İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı (Çince: 後突厥/后突厥, pinyin: Hou Tūjué veya 突厥第二汗國; 681 - 744), Çin egemenliğine giren Göktürkler (Doğu Göktürk Kağanlığı) Kutluk Kağan zamanında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Bu yüzden bu devlete "Kutluk Devleti" de denir.

Kutluk Kağanlığı 𐱅𐰇𐰼𐰰:𐰃𐰠 Türük el
682-744
Bayrak Arma
İkinci Türk Kağanlığı Haritası
Tür	Kağanlık (Bozkır imparatorluğu)
Başkent	Ötüken
Resmî dil(ler)	Eski Türkçe
Resmî din	Tengricilik
Hükûmet	Irsî monarşi
Kağan
• 682-691 İlteriş Kağan • 691-716 Kapgan Kağan • 716 İnel Kağan • 716-734 Bilge Kağan • 744 Ozmış Kağan
Tarkan
• 682-716 Tonyukuk • 716-731 Kül Tigin
Yasama organı	Kurultay
Tarihçe
• Kuruluşu 682 • Dağılışı 744
Öncüller Ardıllar Batı Göktürk Kağanlığı Doğu Göktürk Kağanlığı Tang Hanedanı Uygur Kağanlığı Kırgız Kağanlığı Türkeş Devleti

Göktürklerin yeniden bağımsızlığı

Orhun Yazıtları'nda geçen bir diğer önemli mesajlar da bağımsızlık üzerinedir. Bilindiği üzere; I.Köktürk Kağanlığı'nın egemenliğine Çin son vermiş ve Köktürkler, Çin egemenliği altına girerek bağımsızlığını kaybetmiştir. Bu hadiseden sonra Türkler, bağımsızlık mücadelesine girişmiş ve bu mücadelelerinin sonucunda bağımsızlıklarını kazanıp II. Köktürk Kağanlığı'nı kurmuşlardır.^[1]

Kutluğ İlteriş Kağan dönemi

Elli yıllık bir esaretin ardından 680 yılında Aşina soyundan gelen Kutluk, akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin'e isyan etti. Kutlug az zamanda Ötüken başkent olmak^{[kaynak belirtilmeli]} üzere kağanlığı örgütledi. Bu yüzden İl'i (devleti) derleyip toparlayan anlamına gelen İl Teriş unvanı verildi. Kardeşi Kapgan'ı şad ilan etti ve veziri Tonyukuk'u diplomasi ve ordu işlerinin başına geçirdi.

Oğuzlara karşı sefer

Kırgızlar'a karşı sefer

Türgişlere karşı sefer

Kapgan Kağan dönemi

Çin kaynaklarında Kutluk'un ölümünden sonra tahtı zorla ele geçirdiği^[2] kaydedilse de, bu durum tartışmalıdır.^[3] Bu dönemde Kutluk Devleti güçlendi. Kapgan Kağan'ın siyaseti;

• Çin'i baskı altında tutmak.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Çin hakimiyetinde bulunan Göktürk topraklarını geri almak.^[4]
• Orta Asya'daki tüm Türk boylarını bir çatı altında toplamak.^{[kaynak belirtilmeli]}.

Bilge Kağan dönemi

Kapgan Kağan'dan sonra Bilge Kağan geçti. Kutluk Devleti en parlak dönemini yaşadı. Kardeşi Kültigin ile taht kavgasına girişmedi; beraber devleti yönettiler. En büyük yardımcıları Tonyukuk idi. Çin ile ticarî ilişki geliştirildi. Batı Türkistan'daki Türk boyları tamamen bağlandı. 725 yılında devletin bel kemiği olan Tonyukuk öldü. 731'de Kültigin, 734 yılında da Bilge Kağan öldü.

Daha sonra tahta çıkan kağanlar atalarının kurduğu devleti iyi yönetme becerisi gösteremediler. Karluk, Basmil ve (Onogurlar- Oğuzlar:Uygurlar)’ın çıkardığı isyanı bastıramadılar. 745 yılında Ötüken ve çevresini Uygurlar ele geçirerek Türklerin ve Orta Asya'nın yeni temsilcisi oldular. Türgişler de Batı Türkistan'ı yönettiler.

Oğuzlara karşı sefer

Basmillere karşı sefer

Kitanlara karşı sefer

Yiyen Kağan

Bilge Kutluk Kağan

Orhun Yazıtları

Ana madde: Orhun Yazıtları

Bilge Kağan Orta Asya Türk boylarına şöyle sesleniyor:

“Ey Türk budunu. Üstte gök yıkılmaz, altta yer delinmezse devletini, töreni kim bozabilir?” ^[5]

II. Göktürk Kağanları

• Kutluk Kağan (680-691)
• Kapgan Kağan (691-716)
• İnel Kağan (716)
• Bilge Kağan (716-734)
• Yollyg-Tegin Izhan-Kağan (734-39)
• Bilge Kutluk Tengri-Kağan (739-41)
• Siuan Kağan (741)
• Il-Itmysh Bilge-Kağan (741-42)
• Ozmyş (Ozmış) Kağan (742-43)
• Bomei-Tegin Kağan (743-45)

Göktürklerin soyağacı

Göktürk Kağanlığı (Aşina) Doğu Kanadı (Bumin Kağan) Batı kanadı (İstemi Yabgu) (552 - 582)

Batı Göktürk (Tarduş Kağan) (582 - 657/739)

Doğu Göktürk (İşbara Kağan) (582 - 630)

İkinci Doğu Göktürk İlteriş Kağan (Kutluk) (682 - 745)

Hazar Kağanlığı (tartışmalı)

Beş Hanedan Şatuo (Göktürk) (907 - 960)

Otuz Göktürk tezi

Göktürk Kağanlığı (Aşina) Doğu Kanadı (Bumin Kağan) Batı kanadı (İstemi Yabgu) (552 - 587)

Karluk Üç Ok -3-

Batı Göktürk (Tardu Kağan) (587 - 657/739) On Ok -10-

Doğu Göktürk (İşbara Kağan) (587 - 630) Oniki Ok -12-

Basmıl Beş Ok -5-

Tang Hanedanı "Esaret dönemi"

İkinci Doğu Göktürk İlteriş Şad (681 - 744) Otuz Ok -30-