Erdoğan Aydın

Erdoğan Aydın (d. 1957), Türk tarih araştırmacısı, gazeteci, yazar, Özgür Üniversite Yönetim Kurulu üyesi.^[1]

Erdoğan Aydın
Doğum	1957
Meslek	Gazeteci, araştırmacı, yazar
Milliyet	Türk
Dönem	20., 21. yüzyıl
Tür	Araştırma, inceleme
Konu	Din ve tarih

1957 yılında Düzce'de doğdu. İlköğrenimini Düzce'de, ortaöğrenimini Doğubayazıt'ta, lise eğitimini ise Siirt’te tamamladı. Yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde sürdürdü.^[2] 1970’li yıllarda sosyalist gençlik önderleri arasında yeraldı. 1990’lı yıllarda ise, Birleşik Sosyalist Parti ve Geleceği Birlikte Kuralım Parti Girişimi’nin katılımıyla kurulan Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nin (ÖDP) kuruluş sürecinde aktif rol aldı ve 2000 yılına kadar partinin çeşitli yönetim kurullarında görev yaptı.

1995 yılından itibaren, Fikret Başkaya’nın kuruculuğunu üstlendiği Özgür Üniversite bünyesinde Osmanlı ve Türkiye tarihi ile sosyalizmin kuramsal ve pratik sorunları üzerine dersler vermeye başlayan Aydın, 2022 yılından bu yana aynı kurumun Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmaktadır.

Gazetecilik ve Televizyon Programcılığı

Yazılı basındaki çalışmalarına 1992–1993 yılları arasında Özgür Gündem gazetesinde siyasi analiz köşe yazarlığı yaparak başlayan Aydın, 2002–2003 yılları arasında Bianet'te köşe yazarlığı görevini üstlendi. 2005–2007 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde tarih yazarlığı yaptı ve kitap eleştirileri kaleme aldı. 2015 ve 2016 yıllarında ise T24 platformunda siyasal analiz yazıları yayımladı. Bunların yanı sıra Yeni Yüzyıl, Evrensel, Radikal ve BirGün gibi çeşitli gazetelerinde yazı ve röportajları yayımlandı.

Yazar, 2005–2006 yılları arasında DEM TV’de, Ragıp Duran ve Eşber Yağmurdereli ile birlikte “Sol Bakış” adlı haftalık siyasi analiz programını hazırlayıp sundu. Mayıs 2011 ile Ekim 2016 arasında İMC TV'de yayımlanan çeşitli siyasi analiz ve tartışma programlarında daimi yorumcu olarak yer aldı. Eylül 2014'ten Eylül 2016'ya kadar Hayat TV’de, Ercüment Akdeniz’in moderatörlüğünde, Aydın Çubukçu ile birlikte “Babil Kulesi” adlı tarih programını gerçekleştirdi. Şubat 2017'den Mart 2024'e kadar Artı TV’de, Ayşe Hür ile birlikte “Tarihin Peşinde” adlı tarih tartışma programını hazırlayıp sundu. Ayrıca Aralık 2020 ile Eylül 2022 arasında yine Artı TV'de, Nesrin Nas, Ahmet Faruk Ünsal ve Fikri Sağlar ile birlikte “Çetele” adlı haftalık siyasi analiz programında yer aldı.^[3] Yazar, düzenli televizyon programcılığının yanı sıra, aktif olarak çok sayıda ulusal ve uluslararası televizyon-radyo yayınlarına ve çeşitli sempozyumlara konuk olarak katılmaktadır. 2017 Anayasa Referandumu’na kadar Türkiye'deki ana akım medya kuruluşlarında yayımlanan politika ve tarih temalı tartışma programlarında sıklıkla yer alan Aydın, bu referandumun ardından söz konusu mecralarca dışlanmış ve ana akım medyadaki düzenli görünürlülüğünü neredeyse tümüyle yitirmiştir.

Yazarlık ve Eserleri

Yazarlık hayatına 1992 yılında yayımlanan ve yayımlanmasının ardından Turan Dursun Araştırma ve İnceleme Ödülü'nü kazanan,^[4] dört ciltten oluşan 'İslamiyet Gerçeği' başlıklı çalışmasıyla başlayan Erdoğan Aydın, toplamda 15 kitaba sahiptir.

