Boeing 737 MAX

Boeing 737 MAX, Amerikan Boeing şirketinin bir bölümü olan Boeing Commercial Airplanes (BCA) tarafından üretilen dar gövdeli bir uçak olan Boeing 737'nin dördüncü neslidir. Boeing 737 Next Generation'ın (NG) yerini almış ve Airbus A320neo ailesi ile rekabet etmektedir. 737 MAX, daha verimli CFM International LEAP -1B motorları, ayırt edici ayrık uçlu kanatçıkları dahil aerodinamik değişiklikler ve gövde modifikasyonları ile daha önceki 737 tasarımlarına dayanmaktadır.

Türk Hava Yolları'na ait bir 737-8 MAX

Yeni seri 30 Ağustos 2011'de duyurulmuş, ilk uçuşunu 29 Ocak 2016'da gerçekleştirmiş ve Mart 2017'de ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından onaylanmıştır. İlk sipariş bir 737 MAX 8'di ve Mayıs 2017'de Malindo Havayollarına teslim edilmiş, 22 Mayıs 2017'de hizmete girmiştir.

737 MAX serisi, tipik iki sınıf konfigürasyonunda^[1] 138 ila 204 koltuk ve 3.300 ila 3.850 nmi (6.110 ila 7.130 km) menzil sunan dört varyantta sunulmuştur.

Gelişim

Fabrika boyamasında bir 737 MAX

Arka Plan

Boeing yönetimi, ilk kez 2006 yılında 737 NG'nin halefi olacak bir uçak düşünseler de, bunun "sıfırdan" bir tasarım olmasını düşünüyorlardı.^[2] Ancak 2010 yılında Boeing'in rakibi Airbus'ın yeni motor varyantıyla sunduğu ve yakıt ekonomisinde avantaj sağlayan A320 modeline selef olarak geliştirilen A320neo'yu geliştireceğini açıklamasıyla beraber Boeing tarafı bir çıkmaza girdi.^[3] Boeing 737; eski, 1960'larda geliştirilmeye başlanmış, teknolojik açıdan geri kalmış bir uçaktı. Boeing yöneticileri 2011 yılı itibariyle tam karar vermemiş olduklarını kamuoyuna açıklamışlardı.^[4][5][6] Ancak 30 Ağustos 2011 tarihinde Boeing yönetim kurulu, Boeing 737 uçağının bir kez daha (Boeing 737 programı boyunca 4.kez olmak üzere) yeniden motor seçeneğiyle donatılmasına ve yenilenmesine onay verdi.^[7]

Sertifikasyon Süreci

A320neo ile direkt rekabet içinde olan Boeing, ilk 737 Max üretimini 8 Aralık 2015'te tamamladı ve fabrikadan çıkardı.^[8] İlk uçuşunu ise 29 Ocak 2016'da yaptı.^[9] Bu tarihten sonra sertifikasyon sürecine başlayan Boeing, sertifikasyon başvurusunu Ek Tip Sertifikası (Supplemental type certificate) üzerinden yaptı. Bu, Boeing'in sertifikasyon için 15 Aralık 1967 yılında sertifikasını alan Boeing 737-100 modeli üzerinden "Ek Model" olarak başvuru yaptığı anlamına geliyordu.^[10] Ek Model Sertifikası olduğu için Boeing, normal bir sıfır uçağa göre daha kısa sürede 737 MAX'in sertifikasyon sürecini tamamladı ve 8 Mart 2017'de FAA Sertifikasını aldı.^[10]

Boeing 737 MAX kazaları sonrası yapılan soruşturmada, bu süreçte FAA'in test ve denetim personelini Boeing'e taşeron ettiği ve Boeing personelinin çıkar çatışması yaratacak şekilde hem üretim hem de denetim yaptığı ortaya çıktı.^[9]

İlk teslimat 16 Mayıs 2017 tarihinde Malindo Air'e yapıldı, 22 Mayıs tarihinde ise hizmete girdi.^[11]

Lion Air 610 ve Ethiopian Hava Yolları 302 Kazaları

Ana madde: Boeing 737 Max Kazaları

Uçaktaki sorunlardan dolayı zorunlu olarak yere indirilmiş 737 MAX uçakları. (Nisan 2019)

Türk Hava Yolları'na ait 737 MAX uçakları seferleri sırasında çıkan acil yere indirme kararının ardından seferlerini bile tamamlamadan geri dönüyor.

29 Ekim 2018 tarihinde ve 10 Ocak 2019 yılında sırasıyla Lion Air ve Ethiopian Hava Yolları'na ait iki Boeing 737 Max 8'in kazaya karışması sonucu başta Çin olmak üzere çoğu ülke 737 Max uçakları için yere indirme kararı aldı ve 2023 yılında Çin Sivil Havacılık İdaresi'nin izni ile dünya üzerindeki MAX uçaklarının uçmasına izin verildi.^[12][13][14]

349 kişinin canına mâl olan kazalarda ana sebep olarak MCAS-Maneuvering Characteristics Augmentation System (Manevra Özellikleri Artırma Sistemi) belirlendi. Problem, Boeing'in 737 MAX uçaklarının altına daha verimli motorlar takmak için çapı fazla büyük motorlar takmasıydı. Boeing bu sorunun üstesinden gelebilmek için motorları azcık yukarı ve açılı şekilde konumlandırmıştı. Ancak bu uçağın karakteristik özelliğinin bozulmasına neden oluyordu. Bu durum uçağın diğer 737 ailesi uçaklarla ortak sertifika almasına ve diğer 737 ailesindeki pilotların 737 MAX uçaklarında uçmak için ekstra simülatör eğitimine tabiî tutulmalarına neden olabilirdi. Buna engel olmak için geliştirilen MCAS, uçağın kalkış anında burnunun fazla kalkması durumunda otomatik şekilde öne bastırmak üzere tasarlanmıştı. Ancak tasarlanırken sadece kaptan tarafındaki (sol) hücum açısı sensörünü dikkate almak üzere tasarlanmıştı.

