Man Adası
Britanya taç toprağı olan ancak Birleşik Krallık'ın parçası olmayan ada Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Britanya taç toprağı olan ancak Birleşik Krallık'ın parçası olmayan ada Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Man Adası (İngilizce: Isle of Man, Manca: Ellan Vannin), İrlanda Denizi'nde, Britanya Adaları'nın coğrafî merkezinde yer alan ada. Birleşik Krallık'a dâhil olmamakla beraber taç toprakları olarak kraliyete bağlıdır. (İngilizce: crown dependency).
Man Adası | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Başkent | Douglas Manca: (Doolish) | ||||||||
| En büyük | Başkent | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce, Manca | ||||||||
| Demonim | Manx | ||||||||
| Hükûmet | Anayasal monarşi altında parlamenter demokrasi | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
• Su (%) | 0 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2011 sayımı | 84.497 | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2014[1][2] tahminî | ||||||||
• Toplam | 4,51 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 84.600 $ | ||||||||
| İGE (2010) | 0.849 çok yüksek · 14. | ||||||||
| Para birimi | İngiliz sterlini1 (GBP) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+0 (GMT) | ||||||||
| UTC+1 | |||||||||
| Telefon kodu | +44 (STD kodu (0) 1624) | ||||||||
| İnternet alan adı | .im | ||||||||
| |||||||||
Ada günümüzdeki adını tarihî Mann Krallığı'ndan alır. Bir iddiaya göre Mann adı, adayı koruduğuna inanılan Manannán mac Lir adlı Kelt deniz tanrısının adından gelir.[3]
Man Adası ilk kez 8. yüzyılda Viking yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlandı. 1079'da Godred Crovan tarafından Mann ve Adalar adlı Nors krallığı kuruldu. 1266'da Norveç Kralı IV. Magnus tarafından Perth Antlaşması uyarınca İskoçya'ya bırakıldı. 14. yüzyılda İngiliz egemenliğine girdi ve 1765'te Birleşik Krallık'a bağlandı.
.png)
Man Adası iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Krallık'a bağlıdır. Birleşik Krallık Kralı III. Charles aynı zamanda Man Adası'nın devlet başkanıdır. Kralın adada kullanılan unvanı "Man'ın Efendisi"dir. Bu unvan her iki cinsiyet için de kullanılabilir. Bununla birlikte BK ve Hindistan kraliçesi Victoria, "Man'ın Hanımefendisi" unvanını kullanmayı yeğlemiştir.
Adanın resmî olarak yönetimi devlet başkanı olan kraliçenin vekili konumundaki bir valiye (İngilizce: Lieutenant Governor) bağlıdır; fakat son zamanlarda bu merci, adanın yürütme organı olmaktan çıkmış ve daha çok seremoniler ile ilişkili devlet başkanı rolünü almıştır.
Resmî olarak Man Adası egemenliği, adı Tynwald olan, bir parlamentoya dayanır. Tynwald'ın 1000 yılı aşkın bir geçmişi olduğu ve dünyada en eski parlamento tipindeki yasama organı olduğuna dair belgeler bulunmaktadır. Tynwald Parlamentosu'nun iki bölümü bulunur: House of Keys (Anahtarlar Evi) ve Yasama Konseyi. Anahtarlar Evi 5 yılda bir yapılan seçimle gelen 24 mebus üyeden oluşur. Yasama Konseyi ise Tynwald Başkanı, Başsavcı (Attorney-General), Anglikan Sodor ve Man Başpiskoposu, 3 tayinle seçilmiş kişi ve Anahtarlar Evi tarafından seçilen 8 mebustan oluşur. Genellikle Man Adası yasama organı Birleşik Krallık Parlamentosu'ndan geçen yasaları aynen kabul eder; ama bazı konularda özerk yasalar çıkarır. Örneğin; Man Adası asgarî evlenme ve otomobil kullanabilme yaşı 16'dır (Birleşik Krallık'taysa 18)
Tynwald'da çoğunluğu bulunan parti başkanı bir Man Adası Hükümeti oluşturur. Man Adası Hükûmeti Başkanı, seçtiği Bakanlar Heyeti ve Man Adası devlet daireleri başkanları ile birlikte adanın yürütme mercileridir.[4]
Man Adası, Avrupa Birliği üyesi değildir; ancak AB ile yapılan anlaşmalar uyarınca sınırlı şekilde gümrüksüz mal dolaşımına izin verilmektedir. AB vatandaşları adada serbestçe seyahat ve ikâmet edebilir; ama çalışamaz. Man Adası vatandaşlarının da AB'de çalışması sınırlandırılmıştır.[5] Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılmasının ada üzerinde ne etkiye sahip olacağı belirsizdir.[6]
Man Adası bayrağı ve devlet arması bir üçgen şeklini alan üç bacak göstermektedir. Man Adası kuyruksuz kedisi ile meşhurdur. Bu üç bacaklı şekil ve kedilerin neden kuyruksuz olduğuna dair birçok yerel efsane vardır.
Man Adası, düşük vergilere sahip bir ekonomidir. Adada değer artış kazancı vergisi, varlık vergisi, damga vergisi ve veraset vergisi uygulanmamaktadır.[7] Uygulanan en yüksek gelir vergisi oranı %20'dir.[8] Neredeyse her türlü gelir için kurumlar vergisi %0'dır, bunun istisnası %10 vergi alınan bankaların elde ettiği kâr ve adada yer alan taşınmaz maldan elde edilen gelirdir.[9][10] Bu nedenle ada vergi cenneti olarak ünlenmiş, buna karşılık olarak onlarca ülkeyle vergi bilgisi değişimi antlaşmaları imzalayıp 2009 yılında OECD tarafından uluslararası vergi standartlarına uygunluğu gösteren beyaz listeye eklenmiştir.[11]
Adanın gayri safi yurt içi hasılasına en büyük katkı adada yürütülen offshore bankacılık dolayısıyla finans sektörü tarafından sağlanmaktadır. Işıkçılık başta olmak üzere üretim ve turizm sektörleri ada ekonomisine katkıda bulunan diğer sektörlerdir. Tarım ve balıkçılık tarihsel olarak önem arz etse de ekonomiye katkıları azalmıştır.[11][12]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