• 1992 - İslamiyet Gerçeği
  • Kur’an ve Din
  • İslamiyet ve Bilim
  • İslamiyet’te Ahlak ve Kadın
  • İslamiyet’in Ekonomi Politiği
• 1994 - Nasıl Müslüman Olduk?
• 1997 - Fatih ve Fetih: Mitler ve Gerçekler
• 1999 - Osmanlı Gerçeği: “Nizam-ı Âlem”in Gayrı Resmi Tarihi
• 1999 - Kabustan Demokrasiye Milliyetçilik, Şeriat ve Alevilik
• 2002 - Milliyetçilik, Türkiye’nin Çıkmazı
• 2002 - İslamcılık ve Din Politikaları
• 2005 - Demokrasinin Dayanılmaz Ağırlığı
• 2005 - Kimlik Mücadelesinde Alevilik
• 2007 - Öteki Tarih
• 2013 - Osmanlı’nın Son Savaşı: Turan Hayalinden Sevr’e
• 2025 - Yanlış İliklenen Düğme: Geçmişle Gelecek Arasında Cumhuriyet^[5]

İslamiyet Gerçeği Yargılanması ve AİHM

1992 yılında, “Her sorunun çözümü İslam’da!” şeklindeki iddialara karşılık, İslam dinini bilimsel ve toplumsal açısıdan sorgulamak iddiasıyla kaleme aldığı^[6] “İslamiyet Gerçeği” adlı dört ciltlik eser, yayımlandığı dönemde kamuoyunda dikkat çekmiş, dört yıl içerisinde beş baskı yapmıştır.^[7] Ancak, N.K. isimli bir şahsın,^[8] REFAHYOL hükûmetinin iktidarda olduğu bu dönemde yaptığı bir ihbarı takiben, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 9 Haziran 1997 tarihinde hazırlanan iddianame ile, yazar Türk Ceza Kanunu'nun dönemin mevzuatına göre 175. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, “dinlerden birini tahkir etmek amacıyla yayın yapmak” suçlamasıyla yargılamaya konu olmuştur. Ankara Asliye Ceza Mahkemesi'nde yapılan yargılamada Yazar, kendisi ve avukatlarının gıyabında, bilirkişinin gözlem raporu alınmadan cezalandırılmıştır. Mahkeme, 19 Ocak 1998'ta Aydın'a 12 ay hapis ve para cezası vermiş daha sonra ise hapis cezasının para cezasına çevrilmesine hükmetmiştir. Yargıtay 8. Ceza Dairesi de, 9 Şubat 1999 tarihinde temyiz başvurusunu, yine yazar ve avukatları Hüsnü Öndül ve Orhan İzzet Kök'ü dinlemeden, yerel mahkeme kararını onamıştır.^[9] Bu cezalandırma nedeniyle 6 yıl kitabının yeni baskısını yapamayacak olan yazar, avukatı Fikret İlkiz aracılığıyla davayı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) taşımıştır. Başvurusunda, kitabında “inanan bireyleri hedef almadığını, yalnızca dinin toplumsal eşitsizlikleri meşrulaştırma işlevini sorguladığını” belirtmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2 Mayıs 2006 tarihli kararında, söz konusu ifadelerin inanan bireyleri doğrudan hedef alan aşağılayıcı bir içerik taşımadığına ve kutsal değerlere hakaret niteliği taşımadığına hükmetmiştir.^[8] Mahkeme, eserin yayımlandıktan sonra dört yılı aşkın zaman boyunca ve yinelenen basımlarına rağmen herhangi bir soruşturmaya konu olmamış olmasına karşılık, bireysel şikayetle yargılanması ve bu yargılamada savunma haklarının kısıtlanmış olmasından hareketle, yazara verilen mahkûmiyet kararının demokratik toplumun sağlıklı bir şekilde gelişmesi için gerekli çoğulculuğun korunmasına engel teşkil edebileceğinden hareketle, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ifade özgürlüğünü düzenleyen 10. maddesi ile adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir. Bu kapsamda Türkiye, AİHM tarafından mahkûm edilmiştir.^[8][10] Yazar Türkiye hukuk sistemini “anti-laik” olmakla suçlamış ve konuyla ilgili “Hem mahkemelerde hem yargıtayda hakim olan akıl, aslında laik, bilimsel, özgürlükçü ve evrensel hukuka uygun bir akıl değildir.” demiştir.^[9]