Bahsedilen iki kazada hücum açısı sensörünün hatalı veri üretmesi sonucu MCAS yanlış veri alıp uçağa dalış komutu verdi, uçak kontrol edilemeyen bir dalışa girdi ve iki uçak da biri denize, biri karaya olmak üzere büyük bir hızla çakıldı.

Boeing başta sorumluluk kabul etmedi ancak daha sonra sorumluluğunu ve hatasını kabul etti ve MCAS'e yazılım güncellemesi yaptı. Uçak 2021 yılında yeniden sertifiye edildi.^{[13][14][15][16]}

Varyantları

Boeing fabrika renklerinde bir 737-7

737 MAX 7

737 MAX Ailesinin en küçüğü olan MAX 7, Ağustos 2025 itibariyle sertifikasyon sürecini tamamlamamış 2 modelden biridir. Boeing 737-700'e göre 2 sıra daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahiptir. 35,2 metre uzunluğa ve 35,92 metre kanat açıklığı vardır. Boeing, bu varyantın sertifikasyonunu 2025 sonuna kadar yapmayı planlamaktadır.^[17][18]

737 MAX 8

Ailenin ilk sertifiye olan üyesidir, 737-800 modelinin halefi olarak geliştirilmiştir. Ailenin en popüler üyesidir. Yaklaşık 39 metre uzunluğa sahip olup, 3.500 deniz mili (6.500 km) menzile sahiptir. Tek sınıfta 189 yolcuya kadar taşıyabilmektedir.^[18]

Ryanair'e ait bir Boeing 737 MAX 8-200

MAX 8-200

Ryanair, kendisinin yoğun yolcu konfigürasyonu için modele FAA standartlarına uyması adına ekstra bir acil çıkış eklenmesini istedi. Bunun üzerine Boeing tarafından özel olarak geliştirilen bu model günümüzde Ryanair ve sahibi olduğu Malta Air gibi diğer hava yolları tarafından kullanılmaktadır.^[19][20]

Ryanair grubu dışında da hava yollarının uçak modeli için siparişi bulunmaktadır.^[20]

Türk Hava Yolları'na ait bir 737 MAX 9

737 MAX 9

737-900 modelinin halefi olarak tasarlanan model, 737 MAX 8'e yakın olarak sertifikasyonu tamamlamıştır. 41,76 metre uzunluğa sahip olup kanat açıklığı 35,9 metredir. Menzili 3,300 deniz milidir (6,100 km).^[18]

2018'in mart ayında ilk kez Thai Lion Air'e teslim edilen MAX 9, yine Thai Lion Air ile hizmete girmiştir.^[21]

737 MAX 10

Ailenin selefi olmayan ve en uzun versiyonu olan MAX 10, Ağustos 2025 itibariyle sertifikasyon sürecini tamamlamamıştır. 2025'in yıl sonuna kadar Boeing tarafından sertifikasyonun tamamlanması beklenmektedir. 43,8 metre uzunluğa sahiptir. Kanat açıklığı ise 35,9 metredir. Tek sınıfta 230 yolcuya kadar taşıyabilmektedir.^[17][22]

Boeing bu varyantta kalkış esnasında kuyruk çarpmasını önlemek için özel iniş takımı sistemi geliştirmiştir. İniş sırasında katlanan sistem, kalkarken açılacak ve uçağın kuyruk vurmasını engelleyecektir.^[23] Türkiye'den varyant için tek sipariş 100 kesin, 100 opsiyonel siparişi ile Pegasus Hava Yolları'na aittir.^[24]

Özellikler

737 MAX Özellikleri^[25]

Model	737 MAX 7	737 MAX 8[a]	737 MAX 9	737 MAX 10
Kokpit Ekibi	İki
Tipik Yolcu Kapasitesi	153 (8J + 145Y)	178 (12J + 166Y)	193 (16J + 177Y)	204 (16J + 188Y)
Maksimum Kapasite[26]	172	189 veya 210	220	230
Kargo Kapasitesi	1.139 cu ft (32,3 m3)	1.540 cu ft (44 m3)	1.811 cu ft (51,3 m3)	1.961 cu ft (55,5 m3)
Uzunluk	116 ft 8 in (35,56 m)	129 ft 6 in (39,47 m)	138 ft 4 in (42,16 m)	143 ft 8 in (43,79 m)
Kanat Açıklığı	35,92 m[27]
Genel Yükseklik[28]	40 ft 4 in (12,29 m)
Maksimum Kalkış Ağırlığı (MTOW)	177.000 lb (80.000 kg)	182.200 lb (82.600 kg)	194.700 lb (88.300 kg)	197.900 lb (89.800 kg)
Yakıt Kapasitesi	6.820 US gal (25.800 L) – 45.694 lb (20.726 kg) (Ekstra Yakıt Tanksız)[b]
Motor (× 2)	CFM International LEAP-1B, 694 in (1.763 cm) motor çapı,[29] 26,786-29,317 lbf (0-0 kN)[27]
Düz Uçuş Hızı	Mach 079 (45.315 kn; 83.924 km/sa; 52.148 mph)[30]
Menzil[31]	3.800 nmi (7.000 km; 4.400 mi)	3.500 nmi (6.500 km; 4.000 mi)	3.300 nmi (6.100 km; 3.800 mi)	3.100 nmi (5.700 km; 3.600 mi)
Hizmet Tavan Yüksekliği	41.000 ft (12.000 m)[27]
ICAO Type[32]	B37M	B38M	B39M	B3XM