Etnik temizlik

Etnik temizlik, bir etnik gruba mensup insanların zorla yerinden edilmesini amaçlayan değişik siyasal politikaları ifade eder. Genellikle, zorla göç ettirme, belirli bir nüfusun yerini değiştirme gibi uygulamaların sonucunda ortaya çıkar. Bu terim, etnosid ve jenosid ile yakından ilişkilidir.^[1]

1998 yılında Eski Yugoslavya'nın etnik haritası. Hırvatistan'da ve Bosna-Hersek'te gerçekleştirdiği etnik temizliğin sonucunda Sırplar Güney-Doğu Slavonya, Batı Slavonya, Krayina, Güney-Batı Bosna, Mostar ve Saraybosna bölgelerinden sürüldüler.

Terim; resmî olarak günümüz uluslararası ilişkiler terminolojisine 1992 yılı Mayıs ayında girmiş,^{[kaynak belirtilmeli]} henüz dağılmamış olan Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nde cereyan eden ve Boşnakların bölgeden temizlenmesine kadar giden olayları ifade etmek üzere George H. W. Bush tarafından kullanılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Daha sonra Batılılar Sırplara "čišćenje" ("temizlik") terimi kullanılmıştır.

Etnik temizlik, dar anlamda büyük insan hakları ihlalleri ve diğer faktörler eşliğinde, kitleleri zorla yerlerinden etmek olarak tanımlanırken; geniş anlamda nüfus transferi teriminin eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır.

II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nda; Yahudiler, Çingeneler, Zenciler, Doğu Slavları ve diğer Aryan olmayan, "alt ırk" olarak görülen halklar katledildiler.

Dünya üzerindeki bazı ülkelerde Holokost ve Ermeni Kırımı gibi etnik temizlikleri inkâr etmek yasaktır.^{[2][3][4][5][6]}

Etimoloji

"Tsitsekun" imha kampanyalarını düzenleyen Rus Kont Nikolay Yevdokimov, Çerkes yerlilerini hedef alan Rus askeri operasyonlarını "ochishchenie " (temizlik) terimiyle tanımlamıştı.

Ermeni kırımı sırasında mültecilere eşlik Osmanlı askerleri. Jön Türk üçlüsü, Osmanlı İmparatorluğu'nun herhangi bir yerindeki Ermeni sayısını nüfusun %5-10'unun altına indirmeyi amaçlıyordu; bu da zorunlu olarak bir milyon Ermeninin ortadan kaldırılmasını gerektirecekti.

Yahudilerin İspanya'dan sınır dışı edilmesini emreden Elhamra Kararnamesi (1492), etnik temizliğin erken bir örneğiydi, bu durumda etno-dinsel bir grup (Emilio Sala Francés'in [es] tablosu, 1889).

Terimin öncüsü Yunanca andrapodismos kelimesidir. (Grekçe: ἀνδραποδισμός; aydınlatılmış. Eski metinlerde kullanılan "köleleştirme") Örneğin Büyük İskender'in MÖ 335'te Thebes'i fethetmesine eşlik eden vahşeti anlatmak için bu kelime kullanılmıştır.^[7] "Tsitsekun" olarak da bilinen Çerkes soykırımı, çeşitli tarihçiler tarafından genellikle 19. yüzyılın sanayi çağında bir devletin başlattığı ilk büyük ölçekli etnik temizlik kampanyası olarak kabul edilir.^[8][9] 1860'lı yıllarda Çerkes soykırımının operasyonlarını denetleyen Rus imparatorluk generali Nikolay Yevdakimov, Müslüman Çerkesleri kendi topraklarından sürülecek bir "veba" olarak görüyordu. Rusya'nın hedefi toprakların ilhakıydı; Çerkesleri zorla sınır dışı eden Rus askeri Yevdakimov, operasyonları “ochishchenie” (temizlik) olarak adlandırmıştı.^[10]

