Fabrika

Başlığın diğer anlamları için Fabrika (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Fabrika, üretimevi ya da imalathane, içerisinde işlenmemiş veya yarı işlenmiş ürünün işçiler tarafından, makine, araç ve aygıtlar yardımıyla işlenerek tüketime hazır duruma getirildiği sanayi kuruluşu. Fabrika terimi, söz konusu işlemlerin gerçekleştirildiği, belli bir büyüklüğe sahip endüstriyel yapılar için de kullanılmaktadır. Fabrikalar gerekli işgücü, ana para ve tesis kaynaklarının bir araya gelmesi ile oluşur ve etkinlik gösterir.

Wolfsburg, Almanya'daki Volkswagen fabrikası

Endüstiyel bacalarıyla bir fabrika

Tarihçe

Romalılar tarafından çeşitli üretim birimleri ve büyük değirmenler kurulduğu halde çağdaş anlamda fabrikanın ilk örneği Venedikliler tarafından kullanılmış Venetian Arsenal yapısıdır. Endüstri devriminden yüzyıllar önce, 1104 yılında Venedik şehrinde kurulmuş olan tesislerde birleşim (montaj) hatları kullanılmış, belli parçaların bir araya getirilmesi yoluyla gemi üretilmiştir. Fabrikanın üretim şekli çağdaş seri üretim tarzına benzemekteydi. Venetian Arsenal'in en verimli döneminde fabrikada 16.000 işçi çalışmakta, günde hemen hemen bir gemi üretilmekteydi.^[1]

Sanayi Devrimi

Ana madde: Sanayi Devrimi

Sanayi Devrimi, Avrupa'da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa'daki sermaye birikimini arttırmasına denir. Sanayi Devrimi, ilk olarak Birleşik Krallık'ta ortaya çıkmış, ardından Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya'ya sıçramış ve bütün dünyaya yayılmıştır.

Fabrika sistemi ile üretim, talep artışı doğrultusunda bir gereksinme olarak ortaya çıktı. Büyük makineler ev üretimi için elverişsizdi. Bu nedenle evler yerine işçilerin makinelerin bulunduğu büyük binalara giderek çalışma sistemi, başka deyişle fabrika sistemi süreç içinde meydana geldi. Fabrika sistemi hızlı üretim ve teknolojik avantajlardan ötürü artizan üretime karşı önemli avantajlar elde etti.^[2] Fabrikaların geniş ölçekte elektrikle çalışır hale gelmesi 1900'lerin başında meydana geldi.^[3]