Botulizm

Botulizm veya botulismus, Clostridium botulinum bakterisinin ürettiği botulinum toksininden kaynaklanan ve ölümcül olabilen bir hastalıktır.^[1] Çoğunlukla, evde hazırlanmış ve uygun şekilde sterilize edilmemiş veya tuzlanmamış konservelerden kaynaklanır.^[1] Bununla birlikte açık yaralardan da enfeksiyon kapılabilir.^[1] C. botulinum bakterisi toprak altında oksijensiz ortamda yaşar ve ısıya dayanıklı sporlar üretir. Sporların tamamen yok edilmesi için gıdaların en az 120 °C sıcaklıkta kaynatılması gerekir ki bu sıcaklığa ancak düdüklü tencerede veya endüstriyel ocaklarda ulaşılır. Normal tencerede kaynatma yeterince güvenli değildir.^[1] Ancak, konservede üreyen bakterilerin ürettiği toksin ısıya çok dayanıklı olmadığından dolayı bu gıdalar tüketilmeden önce en az iki dakika boyunca 70 °C sıcaklıkta pişirilirse toksinler tamamen yok olur.^[1]

Botulizm
14 yaşındaki, bilinci yerinde bir botulizm hastası. Göz kasları zayıflamış, göz kapakları sarkmış, göz bebekleri büyümüş ve hareketsiz.
Uzmanlık	Enfeksiyon hastalıkları, gastroenteroloji
Belirtiler	Yorgunluk, görme ve konuşma bozukluğu
Komplikasyon	Solunum yetmezliği
Kuluçka süresi	12-72 saat
Süre	Değişken
Nedenleri	Clostridium botulinum
Risk faktörü	Yanlış konservasyon ve fermentasyon, 12 aydan küçük bebeklerde bal tüketimi, yüksek dozda kozmetik veya tedavi amaçlı botulinum toksini kullanımı
Tanı	Bakteri veya toksin buluntusu
Korunma	Doğru gıda prezervasyonu, bir yaşından küçük bebeklere bal yedirmemek
Tedavi	Antitoksin, antibiyotik, mekanik ventilasyon
Prognoz	~%7.5 ölüm riski
Sıklık	Dünya çapında: Yıllık ~1000 raporlanmış vaka
Ölüm	Küresel çapta vaka-ölüm oranı %5–10 (≈yılda 50–100 ölüm)

Botulizm, ender rastlanan ancak tehlikeli bir Klostridial enfeksiyondur. Botulismus, genellikle toksienfeksiyöz bir hastalıktır. Hem etkenin patojenik etkisi hem de ürettiği botulismus toksini etki gösterir.

Tarihçe

Clostiridium botulinum ilk olarak Émile van Ermengem (1896) tarafından incelenmiş ve tanımlanmıştır. Araştırmasında, yanlış tütsülendiği için otuz dört kişinin zehirlenmesine yol açan jambondan C. botulinum bakterisini izole etmiştir. Yine aynı araştırmacı bu etkene ait toksinleri de ortaya koymuştur.^[2] Tavuklarda ise 1913 yılında ortaya koyulmuştur.Şablon:Kaynak needed

Nedenleri

Clostridium botulinum adlı bakterinin organizmaya girmesi sonucunda ortaya çıkan botulizmin nedeni, özellikle de mikroorganizmanın dirençli sporları normal pişirmeyle ölmediklerinden, evde yapılan konservelerdir. Sarımsakların sadece yağla konserve edilmesi (tuz eklenmemesi) de nedenleri arasındadır.

Ayrıca bebeklerde, C. botulinum sporlarını içeren bal ve bal içeren gıda maddelerinin tüketilmesi sonucunda botülizm görülebilmektedir.

Bunun yanında, bakterinin vücuttaki yara ve kesikler üzerinden dokuları istila etmesi yoluyla da enfeksiyon gerçekleşebilir.

Etkileri

Bakterinin ürettiği güçlü toksin, gözlerde uyum felci, çift görme, ağız kuruluğu, hâlsizlik, baş ağrısı gibi ilk belirtilerden sonra, ishal ve kusmaya neden olur; kalp ritim bozuklukları ve solunum felcine yol açarak hastayı ölüme sürükleyebilir.

Tedavisi

Tedavide özel botülizm antiserumuna başvurulur.

Korunma

Konserveler sağlık kurallarına uygun hazırlanmalı ve özellikle taze sarımsak ve ot konserveleri tuzlanıp soğuk tutulmalı, hasarlı ve paslı ambalajlardan kaçınılmalıdır.

Bebek botulizmini önlemek için 12 aydan küçük bebeklere bal vermekten kaçınılmalıdır. Diğer çocuklarda ve yetişkinlerde bağırsak bakerileri C. botulinumun gelişimini doğal olarak önler.^[3]

Hayvanlarda botulismus

Mor ile boyanmış Clostridium botulinum bakterisinin bir fotomikrografı. Bu görüntü, Clostridium botulinum bakterisinin fotomikrografik bir illüstrasyonudur. C. botulinum bakterisi, nadir ancak ciddi bir felç hastalığı olan botulizme neden olan bir sinir toksini üretir.

Sığır, koyun ve keçilerde Clostridium botulinum tip C ve tip D' nin oluşturduğu bir toksienfeksiyondur. Sığır botulismusuna Lamziekte de denmektedir.

Mera veya yemlerin fosfor ve proteince yetersizliği hayvanları kokuşmuş kadavra artıklarına (yabani su kanatlıları, kemirici ve sürüngen hayvanlar) yönelterek hastalığın yayılmasında rol oynar. Etken sporu ve botulismus toksini içeren materyalin alımı ile sporlar bağırsaklarda germinatif (üreme) faza geçerek toksikasyonu oluşturabileceği gibi bazen 1 gram toksik materyalin alımı bir sığırın doğrudan ölümü için yeterli olabilmektedir.

Ölüm sonrası kaslara geçen etken yeni hayvanlar için öldürücü olmaya devam eder. C. botulinum toksini asetil kolin sentezini engeller, motor sisteminde felce neden olur ve felç sonucu oluşan bulgularla seyreder. Kaba ölüm hızı %90-95'e çıkabilir.

En etkin, en pratik, en ekonomik koruma aşılama ile sağlanır.

Ek bilgi

Botulizme neden olan toksin, Amerika merkezli Allergan firması tarafından Botox markası adı altında pazarlanmaktadır. Kozmetik kullanımının yanı sıra Botox, nörolojide servikal distoni, blefarospazm ve çeşitli fasiyal sinir (C.N. VII) rahatsızlıklarında ve dermatolojide hiperhidrosis (aşırı terleme) tedavilerinde de kullanılmaktadır.

Hayvanlarda botulizme karşı koruyucu aşı, Dollvet firması tarafından Botudoll markası adı altında pazarlanmaktadır.