Wikang walang kasarian

Sa lingguwistika, ang wikang walang kasarian (Ingles: genderless language), ay uri ng wika na walang gramatikal na kasarian. Nangangahulugan ito na walang kinakailangang pag-aayon sa kasarian sa pagitan ng mga pangngalan at mga kaugnay na panghalip, pang-uri, artikulo, o pandiwa. ^[1]

Ang wikang walang kasarian at wikang neutral sa kasarian ay dalawang magkaibang konsepto sa pag-aaral ng wika. Ang wikang walang kasarian ay tumutukoy sa mga wika na likas na walang gramatikal na kasarian bilang bahagi kanilang morpolohikal na sistema. Halimbawa, sa Tagalog: “Siya ay maganda” o "Siya ay maskulado" — walang pagkakaiba sa gramatika kung lalaki o babae man ang tinutukoy. Samantalang ang wikang neutral sa kasarian ay sadyang binabago o pinipiling paraan ng paggamit ng wika upang maiwasan ang pagtukoy sa kasarian. Halimbawa: sa halip na “ina” o “ama”, ginagamit ang “magulang”. Ang talakayan sa isang wikang walang kasarian ay hindi kailangang maging neutral sa kasarian (bagamat ang mga wikang walang kasarian ay naglilimita sa mga posibilidad na mapalakas ang mga estereotipo na may kaugnayan sa kasarian); gayundin, ang isang talakayang neutral sa kasarian ay hindi kailangang maganap sa isang wikang walang kasarian.

Ang mga wikang walang kasarian ay may iba't ibang paraan upang makilala ang natural na kasarian. Kabilang dito ang mga salitang partikular sa kasarian, tulad sa Ingles na mother, son, at iba pa; mga natatanging panghalip, gaya ng she at he sa ilang pagkakataon; gayundin ang konteksto na nauugnay sa kasarian, maaaring biyolohikal o kultural.

Kasama sa mga wikang walang kasarian ang lahat ng mga wikang Kartvelian (kabilang ang Heorhiyano), ilang wikang Indo-Europeo (gaya ng Ingles - kahit na pinapanatili ang mga panghalip na may kasarian, Bengali, Persiano, Sorani Kurdish at Armenyo), lahat ng wikang Uralic (gaya ng Hungarian, Filandes at Estonyo), lahat ng modernong wikang Turkic (gaya ng, Koreano, Turko at Ka, Tatar), Japanese, karamihan sa mga wikang Austronesio (tulad ng mga wikang Polynesio), ilang wikang katutubo ng Americas (gaya ng Cherokee), at Vietnamese.

Sa wikang Tagalog

Ang Tagalog ay isang wikang walang gramatikal na kasarian, at ang katangiang ito ay likas sa wika at hindi resulta ng sadyang pagbabago o pagtatakda upang maging neutral sa kasarian. Sa kasaysayan, ang kawalan ng gramatikal na kasarian ay karaniwan sa mga wikang Austronesyan, na kinabibilangan ng Tagalog.

Sa Tagalog, ang mga pangngalan, pantukoy, pang-uri, at karamihan sa panghalip ay hindi nagbabago batay sa kasarian. Lahat ng pangngalan sa Tagalog ay walang gramatikal na kasarian. Makikita ito paggamit ng ikatlong panauhang panghalip, kagaya ng "siya" na ginagamit para sa parehong "ella" (babae) at "el" (lalaki) sa Espanyol.^[2]

Halimbawa:

Tagalog: Siya ay maganda. (Maaaring tumukoy sa lalaki/babae. Walang pagbabago sa pang-uri – leksikal lamang)

Ingles: He is handsome. / She is beautiful. (Ang pang-uri ay hindi kailangang iayon o baguhin ang anyo batay sa kasarian ng panghalip. Ito'y leksikal lamang at walang gramatikal na kasarian.)

Espanyol: Ella es bonita. / Él es bonito. (May gramatikal na kasarian dahil kinakailangan na magkaayon ang pang-uri sa kasarian ng panghalip)

Likas na Kasarian sa Bokabularyo

Ang wikang Tagalog ay gumagamit ng likas na kasarian lamang—kung saan ang kasarian ay nakabatay sa aktwal na katangian ng tinutukoy at hindi sa arbitraryong gramatikal na panuntunan. Ang mga likas na kasarian (kagaya ng ina/ama, dalaga/binata o babae/lalaki) ay leksikal lamang, hindi gramatikal. Ang mga ito ay hindi nakakaapekto sa sintaks.