1900'lerin başında, Çekler arasında bu terimin bölgesel varyantları bulunabiliyordu (Çekçe: očista), Polonyalılar (Lehçe: czystki etniczne), Fransızlar (Fransızca: épuration) ve Almanlar (Almanca: Säuberung) olarak söylemekteydi.^[11] 1913 tarihli Carnegie Endowment raporu, Balkan Savaşlarına katılan tüm kişilerin eylemlerini kınayan, etnik gruplara karşı uygulanan vahşeti tanımlayan çeşitli yeni terimler içeriyordu.^[12]

İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından Almanların Çekoslovakya'dan sınır dışı edilmesi

İkinci Dünya Savaşı sırasında, (Hırvatça: čišćenje terena" ("araziyi temizlemek") faşist Hırvat Ustaše örgütü tarafından Hırvat olmayanların kasıtlı olarak öldürüldüğü veya başka bir şekilde evlerinden söküldüğü askerî eylemleri tanımlamak için kullanıldı.^[13] Üst düzey bir Ustaše lideri olan Viktor Gutić, bu terimi Sırplara karşı zulüm yapmak için örtmece olarak kullanan ve kayıtlara geçen ilk Hırvat milliyetçilerinden biriydi.^[14] Bu terim daha sonra Sırp Çetniklerin iç muhtıralarında, 1941 ile 1945 yılları arasında Boşnaklara ve Hırvatlara karşı işledikleri bir dizi misilleme niteliğindeki katliama atıfta bulunmak üzere kullanıldı.^[15] Rusça: очистка границ deyimi (Rusça: ochistka granits; "Sınırların temizlenmesi"), 1930'ların başındaki Sovyet belgelerinde, Polonya halkının Beyaz Rusya ve Ukrayna SSR'lerindeki sınır bölgesinden sınırdışı edilmesinde de kullanılmıştır. Sovyetler Birliği'ndeki bu nüfus transferi süreci, 1939-1941'de sadakatsizlikten şüphelenilen diğer birçok grubu da kapsayacak şekilde daha da büyük bir ölçekte tekrarlandı. Holokost sırasında Nazi Almanyası, Avrupa'nın "Yahudilerden temizlenmesini" (Almanca: judenrein) sağlama politikası izledi.^[16] Nazi Almanca: Generalplan Ost Almanlara daha fazla yaşam alanı sağlamak amacıyla Orta ve Doğu Avrupa'daki çoğu Slav halkına soykırım ve etnik temizlik yapılması çağrısında bulundu.^[17]

Bosna Savaşı'ndaki etnik temizliğin bir parçası olan Srebrenitsa katliamının mezardan çıkarılan kurbanları

Tam haliyle terim ilk kez Romen dilinde ortaya çıktı. (Rumence: purificare etnică) Temmuz 1941'de Başbakan Yardımcısı Mihai Antonescu'nun kabine üyelerine yaptığı konuşmada Sovyetler Birliği'nin işgalinin başlamasından sonra, şu sonuca varıdığını dile getirdi: "Romenlerin etnik temizlik konusunda ne zaman bu kadar şansa sahip olacağını bilmiyorum." ^[18] 1980'li yıllarda Sovyetler, Dağlık Karabağ'daki etnik gruplar arası şiddeti tanımlamak için "etnik temizlik" terimini kullandı.^[7] Hemen hemen aynı sıralarda, Yugoslav medyası da bu ifadeyi, Arnavut milliyetçilerinin tüm Sırpları Kosova'yı terk etmeye zorlamaya yönelik bir komplosu olduğunu iddia etmek için kullandı. Bosna Savaşı (1992-1995) sırasında Batı medyası tarafından geniş çapta popülerleştirildi.

1992 yılında etnik temizliğin Alman eşdeğeri, örtmeceli ve uygunsuz doğası nedeniyle Gesellschaft für deutsche Sprache tarafından Almancada Yılın Un-word'ü seçildi.^[19]

Ayrıca bakınız

• Holokost inkârı
• Ermeni Soykırımı'nın inkârı

Holokost inkârının yasa dışı olduğu ülkeler (2025)