Loading AI tools
kripto para birimi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bitcoin, Satoshi Nakamoto adını kullanmış bilinmeyen bir kişi veya grup tarafından 2008'de icat edilmiş bir kripto paradır.[8] 2009'da bir açık kaynak kodlu yazılım olarak piyasaya sürüldüğünde insanlar tarafından kullanılmaya başlandı.[7][9] Herhangi bir merkez bankasına veya tek bir yöneticiye bağlı olmamasıyla da bilinen Bitcoin, aracılara ihtiyaç duyulmadan bitcoin ağında kullanıcıdan kullanıcıya transfer edilebilen, merkezi olmayan bir dijital para birimidir. İşlemler, kriptografi yoluyla düğümler tarafınca doğrulanır ve blok zinciri adı verilen halka açık bir ana deftere kaydedilir. El Salvador, 8 Haziran 2021 tarihinde senatodan geçen tasarı sayesinde Bitcoin’i resmi para birimi ilan etmiştir.
Bitcoin | |
---|---|
Denominasyon | |
Çoğul | bitcoins |
Simge | ₿ (Unicode: U+20BF ₿ BITCOIN SIGN (HTML ₿ ⧼dot-separator⧽ ))[lower-alpha 1] |
Menkul değer sembolü | BTC, XBT[lower-alpha 2] |
Hassasiyet | 10-8 |
Altbirim(ler) | |
1⁄1000 | millibitcoin |
1⁄100000000 | satoshi[2] |
Gelişim | |
Orijinal yazar(lar) | Satoshi Nakamoto |
Beyaz kitap | "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System"[3] |
Uygulama(lar) | Bitcoin Core |
Baş sürüm | 0.1.0 / 9 Ocak 2009 ) |
Son sürüm | 0.21.0 / 15 Ocak 2021 )[4] |
Geliştirilme statüsü | Aktif |
Website | bitcoin.org |
Ana muhasebe | |
Zaman damgası şeması | Proof-of-work (kısmi karma ters çevirme) |
Hash fonksiyonu | SHA-256 |
İhraç planı | Merkezi olmayan (blok ödülü) Başlangıçta blok başına ₿50, her 210,000 blokta bir yarıya indirildi[5] |
Blok ödülü | ₿6.25[lower-alpha 3] |
Blok zamanı | 10 dakika |
Blok tarayıcı | blockchain.com/explorer |
Dolaşımdaki arz | ₿19,653,412 (14 Mart 2024 itibarıyla) |
Tedarik limiti | ₿21,000,000[6][lower-alpha 4] |
|
Bütün devrimsel teknolojilerde olduğu gibi Bitcoin öncülleri ve oluşturucusunun makalesinde atıfta bulunduğu kaynaklar vardır. Wei Dai B-Cash, Nick Szabo BitGold, David Chaum Digicash'ı dijital paraların en ilkel ve devletler tarafından engellenen ilk versiyonlarıdır. Satoshi Nakamoto öncüllerinin yaşadığı bu olumsuz deneyimlerden dolayı kimliğini gizli tutmayı başarmıştır.
Bitcoin ağı 3 Ocak 2009'da hayata geçmiştir. Makalenin yazarı Satoshi Nakamoto'dur. Gerçek ismi, mahlası veya bir ekibe ait unvan olduğu konusunda tartışmalar vardır. Üretilebilecek en fazla Bitcoin sayısı genesis blokta belirtilerek 21 milyonla sınırlandırılmıştır. İlk Bitcoin transferi Satoshi Nakamato'ya geliştirmesi için ona yardım sağlayan kriptograf Hal Finney arasında gerçekleşmiştir. İlk alışveriş 22 Mayıs 2010 tarihinde 10.000 Bitcoin karşılığında pizza alımı ile gerçekleşmiştir.[10]
22 Temmuz 2013 tarihi itibarıyla dolaşımdaki Bitcoinlerin toplam değeri 1,2 milyar dolar seviyesindeyken[11] 26.07.2020 tarihi itibarıyla bu değer 182.967.290 dolar olmuştur. Güncel olarak üretilmiş toplam Bitcoin miktarı 19.031.243[12] seviyesine ulaşmıştır.
Herhangi bir merkezden üretilmeyen Bitcoinler, Bittorent ağlarına benzer şekilde noktadan-noktaya dağıtık bir ağ özelliği gösterir. Bu ağda gerçekleşen ödemeler diğer noktalara anında ulaşır, böylece hangi adresten hangi adrese ödeme yapıldığı kayıtlara geçer. Böylece toplanan kayıtlar blok adı verilen yapıların içinde yer alır. Her bir blok üzerinde yüksek işlem gerektiren bir hash algoritması uygulanarak, belli bir sıfır sayısıyla başlayan ifadenin bulunması istenmektedir. Yaklaşık 10 dakikada bire tekabül eden bu işlemi gerçekleştiren ilk kullanıcıya sıfırdan 50 BTC (şu anda 6.25 BTC) ödül olarak verilir. Böylece Bitcoin'ler emisyona sürülmüş olur. Her bir blok kendisinden önce gelen son bloğun da hash ifadesini içerir. Böylece bozulması oldukça zor (%51 saldırısı hariç) bir blok zinciri oluşur. Bundaki amaç da, çifte harcamayı önlemek ve gönderimleri kayıt altında tutmaktır. Verilen ödül miktarı her 210 bin blokta bir (yaklaşık 4 senede bir) yarıya düşürülür (50,25,12.5,...).[13]
Para üretme işlemine madencilik (mining) denilmektedir. Madencilik, hesaplama yetkisini ve gücünü kullanarak matematiksel işlemleri gerçekleştirme işleminin genel adıdır. Bu işlemleri yapmak için, sunulan bitcoin yazılımını indirerek donanımları (genellikle ekran kartları) üzerinde yoğun işlemci gücü gerektiren işlemleri gerçekleştiren bitcoin ağındaki düğümlere "madenci" denilmektedir.
