Cybistra

Cybistra veya Kybistra, daha önce Ḫubišna adıyla tanınan,^[1] antik Kapadokya veya Kilikya bölgelerinde yer alan bir kasabaydı.

Heraclea Cybistra ve Cyzistra ile karıştırılmamalıdır.

Cybistra
Kybistra
Ḫubišna, Ḫabušna

Akadca: 𒄷𒁉𒅖𒈾 Hititçe: 𒌷𒄷𒁉𒅖𒈾
Cybistra Türkiye haritasındaki konumu.
Diğer adı	Karahöyük
Konum	Aziziye, Ereğli, Konya,  Türkiye
Bölge	Kapadokya, Kilikya
Koordinatlar	37.662456°K 34.226824°D / 37.662456; 34.226824
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
Cybistra antik kent, arkeolojik sit ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Ereğli  konum koordinatları

Kybistra/Ḫubišna'nın ana şehri, günümüzde Karahöyük olarak adlandırılan,^[2][3] Konya ilinin Ereğli ilçesinin yaklaşık 10 km kuzeydoğusunda bulunan Aziziye köyü yakınlarında bulunuyordu.^{[4][5][6][7][8]} Burası MÖ 1. binyılda Luvi dili konuşan Yeni Hitit krallığının başkentiydi.

İsim

Yerleşimin ismi Eski Asur Koloni Dönemi'nde Ḫabušna (Akadca: 𒄷𒁉𒅖𒈾) olarak geçmektedir.^[9]

Hitit İmparatorluğu döneminde yerleşimin ismi Ḫubišna (Hititçe: 𒌷𒄷𒁉𒅖𒈾^[10] ve Hititçe: 𒌷𒄷𒁉𒌍𒈾^[10]) veya Ḫabušna (Hititçe: 𒌷𒄩𒁍𒍑𒈾^[11]) olarak geçer.^[1][9]

Şehir, Neo-Asur kayıtlarında şu isimlerle görünür:^[1]

• Ḫubišna (Akadca: 𒆳𒄷𒁉𒅖𒈾^[12][13][14]),
• Ḫubušna (Akadca: 𒆳𒄷𒁍𒍑𒈾^{[14][15][16][17][17]}),
• ve Ḫubušnu (Akadca: 𒆳𒄷𒁍𒍑𒉡^{[15][16][17][17]}).

Klasik Antik Çağ'da ise yerleşim Cybistra (Grekçe: Κυβιστρα; Latince: Cybistra) ismiyle anılmaya başlar.^[1][9]

Tarihi

Aşağı Topraklar'da bulunan Ḫubišna ile Hitit İmparatorluğu.

Tunç Çağı

Orta Bronz

Hitit döneminden önce, Hubisna, güneye doğru Tarsus'a giden Kilikya Kapıları'nın kuzey ucunu koruyan stratejik bir merkezdi.

Telepinu Bildirgesi'ne göre, Ḫubišna, MÖ 17. yüzyıl Hitit Eski Krallığı'nın kurucu kralı I. Labarna'nın fethettiği ve daha sonra oraya oğullarını yönetici olarak atadığı yerlerden biriydi.^[3]

MÖ 16. yüzyılda, Geç Hitit Eski Krallığı kralı Ammuna, Hitit yüksek egemenliğine karşı ayaklanmış eski devletleri, Ḫubišna dahil olmak üzere, yeniden boyunduruk altına almaya çalışmak amacıyla çeşitli askerî seferler düzenledi.^[3]

Geç Bronz

Ḫubišna, Hitit İmparatorluğu metinlerinde, güney Anadolu'da bulunan bir ülke olarak, daha sonraki Klasik Tuvana'ya karşılık gelen Aşağı Topraklar'ın bir kısmında bahsedilmiştir.^[1]

Demir çağı

Akadca: 𒆳𒄷𒁉𒅖𒈾 (Ḫubišna)
y. MÖ 12. Yüzyıl ?-y. MÖ 7. Yüzyıl ?
Geç Hititler arasında Hubišna (mor renkte).
Yeni Hitit devletleri arasındaki Tabal. Ḫubišna (Hupisna), Tabal'ı oluşturan yerleşimlerden biriydi.
Başkent	Ḫubišna
Yaygın dil(ler)	Luvice
Resmî din	Luvi dini
Kral
• y. MÖ 836 Puḫame • y. MÖ 737 Uirimmi
Tarihî dönem	Demir çağı
• Bronz Çağı Çöküşü y. MÖ 12. Yüzyıl ? • Dağılışı y. MÖ 7. Yüzyıl ?
Öncüller Hitit İmparatorluğu
Günümüzdeki durumu	Türkiye

Ḫubišna Krallığı

Hitit İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra, Ḫubišna, Tabal bölgesindeki Geç Hitit (Süryani-Hittit) devletlerinden biri haline geldi, ki bu bölgenin güney kısımlarında yer alıyordu.^[1][3]

Ḫubišna krallığı hakkında çok az şey bilinmektedir. Ḫubišna kralı Puḫame, MÖ 837 veya 836'daki seferi sırasında ana Tabal krallığına saldırmasının ardından Tabal bölgesindeki diğer 24 kralın ona boyun eğmesine rağmen, başlangıçta Yeni Asur kralı III. Şalmaneser'e (hükümdarlığı MÖ 859 – 824) boyun eğmedi. Puḫame, III. Şalmaneser krallığı ve başkenti Ḫubišna'dan geçtikten sonra ancak ona haraçgüzar (haraç ödeyen) oldu.^{[1][3][18][19][20]}

y. 738 BC olarak, Ḫubišna'yı da içeren Tabal bölgesi, Yeni Asur kralı Tiglath-pileser III'ün ( h. 745 - 727 BCE Yeni Asur İmparatorluğu'nun bir kolu haline gelmişti.h. 745 - 727 BCE ) MÖ 743 ile 740 yılları arasında Arpad'ın fethi, Tabalian bölgesindeki devletlerin ona boyun eğmesine neden oldu veya muhtemelen Tiglath-pileser III'ün Tabal'a yaptığı bir seferin sonucuydu.^[7][21][22]

