Chambord Şatosu

Chambord Şatosu ya da Chambord Sarayı (Fransızca: Château de Chambord), Loire bölgesinin en büyük şatosudur. Blois şehrinin 15 kilometre doğusunda bulunmaktadır. 16. yüzyılın 2. yarısında Kral I. François’ın av köşkü olarak inşa ettirdiği saray Loire saraylarının en görkemlisidir.

16. ve 17. yüzyıl

İtalya’da ortaya çıkan, ardından tüm Avrupa’ya yayılan Rönesans sanatı Kral I. François (Fransuva) döneminde Loire bölgesinde hayat bulmuş ve yine bu dönemde sayısız mimari eseri arkasında bırakarak bölgenin bugünkü kimliğine kavuşmasında en büyük paya sahip olmuştur.

Kral I. François 1519 yılında sarayın inşaatına başladığında henüz 25 yaşında idi. O dönemde 5 büyük güç Avrupa’nın hâkimiyeti için kıyasıya savaş veriyordu. Fransa, Papa’nın ülkesi İtalya, İngiltere, Osmanlı imparatorluğu ve V. Karls İmparatorluğu arasındaki dostluklar, kurulduğu hızla tekrar bozuluyordu.

1515 yılında tekrar tahta çıkan I. François, kendinden önce tahtta olan XII. Louis (Lui)’nin elinde tutmayı başaramadığı İtalyan vilayeti Milano’yu tekrar fethetti. Kral I. François bu fetih sırasında İtalyan Rönesans mimarisinden çok etkilenmişti. Ülkesine döndükten dört yıl sonra sarayın inşaatını başlattı.

Saray I. François’nın en masraflı projesi olmuştur. Mimari açıdan abartılı sayılabilecek saray hiçbir Fransız hükümdarının sürekli kalabildiği bir saray olamamıştır. I. François sarayda sadece 72 gün kalabilmiş ve sarayın tamamlanmasına şahit olamamıştır.

Le Roi-Soleil (Güneş Kral) XIV. Louis’yi sarayı sıklıkla gösterişli partileri için kullanmıştır. Yine onun döneminde Moliere'in Kibarlık Budalası oyununun ilk temsili bu sarayda yapılmıştır.

Versay Sarayı'nın aksine Chambord Sarayı sürekli olarak mobilyalı değildi. Av ya da kutlama yapılacağı zaman kraliyet depolarından mobilyalar saraya götürülürdü.

18. yüzyıl

1725 ve 1733 yılları arasında sarayı sürgündeki Polonya kralı, aynı zamanda Fransa kralı XV. Louis’nin kayınpederi olan Stanislaus I. Leszczyński kullanmıştır. Sarayı daha sonra 1748 yılından 1750’ deki ölümüne kadar olan süreçte Fransız komutan saksonyalı mareşal Moritz kullanmıştır. Askerleri tarafından da çok sevilen komutan bir av meraklısıydı. 1738’de Saksonya elektöründen 100 adet ceylan yollamasını rica etmişti. Hamburg’dan gemi ile Paris’e gönderilen ceylanlar sarayın avlanmak amaçlı 5433 hektarlık duvarlarla çevrili av alanına konulmuştu.

Chambord Sarayı Fransız Devrimi sırasında yağmalanmıştır.

19. yüzyıl ve sonrası

Şair Gustave Flaubert 19. yüzyılda sarayın odalarını dolaşırken, onun tuhaf kaderi üzerine derin düşüncelere dalmıştı: “Sanki kimse ona sahip olmasın, elinde tutmasın diye her şey yapılmış. Sanki hiç kullanılmamış gibi, ihtiyaç duyulandan çok daha büyük gibi gözüküyor her şey. Ziyaretçilerin duvarlarına bir kez dahi ismini yazmadığı terk edilmiş bir otel gibi.”

Napoléon sarayı 19. yüzyılın başlarında Louis-Alexandre Berthier’e teslim etti. 1870 ve 1871 yılları arasındaki Alman-Fransız savaşı sırasında saray askerî hastane olarak kullanıldı. İkinci dünya savaşı esnasında ise Louvre müzesi koleksiyonun bir kısmı buraya taşınmıştı. Güvenlik amaçlı getirilen eserler arasında Mona Lisa ve Venus de Milo’da vardı.