Sistemin ilk blokunun adı "genesis block" olarak isimlendirilmiştir ve 4 Ocak 2009'da üretilmiştir. Bunun gibi bloktaki ilk işlem özel bir işlemdir ve yeni para bloğu yaratan tarafından başlatılır. Bu, ağa madencilerin katılmaları için bir teşvik sistemidir, bu sayede parayı basacak merkezi bir otoriteye sahip olmayan sisteme, para, istenildiği gibi dağıtık olarak girebilmektedir. Madenciler bu şekilde, hem sisteme yeni bitcoinler üretip sürerek hem de bekleyen işlemleri gerçekleştirme hizmetleri karşılığında sistemden bitcoin alarak kazanç sağlamaktadırlar. Yeni paranın sisteme düzenli olarak eklenmesi altın madencilerinin altın bularak dolaşıma sokmalarına benzetilmektedir, madencilik ismi de buradan gelmektedir. Mevcut süreçte madenciler, her yıl dolaşıma girecek olan bitcoin miktarını azalan ve öngörülebilir bir oranla üretmeye devam etmektedirler. Sistemde, toplamda 21 milyon bitcoin dolaşıma çıkıncaya kadar üretim devam edecektir, ardından üretim süreci duracak ve madenciler sadece işlem masrafları üzerinden desteklenmeye devam edilecektir.
Bitcoin, bazı ülkelerde bir ödeme ve yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Türkiye'de de TL karşılığı bitcoin almak mümkündür. Para gibi kullanılabildikleri için bitcoin'lerin bir değerleri vardır ve ayrıca bazı fonların ileride popülaritesi arttıkça, değerinin artacağı beklentisi ile bu ürünle ilgilendikleri bilinmektedir. Bitcoin'in değerini piyasadaki arz ve talep koşulları belirlemektedir. Talep artınca fiyatı artmakta, düşünce de azalmaktadır. Dolaşımda sınırlı miktarda bitcoin vardır ve yeni bitcoin üretmenin de bir limiti ve prosedürü bulunmaktadır. Bitcoin'in piyasa değeri önündeki en büyük tehditler; teknik zorluklar, ülkelerin bu paraya olan yaklaşımına bağlı mevzuat değişiklikleri ve insanların bu paraya olan istek ve güveninin olumsuz yönde değişmesidir.
Bitcoin'lerin çoğu, MIT profesörleri tarafından tasarlanmıştır. MIT profesörleri, matematik ve kriptoloji kullanarak yeni bir Bitcoin teknolojisi yaratıyorlar.[kaynak belirtilmeli]
Gazeteciler,[14] ekonomistler[15][16] ve Estonya merkez bankası,[17] bitcoin'in Ponzi oyunu olduğuna dair endişeler dile getirdi. Chicago Üniversitesi'nde hukuk profesörü olan Eric Posner, 2013'te "gerçek bir ponzi oyunu sahtekarlıktır, bitcoin ise aksine kolektif bir sanrılığa benzer" dedi".[18] 2014'te hem Dünya Bankası hem de İsviçre Federal Konseyi tarafından hazırlanan raporlar bitcoin ve ponzi oyunu üzerine olan endişeleri inceledi ve bitcoin'in Ponzi oyunu olmadığı sonucuna vardı.[19]:7[20]:21
Finans gazetecileri, analistler, ekonomistler ve yatırımcılar Bitcoin'in gelecekteki olası değerini tahmin etmeye çalışmaktadır. Ekonomist John Quiggin Nisan 2013'te "Bitcoin en nihayetinde sıfır değerlerine ulaşacak, ancak ne zaman söylemek mümkün değil." demiştir". Benzer bir tahmin de Kasım 2014'te ekonomist Kevin Dowd tarafından yapılmıştır.[21]
Finans profesörü Mark T. Williams, Aralık 2013'te Bitcoin'in 2014 yılının ortasında 10 $'ın altına düşeceği öngörüsünde bulundu.[22] Ancak belirtilen dönemde Bitcoin'in en düşük değeri Nisan ayında 344 $, Temmuz ayında ise 609 $ oldu.[11][23] Aralık 2014'te Williams, "Başarılı olması düşük ihtimal ancak başarılı olursa da çok büyük olacak." dedi."[24]
Kasım 2014'te, New York Üniversitesi Stern School of Business'da Finans Profesörü olan David Yermack, Kasım 2015'te Bitcoin'in değersiz olacağını belirtti.[25] Bu dönemde Bitcoin'in Ocak ayındaki en düşük değeri 176.70 $, aynı yılın Kasım'ında 309.90 $ olarak kayda geçti.[11]
Mayıs 2013'te, Bank of America FX ve Oran Stratejisti David Woo, tek bir Bitcoin başına maksimum olarak 1.300 $'lık değerin makul olacağını öngördü.[26] Bitcoin yatırımcısı Cameron Winklevoss, Aralık 2013'te Bitcoin'in değerinin 40,000$ olabileceğini belirtti.[27]
Bitcoin'in bittiğine dair pek çok kere haber çıkmıştır.[28] 2015'in başlarında bir gazeteci Bitcoin'in bittiğine dair 29 haber raporlamıştır.[28]