Mga Halimbawa:

Laláki ang amá

Espanyol: El padre es hombre.

Babáe ang iná

Espanyol: La madre es mujer.

Magandang dalaga

Espanyol: Bonita/guapa muchacha.

Magandang binata

Espanyol: Bonito/guapo muchacho.

Magandang diwa

Espanyol: Bonita idea.

Ipinapakita sa Tagalog na ang kasarian ay likas na ipinapahiwatig ng kahulugan ng salita, at hindi ng anyo nito. Kagaya ng pang-uri na "maganda" na hindi nagbabago kahit ano pa ang kasarian ng tinutukoy—pareho ito para sa dalaga, binata, at diwa. Sa Espanyol, ang pang-uri ay nagbabago depende sa kasarian ng pangngalan: "guapa" o "bonita" para sa pambabae (muchacha, idea), "guapo" o "bonito" para sa panlalaki (muchacho, padre). Ipinapakita nito na may gramatikal na kasarian ang Espanyol, samantalang likas o natural lamang ang kasarian sa Tagalog at hindi nakikita sa anyo ng salita.

Pagsasatukoy ng Kasarian

Sa Tagalog, maraming salita ang walang tiyak na kasarian sa antas na leksikal, kagaya ng "anak," "kapatid," "bata," atbp. Upang matukoy ang kasarian, nilalapatan ng salitang “lalaki” o “babae”—na may kasamang pang-ugnay gaya ng “na” o “-ng”—bago o pagkatapos ng salitang tinutukoy.

Halimbawa:

• "Kapatid na babae"/"Kapatid na lalaki"
• "Batang babae"/"Batang lalaki"
• "Babaeng kalabaw"/ "Lalaking kalabaw"
• "Halamang babae"/"Halamang lalaki"

Ginagamit ito upang maging tiyak kung ang tinutukoy ay lalaki o babae, lalo na sa mga salitang walang tiyak na kasarian sa orihinal na anyo.

Konteksto

Bagaman walang gramatikal na kasarian ang Tagalog, may mga salita o parirala na kusang nagpapahiwatig ng kasarian batay sa likas na katangian ng kalikasan o biyolohiya. Hindi ito gramatikal na panuntunan, kundi leksikal at kontekstwal na pag-unawa na likas sa wika.

Halimbawa

Gatas ng kalabaw

Sa Tagalog, kapag sinabing "gatas ng kalabaw," nangangahulugan itong gatas ng babaeng kalabaw, dahil babaeng kalabaw lang ang nagkakagatas.

Itlog ng manok

Sa Tagalog, ang "itlog ng manok" ay nangangahulugang itlog ng inahing manok (babae), dahil ang lalaking manok (tandang) ay hindi nangingitlog.

Binuntisan ako ng asawa ko

Sa ganitong pahayag sa Tagalog, kusang nauunawaan na babae ang nagsasalita at lalaki ang tinutukoy na asawa dahil ang salitang "binuntisan" ay nangangahulugang nabuntis, na tanging sa babae lamang maaaring mangyari.

Ugnayang pangwika

Sa pamamagitan ng ugnayang pangwika, ang ilang salita na orihinal na bahagi ng wikang walang kasarian ay nagkakaroon ng gramatikal na kasarian.

May dalawang pangunahing paraan kung paano inuri ng mga lingguwista ang prosesong ito: Una, ang ugnayang pangwika ay direktang nakaapekto sa isang wika kahit walang hiniram na salita. At pangalwa, ang proseso ay nagaganap sa konteksto ng mga hiniram o inangkat na salita mula sa ibang wika.

Ayon sa isang pag-aaral sa 256 na wika sa buong mundo, 44% sa mga ito ay may gramatikal na kasarian, habang 56% ay walang kasarian.^[3] Dahil magkakalapit ang mga pinag-aralang wika, malaki ang posibilidad na naimpluwensiyahan ng isang wika ang iba pa. Halimbawa, ang wikang Basque na itinuturing na walang kasarian ay naapektuhan ng sistemang pangkasarian na pambabae at panlalaki ng wikang Espanyol.