Saray Schwerin Sarayı’na model olmuştur. Loire sarayları arasında en büyüğü ve en meşhurudur. Saray ziyarete açıktır.

Mimari Özellikleri

Chambord Sarayı’nın mimari bilinmemektedir. Leonardo da Vinci ya da Domenico Cortona’nun planını çizdiğine dair tahminlerde henüz kesinlik kazanamamıştır. Sarayın inşaatına 1519’da başlanmış, 1539 yılında finansal sorunlardan dolayı ara verilmiştir. İnşaat çalışmaları çok uğraştırıcı ve masraflı olmuştur. Saray 5 metre uzunluğundaki tahta kazıkların üzerinde, bataklık bir alanda inşa edilmiştir. Sarayın temel çalışmalarında 1800 işçi çalışmıştır. Duvarların örülmesi 15 yıl sürmüştür. Saray 156 metre uzunluğunda, 56 metre yüksekliğindedir. Sarayın 6 yüksek kulesi, 426 odası, 365 zarif bacası ve 77 adet merdiveni mevcuttur. İnşaatı toplam 25 yıl sürmüş, eklemeleri ve düzeltmeleri ile bu süre daha da uzundur.

Sarayın mimari konsepti bir yandan Orta Çağ kalelerinin mimari özelliklerini içinde barındırırken (merkezinde, duvarlarla çevrili olan, dört adet köşe kuleleri ve iki kanadı bulunan bir Donjon bulunmaktadır), diğer yandan İtalyan Rönesansı sanatının yaratıcı mimarisinin en güzel örneklerini (Localar, Teraslar) içine almıştır. Bu anlamda Saray Rönesans sanatının ve kendinden önceki yüzyılların mimari özelliklerinin en güzel sentezlerinden biridir.

Bu formda neredeyse benzersiz olan olağanüstü zenginlikteki çatısı sarayın en dikkat çekici özelliğidir. Saray kare şeklindedir. Karenin her köşesinde koni biçiminde kuleler yükselmektedir. Bu kulelerin arasında sayısız bacalar ve çatının orta kısmında ise bir ışık kulesi bulunmaktadır. Çatı teras şeklinde düzenlenmiştir.

Yapının merkezinde, Donjon ortasında üst üste iki sarmal olarak inşa edilen bir çiftli merdiven bulunmaktadır. Merdiven öyle inşa edilmiştir ki, bir sarmaldan yukarı çıkan kişiler, diğer merdiveni kullanan kişilerle hiçbir şekilde karşılaşmamaktadırlar. Merdivenleri, o dönem Kral I. François’nın hizmetinde olan ve mezarı Loire Vadisi’ndeki bir diğer kraliyet şatosu Amboise’da bulunan Leonardo da Vinci'nin tasarladığı tahmin edilmektedir.

Merdivenin çevresinde dört adet koridor yer alır. Her koridorun sağ ve sol taraflarında bir kişinin kalabileceği apartmanlar bulunmaktadır. Her katta toplam 8 adet apartman mevcuttur.

Semboller

Chambord Sarayı’nın pek çok yerinde sembolik anlamı olan "F" harfi bulunur. F harfi I. François ve Fransa’yı sembolize etmektedir. Sarayda göze çarpan bir diğer sembol ise ateş püskürten ve ateşle çevrili Semender’dir. „Kendimi onunla besliyorum ve onu kendim söndürüyorum“ (Lat. Nutrisco et extinguo, Fr. Je m’en nourris et je l’éteins) anlamını taşır.

Park ve Av Alanı

Chambord Sarayı Loire Irmağı’nın yan kolu olan Cosson Irmağı’nın kanalaştırılmış halinin kenarındadır. Park 32 kilometre uzunluğunda bir duvarla çevrilidir. Parkın 6 kapısı vardır. Av Alanı 5.433 Hektar büyüklüğündedir. Bu Paris’in yüz ölçümüne denk gelmektedir. Günümüzde, Park, Avrupa'nın etrafı çevrilmiş en büyük parkı unvanını elinde bulundurur. Parkta sayısız yaban hayvanı yaşamaktadır. Gezinti sırasında yaban domuzu ya da ceylanları görmek mümkündür.

Chambord Sarayı, 1981 tarihinden bu yana kültürel varlık olarak Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.