Forbes dergisi 2011 yılı haziran ayında bitcoin'in bittiğini ilan etmiş,[29] bu ilanı Ağustos 2011'de Gizmodo Avustralya dergisi takip etmiştir.[30] Wired dergisi "süresi doldu" haberini Aralık 2012'de yapmıştır.[31] Ouishare Dergisi, "oyun bitti, bitcoin" haberini yayınlaması Mayıs 2013,[32] ve New York Magazine "mezar yolunda" haberini Haziran 2013.[33] Reuters "ölüm ilanı" haberini Ocak 2014,[34] Street Insider bitcoin "ölü" haberini Şubat 2014'te yapmıştır.[35] Bu haberleri talip eden zamanlarda The Weekly Standard Mart 2014,[36] Salon Mart 2014,[37] Vice News Mart 2014,[38] Financial Times Eylül 2014'te[39] bitcoin'in bittiğine dair haberler yayınlamışlardır. Ocak 2015, USA Today belirtilen bitcoin için "küllüğe gitti ",[40] ve Telgraf "bitcoin deneyi bitti"[41] haberlerini yaptı. Eski bitcoin geliştiricilerinden Mike Hearn Ocak 2016'da, bitcoin için "başarısız bir proje" açıklamasını yaptı.[42]
Man adası' elektronik iş geliştirme müdürü Peter Greenhill, "bitcoin'in bitti ilanlarının çok abartıldığını söylemiştir.".[43]
Bazı ekonomistler bitcoin'e olumlu yaklaşırken bazıları şüpheyle bakmaktadır. Chicago Fed'in kıdemli ekonomistlerinden olan François R. Velde, bitcoin'i "dijital para oluşturmanın zarif bir yöntemi" olarak tanımlamıştır.[44] Paul Krugman ve Brad DeLong bitcoin üzerinde neden kararlı olması gerektiği ve taban değerini sorguladıklarında hatalar bulmuşlardır.[45] Ekonomist John Quiggin, bitcoin'i "verimli pazar hipotezinin son karışıklığı" olarak eleştirdi.".
St. Louis Federal Bankası Başkan Yardımcısı David Andolfatto, bitcoin'i kuruluş için bir tehdit olduğunu belirtti.[46]:33[47][48]
Özgür yazılım hareketi aktivisti Richard Stallman anonimlik eksiğinden şikâyet etti ve iyileştirilmiş bir geliştirme çağrısında bulundu.[49] PayPal Başkanı David A. Marcus, bitcoin'i "birikimleri koymak için mükemmel bir yer" olarak adlandırıyor ancak değerindeki dengesizlik azalana kadar bir parabirimi olamayacağını iddia etmiştir.[50] Bill Gates, Bloomberg LP'ye verdiği röportajda bir yerden bir yere para taşıma maliyetiyle ilgili olarak şunları söyledi: "Bitcoin heyecan verici çünkü ne kadar ucuz olabileceğini gösteriyor."[51]
Brezilya,[52] Man Adası,[53] Jersey,[54] Birleşik Krallık,[55] ve Amerika Birleşik Devletleri[56] gibi ülkelerin yetkilileri bitcoin'in finansal hizmetler sunma kabiliyetlerini fark ettiler. Bitcoin'lerin düzgün bir şekilde kullanıldığı zaman, dolandırıcılığı engelleyebilmesi, alışveriş işlemlerini kolaylaştırması ve şeffaflık sağlama becerisi dahilinde mali alanlara ilgili politikacıların ve millet vekillerinin ilgisini çekmektedir.[57][58][59]
2015 yılında bitcoin kabul eden tüccar sayısı 100.000 aştı.[60] (2014 itibarıyla) Bazı firmalar bitcoin ile ödeme kabul etmektedir.:[note 1]
Alexa rank | Site |
---|---|
33[62] | PayPal[63] |
41[64] | Microsoft[65] |
328[66] | Dell[67] |
329[68] | Newegg[69] |
505[70] | Overstock.com[71] |
512[72] | Expedia[73] |
1,981[74] | TigerDirect[75] |
5,674[76] | Dish Network[77] |
7,038[78] | Zynga[79] |
30,565[80] | Time Inc.[81] |
176,903[82] | PrivateFly[83] |
253,983[84] | Virgin Galactic[85] |
348,010[86] | Dynamite Entertainment[87] |
1,145,668[88] | Clearly Canadian[89] |
n.a. | Sacramento Kings[90] |
Bitcoin The Electronic Frontier Foundation, Greenpeace,[91] Mozilla Vakfı,[92] Wikimedia Vakfı,[93] ve Özgür Yazılım Vakfı.[94] tarafından kabul edildi. New York Demokratik Kongre üyesi Jeff Kurzon da dahil olmak üzere bazı Amerikalı siyasiler, kampanyalarına bitcoin ile yapılan bağışları kabul edeceklerini söylemişlerdir.[95] 2013 yılının sonlarında Nicosia Üniversitesi, dünyadaki bitcoin ile ödemeyi kabul eden ilk üniversite oldu ve dijital para birimleri üzerine bir lisans programı başlattı.[96][97][98]
Bitcoin'i kabul eden Dish Network gibi tüccarlar, BitPay veya Coinbase gibi bitcoin ödeme hizmeti sağlayıcılarının hizmetlerini kullanmaktadır. Bir müşteri bitcoin ile ödeme yaptığında, ödeme hizmeti sağlayıcısı ödemeyi tüccar adına kabul eder, alınan tutarı satıcının banka hesabına gönderir, bu hizmet için ise tutarın yüzde 1'inden az bir ücret tahsil eder.[99]
Bitcoin'in tasarımı nedeniyle, tüm perakende değeri sadece tahminidir.[100] Hong Kong merkezli bir teknoloji şirketindeki iş geliştirme departmanının başkanı Tim Swanson'a göre, 2014'te bitcoin ile yapılan günlük perakende alımları yaklaşık 2.3 milyon $ değerindedir.[100] Yine Tim Swanson'un tahminlerine göre, (Şubat 2015 itibarıyla), günde perakende alışverişte 5.000 bitcoin den daha az kullanıldığını belirtmiş ve 2014'te "bitcoin'in perakende alımlarında kullanımının artışının çok az olduğu sonucuna varmıştır".