ROJ TV Yayını ve Cumhuriyet'ten Kovulması

23 Ekim 2007 tarihinde Cumhuriyet gazetesinde tarih yazarlığı yaptığı dönemde Aydın, Hollanda Parlamentosu'nun ilk Türkiye kökenli senatörü Düzgün Yıldırım ve dönemin Pir Sultan Abdal Derneği Genel Başkanı Kazım Genç ile birlikte, ROJ TV'de yayınlanan ve “AİHM’nin zorunlu din dersleri kararı ve AKP Anayasası” konulu programa katılmıştır. Aydın, bu programda Türkiye'deki zorunlu din derslerine karşı eleştirilerini açıklamış^[11] ve ayrıca Kürt Sorunu'nun silahla çözülemeyeceğini, silahların gömülmesi gerektiğini ifade etmiştir.^[12] Söz konusu programın ardından, Zaman gazetesi tarafından yazara karşı bir kampanya başlatılmış ve bunu takiben Cumhuriyet gazetesi yönetimi, gazetede tarih yazıları ve kitap eleştirileri yazan Aydın'ın yazılarını yayından kaldırmış ve kendisini işten çıkartmıştır.^[13] Yazar kendisine karşı, Fetullahçılar tarafından başlatılmış olan kampanyaları takiben, gazetesindeki “milliyetçi damar”ca, işten çıkartılmış olduğunu, bu kararın kendisine tebliğ dahi edilmediğini, söylemiştir. Aynı dönemde, yazarın kitaplarını sekiz yıldır yayımlayan Cumhuriyet Yayıncılık, 26. TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nda Aydın’ın kitaplarını tezgahlardan kaldırmış ve planlanan panel ile imza günlerini iptal etmiştir.^[12]

Yazarın işten çıkarılması kamuoyunda tepkilere yol açmış, gazeteci Yalçın Ergündoğan, süreci kaleme aldığı bir yazıda olayı “siyasi linç” olarak nitelendirmiş, Cumhuriyet gazetesinin bu durumda yazarını sahiplenmesi gerekirken, Zaman gazetesi ile “aynı kulvarda” yer aldığını ifade etmiştir.^[14] Diğer yandan 11 Kasım 2007 tarihinde, gazetenin Şişli’deki merkez binası önünde kitlesel bir protesto düzenlenmiş; ellerinde “Erdoğan bizim Aydın’ımızdır, dokunamazsınız!”, “Erdoğan Aydın, Cumhuriyet karanlık!” gibi ifadeler taşıyan afişlerle ve sloganlarla Aydın’a destek gösterisi yapılmıştır.^[13] Aralarında Cumhuriyet Gazetesi eski yazı işleri müdürü Celal Başlangıç’ın yanı sıra Ahmet İnsel, Akın Birdal, Alper Taş, Ali Nesin, Ara Güler, Ayşe Hür, Baskın Oran, Cahit Berkay, Celalettin Can, Cengiz Güleç, Cezmi Ersöz, Ertuğrul Kürkçü, Eşber Yağmurdereli, Gençay Gürsoy, Gülten Kaya, İbrahim Kaboğlu, Lale Mansur, Murathan Mungan, Osman Kavala, Ragıp Duran, Sezai Sarıoğlu, Suavi, Şebnem Korur Fincancı, Tarık Ziya Ekinci, Turgut Tarhanlı ve Ülkü Tamer gibi isimlerin bulunduğu 111 aydın ve sanatçı, 3 Ocak 2008 tarihinde Türkiye Gazeteciler Sendikası’nda düzenlenen basın toplantısında Erdoğan Aydın'a desteklerini deklare etmiş ve Cumhuriyet gazetesini protesto etmişlerdir.^[15]

Yaşananlarla ilgili yazar, o dönemde şu değerlendirmeyi yapmıştır: “Özgürlük alanı çifte standartlarla genişletilebilir bir sorun değildir. Türkiye'nin en temel yarası da budur. Farklı ve hatta zıt cenahta bulunan kurumların ve fikirlerin evrensel özgürlük standartları karşısında zaman zaman aynı konuma düşmesi. Türkiye'de düşünsel ve siyasal hayatının en temel yaralarından bir tanesidir. Ve ben bunun son kurbanıyım. Ne yazık ki bu gidişle de bu son olmayacak.”^[12]