Güneş
Güneş Sistemi'nin merkezinde yer alan yıldız / From Wikipedia, the free encyclopedia
Güneş, Güneş Sistemi'nin merkezinde yer alan yıldızdır. Güneş kendi etrafında dönme hareketini yaparken Samanyolu Galaksisi etrafında dolanır. Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi kütlesinin % 99,8'ini oluşturur. Geriye kalan kütle Güneş'in çevresinde dönen gezegenler, asteroitler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve kozmik tozlardan oluşur. Gün ışığı şeklinde Güneş'ten yayılan enerji Dünya üzerindeki hayatın hemen hemen tamamının var olmasını sağlar ve Dünya'nın iklimi ile hava durumunun üzerinde önemli etkilerde bulunur.
Dünya atmosferi dışından çıplak gözle görünen rengi ile Güneş. Kör edici ışığından dolayı güneş filtresi kullanılmıştır. | |
Gözlem bilgileri | |
---|---|
Ortalama uzaklık (Dünya'dan) |
1,496×108 km 8,31 dakika ışık yılı olarak |
Görünen kadir (V) | −26,74m[1] |
Mutlak kadir | 4,83m[1] |
Yıldız sınıflandırma | G2V |
Metallik | Z = 0,0177[2] |
Açısal çap | 31,6' - 32,7'[3] |
Yörünge özellikleri | |
Ortalama uzaklık (Samanyolu merkezinden) |
~2,5×1020 m 26.000 ışık yılı |
Galaktik periyot | 2,25-2,50×108 yıl |
Hız | ~2,20×105 m/s (Gökada merkezinin çevresinde yörünge üzerinde) ~2×104 m/s (yakınlarda bulunan yıldızların ortalama hızına göreceli olarak) |
Fiziksel özellikler | |
Ekvatoral yarıçap | 695.700 km[1] Dünya'nın 109 katı |
Ekvator çevresi | 4,379×106 km[4] |
Basıklık | 9×10−6 |
Yüzey alanı | 6,088×1018 m²[4] Dünya'nın 11.900 katı |
Hacim | 1,4122×1027 m³[4] Dünya'nın 1.300.000 katı |
Kütle | 1,9891 ×1030 kg[1] Dünya'nın 332.946 katı |
Ortalama yoğunluk | ≈1,409 ×103 kg/m³[1][4][5] |
Değişik yoğunluklar | Çekirdek: 1,5×105 kg/m³ Aşağı Fotosfer: 2×10-4 kg/m³ Aşağı Kromosfer: 5×10-6 kg/m³ Ortalama Corona: 10×10-12kg/m³[6] |
Ekvator'da yüzey çekimi | 274,0 m/s²[1] 27,94 g |
Kaçış hızı (yüzeyden) |
617,7 km/s[4] Dünya'nın 55 katı |
Etkin yüzey sıcaklığı | 5.778 K[1] |
Corona sıcaklığı | ~5×106 K |
Çekirdek sıcaklığı | ~15,7×106 K[1] |
Işınım gücü (Lsol) | 3,846×1026 W[1] ~3,75×1028 lm ~98 lm/W etkin lüminozite |
Ortalama radyans (Isol) | 2,009×107 W m−2 sr−1 |
Dönme özellikleri | |
Eksenel eğiklik | 7,25°[1] (tutulum düzlemine) 67,23° (gökada düzlemine) |
Sağ açıklık (Kuzey kutbunun)[7] |
286,13° 19 s 4 d 30 sn |
Dik açıklık (Kuzey kutbunun) |
+63,87° 63°52' Kuzey |
Yıldız dönme periyotu (16° enlemde) |
25,38 gün[1] 25 g 9 s 7 dk 13 sn[7] |
(ekvatorda) | 25,05 gün[1] |
(kutuplarda) | 34,3 gün[1] |
Dönme hızı (ekvatorda) |
7,284 ×103 km/s |
Fotosfer bileşimi (kütlesel olarak) | |
Hidrojen | % 73,46[8] |
Helyum | % 24,85[8] |
Oksijen | % 0,77[8] |
Karbon | % 0,29[8] |
Demir | % 0,16[8] |
Kükürt | % 0,12[8] |
Neon | % 0,12[8] |
Nitrojen | % 0,09[8] |
Silikon | % 0,07[8] |
Magnezyum | % 0,05[8] |