Cambridge Üniversitesi tarafından 2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre 2,9 milyon ile 8 milyon arasında kullanıcı dijital para cüzdanına sahiptir. En çok kullanılan dijital para bitcoin'dir. Aktif kullanıcıların sayısı 2013'ten bu yana belirgin bir şekilde artmıştır.[101]
Bitcoin'in yasadışı faaliyetlerde bulunmasından endişe duyan bankalardan dolayı, bitcoin şirketlerinin banka hesabı açmakta güçlük çekmektedirler.[102] BitPay'in kurucu ortaklarından Antonio Gallippi'ye göre "bankalar bitcoin şirketleriyle çalışmak isteseler bile korkuyorlar".[103] 2014 yılında Ulusal Avustralya Bankası, bitcoin ile bağlantılı işletmelerin hesaplarını kapattı[104] ve HSBC, bitcoin ile bağlantılı bir yatırım fonu sunmayı reddetti.[105]
Avustralyalı bankaların genel olarak, dijital para birimini içeren işletmelerin banka hesaplarını kapattı;[106] Bu durum karşısında, Avustralya Rekabet ve Tüketici Komisyonu tarafından soruşturma açıldı.[106] Bununla birlikte, Avustralyalı bankalar, bitcoin'in dayandığı Blok zinciri teknolojisini benimsediler[107] 2013 yılında yayınlanan bir raporda Bank of America Merrill Lynch, "bitcoin'in e-ticaret için önemli bir ödeme aracı olabileceğine ve geleneksel para transferi yöntemlerine ciddi bir rakip olarak gelebileceğine inanıyoruz" dedi[108] 2014 Haziran ayında, parayı herhangi bir ücret olmadan bitcoin mevduatına dönüştüren ilk banka Boston'da açıldı.[109]
Bazı Arjantinliler, yüksek enflasyona karşı korumak için veya hükûmetlerin tasarruf hesaplarına el koyma ihtimaline karşı Bitcoin almışlardır.[110] 2012-2013 yıllarında Kıbrıs'ta yaşanan finansal kriz sırasında, halkın hesaplarına el konulacağı veya vergilendirileceği endişesiyle bitcoin alımı artmıştır.[111]
Bir diğer yatırım yönetimi bitcoin fonlarıdır. İlk bitcoin fonu Temmuz 2014'te Jersey'de kuruldu ve Jersey Finansal Hizmetler Komisyonu tarafından onaylandı.[112] Ayrıca, Winklevoss kardeşler (Nisan 2013'te bütün bitcoin hesabının %1'ine sahip oldukları iddia edilmiştir[113]) 2012'de bir bitcoin ETF kurmak için girişimde bulunmuşlardır.[114] 10 Mart 2017 tarihi itibarıyla ETF, mevzuata ait endişeler nedeniyle SEC tarafından reddedilmiştir. Bu duyuru sonrasında bitcoin değeri birkaç dakika içinde %15 düşmüş, ancak kısa sürede çoğunlukla düzelmiştir.[115] 2015 yılının başından itibaren, Gemini isimli New York merkezli bir bitcoin değişim planı duyurulmuştur.[116] 5 Ekim 2015'te başlatmak için onay aldığını açıklanmıştır.[117]
Forbes, Aralık 2015'te bitcoin'e yatırım yapmayı teşvik eden yayınlar yayınlamaya başladı.[118] 2013 ve 2014'te Avrupa Bankacılık Otoritesi[119] ve Finansal Endüstriyel Düzenleme kurumu Kurumu (FINRA),[120] bitcoin'e yatırım yapmanın önemli riskler taşıdığını söyledi.
