Dvaita Vedanta

Öğreti

Özetle

Bakış açısı

Ontoloji

Dvaita ontolojisi, varlığı başlıca iki olgu olarak kavrar: (1) bağımsız gerçeklik (svatantra, yalnızca Viṣṇu/Brahman), (2) bağımlı gerçeklik (paratantra), yani ruhlar (jīva) ve cansız/maddî varlık (jaḍa/prakṛti).^[1] Bu bağımlılık, ruh ve maddenin gerçekliğini ortadan kaldırmaz; aksine onların Tanrı’dan ontolojik olarak farklı olduklarını vurgular.^[1]

Pañcabheda

Dvaita’nın en ayırt edici öğretisi pañcabheda (“beşli fark”) doktrinidir. Buna göre gerçeklik daima şu beş farkı içerir:

Viṣṇu ile ruh (īśvara–jīva), Viṣṇu ile madde (īśvara–jaḍa/prakṛti), ruh ile madde (jīva–jaḍa), bir ruh ile başka bir ruh (jīva–jīva), bir madde türü ile başka bir madde türü (jaḍa–jaḍa).^[1] Bu beşli fark ezelî ve ebedîdir, kurtuluş sonrasında da ruhların bireyselliği korunur.^[6]

Tanrı, ruh ve madde ilişkisi

Dvaita’da Brahman doğrudan Vişnu ile özdeşleştirilir; Viṣṇu ezelî-ebedî, her şeyi bilen ve kuşatan, niteliği olan (saguṇa) Tanrıdır. Ruhlar bilinçli ve ebedîdir; madde ise bilinçsizdir. Ruhlar ve madde Tanrı’ya ontolojik olarak bağımlıdır, fakat gerçeklikleri inkâr edilmez (satkārya).^[1]^[2]

Epistemoloji

Madhva, algı ve çıkarımı baştan geçerli (prāmāṇya) kabul eden realist bir bilgi anlayışından hareket eder; bu nedenle Advaita’nın farklılıkları nihai düzeyde māyā/avidyā olarak yorumlayan yaklaşımına karşı çıkmaktadır. Kutsal metinler (Upanişadlar, Bhagavad Gita, Brahma Sutraları) günlük deneyimin sunduğu çokluk algısıyla çelişmeyecek şekilde yorumlanmalıdır.^[1]^[3]

Kurtuluş

Kurtuluş, ruhun Tanrı’ya mutlak bağımlılığının bilinmesiyle ve bhakti (Tanrı'ya aşk) aracılığıyla, Tanrı’nın lütfuna mazhar olarak gerçekleşir. Bilgi (jñāna) gerekli olmakla birlikte lütuf (anugraha) esastır.^[1] kurtuluşta ruh Tanrı ile özdeş olmaz, bireyselliğini korur.^[6]

Remove ads

Karşılaştırma

Advaita Vedānta ile farklar

Advaita, ātman ile Brahman’ın nihai özdeşliğini savunur ve çokluğu illüzyon sayar; Dvaita ise çokluğu ve farklılığı nihai düzeyde gerçek kabul eder, Tanrı’yı nitelikli ve kişisel olarak yorumlar ve ruh–Tanrı özdeşliğini reddeder.^[1]^[3]

Viśişṭādvaita ile farklar

Vişiştadvaita ruhların bireyselliğini korurken onları Brahman’ın “nitelikleri/bedeni” bağlamında açıklar; Dvaita’ya göre Tanrı–dünya ilişkisi “ruh–beden” değil, “egemen neden–etki” ilişkisidir ve iki tarafın ontolojik farklılığı baki kalır.^[1]^[7]

Metinler ve gelenek

Madhva’nın Vedānta yorumu; Upanişadlar, Bhagavadgītā ve Brahmasūtra üzerine kapsamlı şerhler ile sistematik risalelerden oluşur.^[8] Ekolün Madhva'nın ardılı olan önemli âlimleri arasında Jayatirtha ve Vyasatirtha anılır. Gelenek günümüzde özellikle Udupi merkezli Madhva sampradaya içinde sürmektedir.^[1]

Akademik literatür

Sharma, B. N. K. (1962). Philosophy of Sri Madhvacharya (İngilizce). Motilal Banarsidass. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.

Sarma, Deepak (2005). Epistemologies and the Limitations of Philosophical Inquiry: Doctrine in Madhva Vedanta. RoutledgeCurzon. ISBN 978-1138384163.

Stoker, Valerie. "Madhva (1238–1317)". Internet Encyclopedia of Philosophy. 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.

Dalal, Neil (2021). "Śaṅkara". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.

"Dvaita". Encyclopaedia Britannica. 13 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.

"Indian philosophy – Madhva, Dvaita, Vedanta". Encyclopaedia Britannica. 29 Temmuz 2025. 28 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.

"Dvaita Vedanta". Uttaradi Math. 27 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025.