Samanyolu Gökadasında tahmin edilen yaklaşık 200 milyar yıldızdan birisi olan Güneş'in kütlesi sıcak gazlardan oluşur ve çevresine ısı ve ışık şeklinde radyasyon yayar. Güneş, yaklaşık olarak, Dünya'nın çapının 109 katına (1,5 milyon km), hacminin 1,3 milyon katına ve kütlesinin 333 bin katına sahiptir. Yoğunluğu ise Dünya'nın yoğunluğunun ¼’ü kadardır. Güneş'in Samanyolu galaksisi etrafında yörüngesi vardır, bu yörüngede 828.000 km/s hızda hareket eder, yörüngede hareket ederken kendi sistemindeki gezegen, meteor, vs. tüm parçalar güneş ile birlikte Samanyolu etrafında dönmektedir. Bu hızı, bir uzay aracı güneş sisteminden komple çıktıktan sonra fark eder, güneş ve güneş sistemi kendisinden 1 saatte 828.000 km olarak uzaklaşacaktır. Oort bulutuna göre Güneş Sistemi'nin çapı: 15 trilyon km, 100 bin AU, yaklaşık 2 ışık yılıdır. Bize en yakın yıldızın uzaklığı: 4,3 ışık yılı. Güneş kendi ekseni etrafında saatte 7.000 km hızla döner ve bir tam turunu yaklaşık ortalama 27 günde tamamlar. Güneşin yüzey sıcaklığı 5500 °C ve çekirdeğinin sıcaklığıysa 15,6 milyon °C’dir. Güneş'ten çıkan enerjinin 2,2 milyarda 1'i yeryüzüne ulaşır. Geriye kalan enerjisi uzayda kaybolur. Güneş’in üç günde yaymış olduğu enerji, Dünya'daki tüm petrol, ağaç, doğalgaz vb. yakıta eşdeğerdir. Güneş ışınları 8,44 dakikada yeryüzüne ulaşır. Güneş, Dünya'ya en yakın yıldızdır. Çekim kuvveti Dünya yer çekiminin 28 katıdır.
Güneş yüzeyi kütlesinin %74'ünü ve hacminin %92'sini oluşturan hidrojen, kütlesinin %24-25'ünü[9] ve hacminin % 7'sini oluşturan helyum ile Fe, Ni, O, Si, S, Mg, C, Ne, Ca ve Cr gibi diğer elementlerden oluşur.[10] Güneş'in yıldız sınıfı G2V'dir. G2 Güneş'in yüzey sıcaklığının yaklaşık 5.780 K olduğu, dolayısıyla beyaz renge sahip olduğu anlamına gelir. Günışığının atmosferden geçerken kırılması sonucu sarı gibi görünür. Bu mavi fotonların Rayleigh saçılımının sonucunda yeteri kadar mavi ışığın kırılmasıyla geride sarı olarak algılanan kırmızılığın kalmasıdır.
Tayfı içinde iyonize ve nötr metaller olduğu kadar çok zayıf hidrojen çizgileri de bulunur. V eki (Roma rakamıyla beş) çoğu yıldız gibi Güneş'in de ana dizi üzerinde olduğunu gösterir. Enerjisini hidrojen çekirdeklerinin füzyonla helyuma dönüşmesinden elde eder ve hidrostatik denge içindedir, yani zaman içinde ne genişler ne de küçülür. Saniyede 600 milyon ton hidrojen, helyuma dönüşür. Bu da, Güneş'in her geçen saniye 4,5 milyon ton hafiflemesine yol açar. Güneş'teki füzyon olayı sonucunda kızıl kırmızımsı bir alev 15-20 bin km yükselir ve Güneş Fırtınası meydana gelir. Galaksimizde 100 milyondan fazla G2 sınıfı yıldız bulunur. Güneş, galaksimiz içinde bulunan yıldızların % 85'inden daha parlaktır, Güneş'ten daha sönük olan bu yıldızların çoğu kırmızı cücelerdir.[11]
Güneş, Samanyolu merkezinin çevresinde yaklaşık 26.000 ışık yılı uzaklıkta döner. Galaktik merkez çevresinde bir dönüşünü yaklaşık 225-250 milyon yılda bir tamamlar. Yaklaşık yörünge hızı saniyede 220 kilometredir (+/-20 km/s). Bu da her 1.400 yılda bir 1 ışık yılıdır. Bu galaktik uzaklık ve hız bilgileri şu anda sahip olduğumuz en doğru bilgilerdir. Ancak bilimde her zaman olduğu gibi bilgi arttıkça bunlar da değişebilir.[12]
Güneş günümüzde Samanyolu'nun daha büyük olan Kahraman kolu ve Yay kolu arasında kalan Orion kolu'nun iç kısmında, Yerel Yıldızlararası Bulut içinde yüksek sıcaklıkta dağınık gaz bölgesi olan düşük yoğunluklu yerel kabarcık içinden geçmektedir. Dünya'ya 17 ışık yılı uzaklıkta yer alan en yakın 50 yıldız içinde Güneş, mutlak kadir olarak dördüncü sıradadır. (M=4,83)