumilitaw sa mga grupo, mga pulutong, at mga panlipunang paggalaw, na kadalasang naiiba nang malaki sa indibidwal na pag-uugali.

Ang makabagong pag-uugali ng tao ay lalong nauugnay sa mga digital at teknolohikal na interaksyon na nagpapabago sa paraan ng komunikasyon, pagkatuto, at pakikisalamuha. Ipinapakita ng pangkapaligirang pag-uugali kung paano nakikipag-ugnayan ang tao sa likas na kapaligiran at tumutugon sa pagbabago ng klima, habang ang kalusugang pag-uugali ay tumutukoy sa mga pagpiling nakaaapekto sa pisikal at mental na kalusugan. Malikhaing pag-uugali ang nagtutulak sa artistikong pagpapahayag, inobasyon, at produksyon ng kultura, at ang edukasyonal na pag-uugali naman ay namamahala sa mga proseso ng pagkatuto sa pormal at di-pormal na mga lugar.