Forbes, bitcoin'i 2013 yılının en iyi yatırım aracı olarak adlandırdı.[121] 2014'te Bloomberg, bitcoin'i yılın en kötü yatırımı olduğunu söyledi.[122] Bitcoin, 2015 yılında Bloomberg'in para birimi tablosunun zirvesinde yer aldı.[123]
Peter Thiel gibi girişim sermayedarları, bitcoin'i almak yerine altyapısını, tüccarlara, borsalara, cüzdan servislerine vb. ödeme sistemleri sağlayan şirketler gibi finanse etmektedirler.[124] Şirketin hedefi 100 bitcoin işletmesini 2-3 yıl içinde %6'lık hisse karşılığı 10.000 $ 20.000 $ desteklemektir.[125] Yatırımcılar aynı zamanda bitcoin madenciliğine de yatırım yapmışlardır.[126] 2015 yılında Paolo Tasca'nın yaptığı bir araştırmaya göre, bitcoin şirketleri üç yıl içinde yaklaşık 1 milyar dolar kazandı (2012 yılının ilk çeyreği - 2012 yılının birinci çeyreği 2015).[127]
Bitcoin gibi sanal para birimleri paranın merkezi tekelden kurtarılması fikri Avusturya okulunun iktisadı'na teorik olarak dayanmaktadır.[128] Özellikle Friedrich von Hayek onun kitabı 'Denationalisation of Money: The Argument Refined', para üretim, dağıtımının ve kontrolülünün merkez bankaları tekeline son vermek üzerinedir.[129]
Bitcoin teknoloji meraklısı özgürlükçüler'e cazip gelmektedir, çünkü bitcoin bugüne kadar olan kurumsal bankacılık sistemlerinin ve hükûmet kontrolünün dışındadır.[130] Fakat, Bitcoin'e olan ilginin nedenlerini ortaya çıkarmak isteyen araştırmacılar, Google arama verilerinde bunun özgürlükçüler bağlantısı bulamamıştır.[131]
Bitcoin hukuki durumu ülkeden ülkeye değişmektedir ve hala birçoğu için durumu tanımlanmamış ya da değişmektedir. Bazı ülkeler kullanımına izin vermiş olsalar da bazıları yasaklamışlardır. Aynı şekilde, çeşitli devlet kurumları, birimler ve mahkemeler bitcoin'i farklı şekilde sınıflandırmıştır. Bitcoin için geçerli olan kurallar ve yasaklar benzer elektronik para birimleri için de geçerlidir[127]
Harvard kamu politikası profesörü olan Steven Strauss Nisan 2013'te hükûmetlerin bitcoin'i yasaklayabileceğini öne sürdü[132] ve bu ihtimali bir bitcoin yatırım aracı tarafından Temmuz 2013'te tekrar belirtildi.[114] Bununla birlikte, ülkelerin büyük çoğunluğu 2014'ten beri bitcoin üzerine bir yasak uygulamadı. Bitcoin'in yasaklandığı ülkelerden bazıları Bangladeş,[133] Bolivya[134] ve Ekvador'dur.[135]
Yine de tüm bunlara ek olarak Bitcoin'in resmi para birimi ilan edildiği ülkeler de vardır. El Salvador, 8 Haziran 2021 tarihinde senatodan geçen tasarı ile birlikte Bitcoin'i resmi para birimi ilan etmiştir.[136][137]
Mart 2017'de, Northwestern Üniversitesi, Pritzker Hukuk Fakültesi profesörü John O. McGinnis ve Kyle W. Roche, bitcoin'in fiziksel olarak herhangi bir yerde depolanmaması ve şifrelenmiş bir altyapıda çalışmasından dolayı devlet denetimine karşı daha güçlü bir üçüncü para birimi rejimini temsil ettiğini öne sürdü.[138]
Bitcoin'in suçlular tarafından kullanılması finansal düzenleyicilerin, yasama organlarının, kolluk kuvvetlerinin ve medyanın dikkatini çekti.[139] FBI bu konu ile ilgili bir istihbarat raporu hazırladı,[140] SEC sanal para ile yapılan yatırımlar üzerine bir uyarı hazırladı,[139] ve Kasım 2013'te ABD Senatosu sanal para birimleri üzerine bir oturum yaptı.[56]
Bitcoin'in popülerliğinin onun yasadışı işlemlerde kullanılması olduğunu belirten pek çok haber vardır.[141][142] 2014'te Kentucky Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, bilgisayar programcılarının ve yasadışı faaliyetlerin bitcoin'e ilgi duyduğunu, politik ve yatırım açısından sınırlı destek bulduklarını gösterdiler.[131]
Bir CMU araştırmacısı 2012 yılında yaptığı bir araştırmada dünya borsalarında gerçekleşen tüm işlemlerin %4,5 ila 9'unun web uyuşturucu pazarında gerçekleştiğini tahmin etti, (Silk Road)[143] Kara borsada bitcoin ile çocuk pornosu, kiralık katil[144] ve silah[145] ticareti yapıldığı iddia edilmektedir. Merkezi kontrol eksikliğinden ve anonim yapıdan dolayı bu ticaretlerin yapıldığını veya sadece bitcoin almak için sahte olup olmadığının bilinmesi zordur.[146]
Birkaç Derin Ağ karaborsası yetkililer tarafından kapatılmıştır. Ekim 2013'te Silk Road, ABD kolluk kuvveti tarafından[147][148][149] kapatılmış ve bitcoin'in değerinde kısa vadeli bir düşüş meydana gelmiştir.[150] 2015 yılında, sitenin kurucusu hapis cezasına çarptırıldı.[151] Alternatif siteler kısa süre içinde piyasaya sürüldü ve Avustralya Yayın Kurumu, 2014 yılının başında Silk Road'un kapatılmasının, internet üzerinden uyuşturucu satan Avustralyalıların sayısını etkilemediğini bildirdi.[152] 2014 yılının başında, Hollanda makamları çevrimiçi yasadışı ticaret sitesi olan Ütopya'yı kapattı ve 900 bitcoin'e el koydu.[153] 2014 yılının sonlarında, Avrupa ve Amerikalı ortak operasyonuyla 400 derin ağ sitesi kapatıldı ve bitcoin'lerine el konuldu.[154] Aralık 2014'te Charlie Shrem, dolaylı olarak derin ağ uyuşturucu sitelerine 1 milyon dolar göndermeye yardım etmek için iki yıl hapis cezasına çarptırıldı[155] ve Şubat 2015'te Silk Road kurucusu Ross Ulbricht uyuşturucu ticareti suçlamaları nedeniyle ömür boyu hapis cezasına mahkûm edildi.[156]
