En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Keçi
evcilleştirilmiş çift toynaklı memeli türü/alt türü Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Keçi ya da evcil keçi (Capra aegagrus hircus), boynuzlugiller (Bovidae) familyasının Caprinae alt familyasından Capra aegagrus hircus alt türünü oluşturan çift toynaklılara verilen ad. Evcil keçiler, Doğu Avrupa ve Orta Doğu'da yaşayan yaban keçisinden evcilleştirilmiş olup, insanlar tarafından ilk evcilleştirilen hayvanlardan biridir.[1]
2011 senesinde BM Gıda ve Tarım Örgütü dünyada 924 milyondan fazla keçinin yaşadığını tahmin etmiştir.[2]
Remove ads
Etimoloji ve isimlendirme
Keçi ismi Eski Türkçe keçi anlamına gelen eçkü sözcüğü ile eş kökenlidir. Güneybatı Oğuz dilleri dışında yer alan Türk dillerinde de keçi yerine eçkü ve benzer kelimelerin kullanımı yaygındır.[3] Keçilerin yavrusuna oğlak, erkeğine teke, bir yaşındaki erkek ve dişisine ise çepiş denmektedir. Oğlak, yavru anlamına gelen Eski Türkçe oġul sözcüğünden +Ak ekiyle türetilmiştir ve teke kelimesinin kökenleri de Eski Türkçeye dayanmaktadır.[4][5]
Remove ads
Yetiştirme ve kullanım
Özetle
Bakış açısı
Keçiler sarp yamaçlara rahat tırmanır, patika ve uçurumlar kenarında dolaşmaktan çekinmezler. Bundan dolayı zor geçitlere keçiyolu denir. Taze filiz ve yaprakları severler. Ağaçların büyüme zamanlarında yeni açılgınlarını yediklerinden baharda zararlı olabilirler. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ormana zarar verdikleri tezini çürüten bilim insanları vardır.[kaynak belirtilmeli] Aksine ormanın yangına karşı korunmasına katkıda bulunduğuna dair tezler ortaya atılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Yaşlı bir erkeğin önderliğinde sürü halinde gezerler. Ancak belirli mevsimlerde belirli alanlarda otlamaları engellenerek zararları engellenip, doğaya katkısından faydalanılabilir.
Keçilerin gebelik süreleri 23 hafta kadardır. Genellikle 1-2 yavru doğururlar. Yavruları kıllı ve gözleri açık doğar. Birkaç saat içinde annelerini takip etmeye başlarlar. Oğlaklar 6 ay içinde erginleşip üreyebilirler. Keçiler 15-18 yıl kadar yaşarlar, ancak yaşam ömürleri stres gibi çeşitli faktörler yüzünden kısalabilir.[6][7]
Evcil keçiler sütü, eti, derisi ve tiftiği için beslenir.[8] Keçilerden elde edilen kürke post adı verilir. Genelde keçilerin derileri eldiven, çanta ve ayakkabı yapımında, kılları ve yapağıları ise dokumacılıkta kullanılır. Keçi sütü, inek sütüne oranla az yağlı ancak besleyicidir yüksek oranda kalsiyum barındırır.
Remove ads
Keçi ırkları
300'e yakın farklı keçi ırkı bulunmaktadır.[9] Malta keçisi, boynuzsuz bir keçi cinsidir ve Saanen keçisi ile beraber dünyada en çok süt veren keçi cinslerindendir. Bu keçilerin yıllık laktasyonu 1000 kg civarındadır. Gerdanında memeye benzer iki uzantı mevcuttur. Beyaz ve uzun tüyleriyle dikkat çeken Keşmir ve Ankara keçisi, tiftiği çok beğenilen keçi cinslerindendir.
Türkiye'de kıl keçisi, tiftik keçisi, Kilis keçisi, Halep keçisi, Maltız keçisi ve Saanen keçisi olmak 6-7 çeşit keçi ırkı vardır.[10]
Evcilleştirilmesi ve evrimi
Keçilerin (Capra cinsi) en yakın akrabaları koyun (Ovis), türleridir. Dağ yaşamına adapte olanlar keçileri oluşturacak soya neden olurken dağ eteklerinde yaşayanlar koyunlara evrimleşmiştir.[11] Keçilerin bundan 10.000 yıl önce, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, ilk kez insanlar tarafından yaban keçilerinden evcilleştirildiği kabul edilir.[12] Günümüz Keçilerinin ise İran'da ve Doğu Anadolu'da evcilleştirilmiş olanların soyundan geldiği düşünülmektedir.[13]
Remove ads
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads