Cezâyir-i Bahr-i Sefîd (eyalet)

Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti veya Cezayir-i Bahr-i Sefid Beylerbeyliği, 16. yüzyılda kurulan Osmanlı Devleti eyaletidir.

Eyâlet-i Cezi'ir-i Bahr-i Sefid Osmanlı İmparatorluğu Eyaleti ←   ←   ← 1535–1864 →   →   →   → Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti harita üzerinde Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti (1609) Merkez Gelibolu[1] Tarih  - Kuruluş 1535  - Kaldırılış 1864 Yüzölçümü  - c. 1860 25.458 km2 (9.829 sq mi) Nüfus  - c. 1860 700.000       Yoğunluk 27,5 /km2  (71,2 /sq mi) Bugün parçası Türkiye Yunanistan Kıbrıs Mısır

1534/1535 yılında Rumeli Beylerbeyliği ve Anadolu Beylerbeyliği topraklarından bazı sancakların alınmasıyla kurulan eyaletin 1550 yılındaki kayıtlardaki sancakları; Gelibolu, Eğriboz, Karlieli, İnebahtı, Rodos ve Midilli şeklindedir. Merkezi Gelibolu olan eyalet daha sonraları yeni fetihler ve idari gereksinimler nedeniyle büyümüş ve eyalete yeni sancaklar bağlanmıştır. 16. yüzyıl sonlarına doğru Sakız ve Cezair (On İki Ada) sancakları da eyalete dahil edildi.^[2]

17. yüzyılda eyaletin sancakları; Gelibolu, Eğriboz, Karliili, İnebahtı, Rodos, Midilli, Sakız, Nakşa, Sigla (İzmir, Urla, Çeşme, Ayasuluk, Çine, Balat kazaları), Mehdiyye, Kocaeli, Mezistre, Biga, Sigacık olarak görülmektedir. 1670-1703 yılları arasında Kıbrıs adası da eyalet sınırları içerisinde yer almıştır.

1867 yılında Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti kaldırılmış, yerine Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti kurulmuştur. Yeni vilayet ilk başlarda Rodos, Biga, Sakız, İstanköy, Midilli ve Kıbrıs sancaklarından oluşurken, merkezi ilk başlarda Kale-i Sultaniye (Çanakkale) kazasıydı. Daha sonra Biga, 1878'de de Kıbrıs'ın bu eyaletten ayrılmasıyla dört sancaktan oluşan bir vilayet konumunda bulunmuştur. Lozan Antlaşması'na kadar mevcudiyetini sürdüren eyaletin merkezi 1876 yılından itibaren Rodos olmuştur.

Sancakları

17. yüzyılda sancakları:[3] Gelibolu Sancağı Ağriboz Sancağı Karlıeli Sancağı İnebahtı Sancağı Rodos Sancağı Midilli Sancağı Biga Sancağı Kocaeli Sancağı İzmit İzmir

1688'den 1702 sancakları :[4] Gelibolu sancağı Rodos sancağı Değirmenilk ve Mesentûri Sancağı (Milos) Andıra sancağı (Andros) Senturin Sancağı (Santorini) Nakşa Berre Sancağı (Naxos) Limni Sancağı Kavala Sancağı Midilli Sancağı Sakız sancağı Mezistre Sancağı İnebahtı Sancağı İskenderiyye Sancağı Dimyad Sancağı (Damietta) with Reşîd (Reşid)

1717 ve 1730 yıllarında:[4] Gelibolu Sancağı (Gelibolu) Kavala Sancağı (Kavala) Ağrıboz Sancağı (Negropont) İnebahtı Sancağı (Naupactus) Sığla Sancağı ya da Suğla (Ayasuluğ) Kocaeli Sancağı (İzmit) Karlıeli Sancağı

1731 ile 1740 yıllarında:[4] Gelibolu Sancağı (Gelibolu) Değirmenlik ve Mesentûri Sancağı (Milos) Sığla (Suğla) Sancağı (Ayasuluğ) Karlıeli Sancağı (Acarnania) Senturin Sancağı (Santorini) Nakşa Berre Sancağı (Naxos) Kavala Sancağı (Kavala) Ağriboz Sancağı (Negropont) İnebahtı Sancağı (Naupactus) Mora Sancağı (Nafplion, muhassıllık) Mezistre Sancağı (Mystras) Kocaeli Sancağı (İzmit)