Bazı Karaborsa siteleri müşterilerden bitcoin çalmaya çalışmışlardır.[157] 2014 yılının başında hesaplarına bloke uygulanan kara borsa marketi sahiplerinin hesapları hacklenmiştir.[158]
İngiltere'deki bir hayır kurumu olan İnternet İzleme Vakfı'na göre, bitcoin çocuk pornografisini satın almak için kullanılabilir ve yaklaşık 200 web sitesi ödemeyi kabul eder. Europol'deki siber suçlar birimi başkanı Troels Oertling, internet üzerinden çocuk pornografisi satın almak için tek yolun bitcoin olmadığını belirtip "Ukash ve Paysafecard ... bu tür materyalleri ödemek için kullanılıyor" demiştir. Bununla birlikte, İnternet İzleme Vakfı, bitcoin kabul eden yaklaşık 30 siteyi listelemiştir.[159] Bu sitelerin bazıları kapatılmıştır.[160] Ayrıca, alışveriş sırasında çocuk pornosu sitelerinin blok zincirine köprülendiği iddia edilmiştir.[161][162]
Bazı zararlı yazılımlar bitcoin cüzdanları için gizli anahtarları çalabilir ve böylece bitcoin çalma işlemini yapabilirler. En yaygın kullanılan tür dijital para cüzdanları için bilgisayarları arar ve dijital paraları çalabileceği uzaktaki bir sunucuya yükler.[163] Pek çok kötücül yazılım klavye kullanımını kaydeder ve böylelikle anahtar çözme işlemini gerekliliğini ortadan kaldırır. Farklı bir yaklaşım ise, bir bitcoin adresi panoya kopyalandığı zaman algılanır ve hızlı bir şekilde farklı bir adresle değiştirir ve böylece kullanıcı yanlış adrese bitcoin gönderir.[164] Bu yöntem etkili çünkü bitcoin işlemleri geri alınamaz.[165]:57
Pony botnet'inden yayılmış bir virus, Şubat ayında 2014'te, 85 cüzdandan gelen bitcoin'ler de dahil olmak üzere dijital paralardan 220.000 dolara çalmıştır.[166] Kötü amaçlı yazılımı izleyen güvenlik şirketi Trustwave, en son sürümünün 30 farklı dijital para çeşidini çalabildiğini bildirdi.[167]
Ağustos 2013'te aktif olan kötücül yazılım tipinde olan Bitvanity, cüzdan adresi üreteci olarak ortaya çıktı ve diğer bitcoin müşterinin gizli anahtarlarını çalmayı başardı.[168] Şubat 2014'te birden fazla bitcoin hırsızlığından sorumlu olmak üzere CoINThief adı verilen macOS işletim sistemi için için farklı bir trojan bildirildi.[168] Bu uygulama Download.com ve MacUpdate gibi dijital para uygulamalarının içerisine saklanmıştır.[168]
bitcoin ile ilişkili bir diğer kötücül yazılım Fidye virüsü'dür. CryptoLocker adı verilen program genellikle meşru görünümlü e-posta eklerin ile gelen bir program ile bilgisayara virüs bulaştırır. Virüs bulaştığı bir bilgisayarın sabit sürücüsünü şifreler ve ardından bir geri sayım sayacını görüntüler ve şifresini çözmek için bir fidye, genellikle iki bitcoin talebinde bulunur.[169] Massachusetts polisi, Kasım 2013'te sabit disklerinden birinin şifresini çözmek için o sırada tanesinin değeri 1,300 dolardan fazla olduğu bir dönemde 2 bitcoin ödediğini açıkladı.[170] Linkup, Şubat 2014'te ortaya çıkmış olan fidye yazılımı ve bitcoin madencilik programıdır. Bilgisayarın internet erişimini devre dışı bırakır ve tekrar açılabilmesi için kredi kartı bilgilerini talep eder.[169]
Haziran 2011'de Symantec, botnet'lerin bitcoin için gizlice madencilik yapabileceği ihtimali konusunda uyarıda bulundu.[171] Kötü amaçlı yazılımlar, birçok modern video kartında bulunan GPU'ların paralel işleme yeteneklerini kullanmaktadır.[172] Entegre bir grafik işlemcisine sahip ortalama bir PC, bitcoin madenciliği için hiçbir etki gösteremez, sadece madencilik kötücül yazılımının ulaştığı sahip olan binlerce kişisel bilgisayarla, bir sonuca ulaşabilirler.[173] Ağustos 2011 ortasında, bitcoin madenciliği botnet'leri tespit edilmiştir.[174] ve üç aydan kısa bir süre sonra, yetkisiz bitcoin madenciliği yapan Truva atı Mac OS X'e bulaştı.[175]
Nisan 2013'te, elektronik spor organizasyonu E-Sports Entertainment, 14.000 bilgisayarı bitcoin madenciliği yapmak için kullanmakla suçlandı[176]
Alman polisi, mevcut botnet yazılımını, bitcoin madenciliğini gerçekleştirmek üzere özelleştiren 2 kişiyi tutukladı.[177]
Aralık 2013 ve Ocak 2014'te dört gün boyunca, Yahoo! Avrupa, tahmini iki milyon bilgisayar bulaştıran yetkisiz bitcoin madenciliği yapan bir kötücül yazılımı içeren bir reklamı yayınladı.[178] Sefnit adı verilen yazılım ilk olarak 2013 ortasında ortaya çıkmışve birçok yazılım paketi ile birlikte verilmiştir. Microsoft, bu zararlı yazılımları Microsoft Security Essentials ve diğer güvenlik yazılımlarıyla kaldırmaktadır.[179] Üniversite çalışanlarının ve öğrencilerinin araştırma yapmak için olan bilgisayarda bitcoin madenciliği yaptığına dair haberler mevcuttur.[180]