Dolayısıyla, Ḫubišna kralı Uirimmi, Yeni Asur İmparatorluğu kayıtlarında MÖ 738 ve 737'de III. Tiglat-Pileser'e haraç sunan beş kraldan biri olarak bahsedilmiştir.^[1][3][19]

MÖ 679'da, Asur kralı Esarhaddon (hükümdarlığı MÖ 681 – 669), Ḫubišna'da Kimmerleri yendi ve kralları Teušpa'yı öldürdü. Esarhaddon, Göksu nehri vadisinden geçerek ve Anti-Toros Dağları ile ana Tabal'ı atlayarak Ḫubišna'ya ulaşmış gibi görünüyor.^{[1][3][19][23][24][25]}

Hükümdarlar listesi

• ᵐPuḫame (Akadca: 𒁹𒁍𒄩𒈨^[26][27][28]), h. y. MÖ 837
• ᵐUirimmi (Akadca: 𒁹𒌑𒄿𒊑𒈪^[29][30]), h. y. MÖ 740

Klasik antik çağ

Strabon, Tyana'dan bahsettikten sonra, "buradan çok uzakta olmayan Castabala ve Cybistra kaleleri bulunmaktadır, ki bunlar dağa daha yakındır," der; bununla Toros Dağları'nı kasteder.^[31] Cybistra ve Castabala, Kapadokya'nın Kilikya olarak adlandırılan o bölümündeydi. Strabon, Mazaca'dan Kilikya Kapıları'na Tyana üzerinden altı günlük bir yolculuk olduğunu belirtir; Tyana bu yolculuğun yaklaşık yarısındadır; sonra Tyana'dan Cybistra'ya 300 stadia veya yaklaşık iki günlük bir yolculuk olduğunu söyler, bu da Cybistra'dan Kilikya Kapıları'na yaklaşık bir günlük bir yolculuk kalması demektir. William Martin Leake, "Tablo'dan ayrıca Cybistra'nın Tyana'dan Mazaca'ya giden yol üzerinde ve Tyana'ya altmış dört Roma mili uzaklıkta olduğunu öğreniyoruz," diye kaydetmiştir. Batlamyus, Cybistra'yı Katanya'ya yerleştirir.^[32]

MÖ 51/50 yıllarında Kilikia prokonsülü iken Cicero, Kilikia'ya sınırı olan Kapadokya'nın o kısmından geçerek birliklerini Toros'a doğru güneye götürdü ve Kilikia'yı savunmak ve aynı zamanda Kapadokya'yı tutmak amacıyla^[33] "Kapadokya'nın kenarında, Toros'tan çok uzakta olmayan, Cybistra adlı bir kasabada" ordugah kurdu. Cicero Cybistra'da beş gün kaldı ve Partların Kapadokya'ya giren o girişten çok uzakta olduğunu ve Kilikia sınırlarında oyalandıklarını duyduğunda, hemen Kilikya Kapıları'ndan (Toros Geçitleri) Kilikia'ya yürüdü ve Tarsus'a geldi.^[34] Bu, Strabon'un anlatımıyla oldukça tutarlıdır.

Piskoposluk

Cybistra, erken bir aşamadan itibaren bir Hıristiyan piskoposluk bölgesiydi, bu durum, piskoposu Timotheus'un 325'teBirinci İznik Konsili'ne katılımıyla gösterilmiştir. Cyrus 351'deki Kalkedon Konsili'ne katıldı ve Cybistra'nın bağlı olduğu Roma'nın Cappadocia Secunda eyaleti piskoposlarının 458'de İskenderiyeli Proterius'un öldürülmesinden sonra Bizans İmparatoru Trakyalı I. Leo'ya gönderdiği mektubu imzalayanlardan biriydi. Piskoposluk bölgesi, 15. yüzyılın sonlarından itibaren artık Notitiae Episcopatuum'larda yer almamaktadır.^[35][36]

Artık yerleşimsel bir piskoposluk olmayan Cybistra, günümüzde Katolik Kilisesi tarafından itibari piskoposluk olarak listelenmektedir.^[37]

Ünvan piskoposlarının listesi

• Alexander Paterson (14 Mayıs 1816 - 30 Ekim 1831)
• Jacques-Antoine-Claude-Marie Boudinet (11 Mart 1856 - 16 Haziran 1856)
• Philippe François Zéphirin Guillemin, Avrupa Parlamentosu Üyesi (8 Ağustos 1856 - 5 Nisan 1886)
• Martin Poell, OFM (20 Haziran 1890 - 2 Ocak 1891)
• Johannes Baptist Katschthaler (4 Haziran 1891 - 17 Aralık 1900)
• Eduard Herrmann (Hermann) (30 Ağustos 1901 - 3 Mart 1916)
• Paul Nègre (7 Aralık 1916 - 7 Şubat 1940)
• Nicasio Balisa y Melero, O.A.R. (14 Ocak 1941 - 3 Şubat 1965)