İşlemler açık olduğu için Bitcoin kara para aklamak için ideal bir yöntem değildir.[181] Avrupa Bankacılık Otoritesi,[119] FBI[140] ve G7 Mali Eylem Görev Gücü'nün de dahil olduğu üst düzey otoriteler, bitcoin'in kara para aklama için kullanılabileceği hakkındaki endişelerini dile getirdiler.[182] 2014 yılının başında, Amerikalı bir bitcoin transfer operatörü Charlie Shrem para aklama suçundan tutuklandı.[183] Hemen ardından, "kara para aklama işine yardım ve yataklık yapmak" nedeniyle iki yıl hapis cezasına çarptırıldı.[155] İngiltere Hazine Bakanlığı tarafından hazırlanan "kara para aklama ve terörün finansmanının İngiltere'de ulusal risk değerlendirmesi" (2015 Ekim) adlı raporda, incelenen on iki kara para aklama yönteminden bitcoin'in para aklama için en düşük riski taşıdığı tespit edilmiş ve en yaygın kara para aklama yönteminin banka olduğu söylenmiştir.[184]
Bitcoin kullanan bir şirket, yatırımcılarına haftalık %7 faiz oranı teklif edilmiştir.[185] Temmuz 2013'te ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu bu şirketi ve kurucusunu 2013 yılında "yatırımcıları dolandırıcılıkla ilgili bir Ponzi oyunu" yapmakla suçladı.[185] Eylül 2014'te hakim bu şirkete, bir bitcoin Ponzi oyunu yapmaktan dolayı 40 milyon dolarlık para cezası verdi.[186]
Birçok bitcoin hırsızlık olayı olmuştur.[187] Hırsızlık yöntemlerinden biri, bir kurbanın bitcoin adresi[188] veya bir çevrimiçi cüzdanın gizli anahtarına erişmesiyle yapılır.[189] Gizli anahtar çalındığında, ele geçirilen hesaptaki tüm bitcoin'ler aktarılabilir. Böyle bir durumda, ağın, hırsızı tanımlamak, devam eden çalınma işlemi için süreci durdurmaya veya bitcoin'leri meşru sahibine iade etmesi için herhangi bir özelliği yoktur.[114]
Yasadışı malların bitcoin ile satıldığı sitelerde de hırsızlık olabilir. Kasım 2013'ün sonlarında, kapatılan çevrimiçi yasadışı Sheep Marketplace sitesinde yaklaşık 100 milyon dolarlık bitcoin çalındığı iddia edilmektedir.[190] Kullanıcıların bitcoinleri nakite çevirmeye çalıştığında, ağdan hiçbir geri dönüş alamamış ve suçlular tespit edilememiştir.[190] Silk Road 2.0 sitesinde Şubat 2014'te yaşanan kesinti sırasında, 2.7 milyon dolar değerinde bitcoin çalınmıştır.[158]
Kullanıcıların bitcoin para dönüşümü yaptıkları siteler hırsızların hedefleri arasındadır. Avustralyalı bir cüzdan servis olan Inputs.io, Ekim 2013'te iki kez saldırıya uğramış ve bu saldırılar sonucunda değeri 1 milyon doların üzerinde olan bitcoin kaybetmiştir.[191] Şubat 2014 sonlarında Tokyo'da En büyük sanal para değişim merkezlerinden biri olan Mt. Gox firmasından, 350 milyon dolar değerinde bitcoin çalınmıştır. Kanada merkezli bir bitcoin depolama şirketi Flexcoin, yaklaşık 650.000 dolarlık bir hırsızlığı keşfettiğini söyleyerek Mart 2014'te kapandı.[192] Yine bir dijital para çevirme sitesi Poloniex, Mart 2014'te yaklaşık 50.000 dolarlık değer kaybı yaşadığını bildirmiştir.[193] Ocak 2015'te İngiltere merkezli dünyada en büyük 3. olan bitstamp saldırıya uğramış ve 5 milyon dolar kaybetmiştir.[194] Şubat 2015, BTER adlı bir Çin firması bilgisayar korsanları tarafından yaklaşık 2 milyon dolar değerinde zarara uğratılmıştır.[195]
Bitfinex'ten 2016'da yaklaşık 120.000 bitcoin (yaklaşık 60 milyon dolar) çalındı. Bu hırsızlık sonucunda Bitfinex ticaretini askıya almaya zorlandı. Hırsızlık, 2014 Mt. Gox soygunundan sonraki ikinci büyük soygun olarak kayıtlara geçti. Forbes bu hırsızlığı haberleştirmiştir. Hırsızlık olayları güvenlik endişelerini arttırdı. Dijital para karşılaştırma web sitesi CryptoCompare'nin kurucusu Charles Hayter, "Bu hırsızlıklar, böyle yeni bir endüstrideki altyapının kırılganlığının bir göstericisidir" demiştir.[196] ABD Temsilciler Meclisi Küçük İşletmeler Komitesi'nin 2 Nisan 2014 tarihli duruşmasına göre "bu tedarikçilerin düzenleyici gözetim, asgari sermaye standartları eksikliği var ve kayıp ya da hırsızlığa karşı tüketici koruması sağlamamaktadır".[197]
Bitcoin'in bir ödeme sistemi olarak kullanılmasından dolayı, bitcoin ağına gerçek veya teorik saldırılar düşünülmüştür. Bitcoin protokolü, yetkisiz harcamalardan, çift harcama, tekrarlama saldırıları ve blok zincirle müdahale gibi bazı saldırılara karşı koruyan çeşitli özellikleri içerir. Gizli anahtarların çalınması gibi diğer saldırılar kullanıcıların dikkatli davranmasını gerektirir.[198][199][200][201][202][203]
Bitcoin'in açık-gizli anahtar şifrelemesi uygulanması sayesinde izinsiz harcamalar azaltılır.
Örneğin; Alice Bob'a bir bitcoin gönderdiğinde Bob, bitcoin'in yeni sahibi olur. İşlemi gözlemleyen Eva, Bob'un yeni aldığı parayı harcamak isteyebilir, ancak Bob'un özel anahtarının bilgisi olmaksızın işlemi imzalamaz.[198]
İnternet ödeme sisteminin çözmesi gereken önemli sorunlardan biri çift harcamadır, bu durumda bir kullanıcı aynı parayı iki veya daha fazla farklı alıcıya ödeyebilir. Böyle bir soruna örnek olarak Eğer Eve bir bitcoin'i Alice'e sonrasında aynı bitcoin'i Bob'a göndermesi verilebilir. Bitcoin ağı, bütün kullanıcılar tarafından görülebilen bir blok zinciri üzerine yapılan tüm transferleri kaydederek daha önce harcanmış olan bitcoin'ler için çift harcamayı önler.[198]:4
Eğer Eve eşyaları karşılığında Alice'e bitcoin önerir ve bu ödemeyi imzalasa bile aynı zamanda aynı bitcoin'i Bob a gönderme imkânı olur. Fakat kurallar gereği ağ sadece bir işleme izin verir. İşlemi ilk onaylayan bitcoin'i alacağı için bu duruma yarış saldırısı adı verilir. Alice, Eve'nin ödemesi blok zincirde görünene kadar malları teslim etmemesini şartı koşarak yarış saldırı riskini azaltabilir.[199]
Yarış saldırısının bir başka şekli (Hal Finney'e göre Finney saldırısı denir) bir madencinin katılımı ile gerçekleştirilir. Eva, Her iki ödeme isteğini de ağa göndermek yerine, Alice'in ödeme isteğini ağa gönderirken, suç ortağı Alice yerine Bob'a gönderecek blok için madencilik yapar. Kötü niyetli madencinin ağdan önce başarılı olma ihtimali vardır, bu durumda Alice'e yapılan ödemeler reddedilecektir. Alice, ödemenin blok zincirine dahil edilmesini bekleyerek bir Finney saldırısı riskini azaltabilir.[200]
Belli bir işlemi içeren bloğun başında, blok zincirine bu işlemin onayı eklenir. Bitcoin ödeme alan satıcılar ve hizmetler, ödemenin yapıldığını varsaymadan önce ağ üzerinden dağıtılmasını beklemelidir. Satıcı onay beklediğinden saldırgan ağın yarısından fazlasını kontrol edemezse saldırı zor olur. Ağın yarısından fazlası kontrol ediliyor ise buna %51 saldırısı adı verilir.[201]
Anonim verilerin ve veri kaynağını yeniden tanımlaması için diğer veri kaynaklarıyla çaprazlandığı veri madenciliğinde kullanılan bir stratejidir. Bitcoin adresleri arasındaki bağlantıları gösterebilen işlem grafik analizi ile birlikte[202] bir kullanıcının adını IP adresiyle ilişkilendiren olası bir saldırı[203] mevcuttur. Eğer, Tor kullanıyorsa, saldırı Tor'u ağdan ayıran ve daha ileri işlemler için gerçek IP adreslerini kullanmalarını zorlayan bir yöntem içerir. Bütün bitcoin ağına saldırma maliyeti aylık 1500€ dan düşüktür.[203]
Blok zincirindeki herhangi bir dijital dosyayı saklamak mümkün olmakla birlikte işlem büyüklüğü arttıkça ilgili ücretler de o kadar büyük olur.[204] Bitcoin kodlarına, çocuk pornosu linkleri, Ben Bernanke'in resimleri de dahil olmak üzere pek çok kaynak eklenmiştir.[205]
"The Rise and Rise of Bitcoin" (2014), bitcoin kullanan bilgisayar programcıları ve uyuşturucu satıcıları gibi insanlarla röportajların olduğu bir belgesel filmi vardır.[206]
Bitcoin için birkaç neşeli şarkı yayınlanmıştır.[207]
"Blok Zincirini Yeniden Düşünen Sanatçıkar" (2017) kitabı web'in ilk günlerindeki gibi sanatçıların blok zinciri teknolojisi ile yaptığı deneyleri anlatmaktadır. Editörlüğünü Ruth Catlow, Marc Garrett, Nathan Jones ve Sam Skinner'ın yaptığı kitap gayrimerkezi ekonomik sistemler üzerine yapılan sanat işlerinden bir seçki üzerine yazılmıştır.[208]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.