En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Ferdi Tayfur
Türk müzisyen, oyuncu ve yazar (1945-2025) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Ferdi Tayfur veya doğum adıyla Ferdi Tayfur Turanbayburt (15 Kasım 1945, Adana - 2 Ocak 2025, Antalya), Türk şarkıcı, besteci, söz yazarı, sinema yönetmeni[3] ve oyuncusudur.
Toplamda dokuz defa Altın Plak Ödülü kazanan sanatçı sinema filmlerinde de yer alan kendi yazdığı şarkılarla ünlenmiştir. 30'dan fazla albüm ve 30'un üzerinde film yapan 1982 yılında ise kendi adına Ferdifon Plakçılık (Eski adı: Odebs) şirketini kuran sanatçı 2009 yılında da inşaat sektörüne girdi.[4] 2 Ocak 2025 tarihinde Antalya'da kaldırıldığı hastanede organ yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetti.
Remove ads
Hayatı
Özetle
Bakış açısı
Ferdi Tayfur, 15 Kasım 1945 tarihinde doğmuştur. Adana'nın Yüreğir ilçesine bağlı Hürriyet mahallesinde doğdu. Ancak verdiği -sadece bir konserde- aslen Besnili olduğunu söylemiştir. Bu görüntü ise vefatından sonra sosyal medya platformlarında yaygınlaşmıştır. Ama geçmiş yıllara ait tv programları, konser kayıtları izlenirse Adanalı olduğu net bir sekilde anlaşılacaktır ki övgü ile beraber birçok kez Adanalı olduğunu söylemiştır. Sanatçıya adını dublaj sanatçısı Ferdi Tayfur'un hayranı[5] babası Cumali Bey koymuş, oğlunun eğitimine düşkün olan Cumali Bey'in pavyon çıkışı öldürülmesi ile eğitim hayatı sona eren sanatçı yoksul ve trajik bir hayat[6] yaşadığını, babasının ölümünden sonra annesinin evlendiğini, kendisinin de okumak istediğini ancak imkânlar yüzünden bunu gerçekleştiremediğini söylemiştir.[6] Henüz çocukluk yıllarında üvey babasının bulduğu şekerci dükkânında çıraklık yapan Tayfur, okumayı iş hayatında öğrendiğini söylemiştir.[6] Eniştesinin yardımıyla bir süre Sakıp Sabancı'nın Ceyhan'daki mısır çiftliğinde çalıştı. Bir süre Konya'da bir gazinoda çaycılık yaptı.[7]
Ailesinin geçimine katkıda bulunan Tayfur aynı yıllarda düğünlerde şarkı söylerken yerel gazetede Adana Radyosu'nun müzik yarışması ilanını görür[6] ve yarışmaya katılır. Ancak birinciliği kazanamaz ve ikinci olur, üvey babasının engellemelerine karşı İstanbul'a gelip Lunapark Gazinosu'nda iş bulur ve Nurten İnnap'a bağlama çalmaya başlar. Daha sonra Leyla / Aşkınla Beni Öldürdün adlı ilk plağını doldurur ve bu plağından 500 lira kazanır.
Ferdi Tayfur 1968 yılında Seda Plak ile iki plaklık anlaşma yapar ancak beklenen ilgiyi görmez. Akabinde yeniden Adana'ya döner ve çiftlikteki işlerin başına geçer, diğer yandan müzik çalışmalarına devam eder ve üç yıl aranın ardından (1971 yılında) yaptığı Huzurum Kalmadı ("yapıştı canıma bir kara sevda/allah şahidim olsun" ismi ile) adlı plağı (Seda Plak ve Kader Plak) yayımlanır. Yine 1971 yılında Nerelerdesin Sultanım (Nerelerdesin Ceylanım)/Sebebim Nazlı Yar Oldu (Gözlerimi Duman Bürüdü Gayri) 45 likleri Serenad Plak ve Kader Plak' tan yayımlandı. Ardından Görsev Plak'tan 1972 yılında sırasıyla Mahkumların Duası/Mahşer Günü ve Sana Kaderimsin Dedim/Postacılar 45' likleri yayımlanır. 1973 yılında ise Görsev Plak adına yaptığı Dur Dinle Sevgilim / Kır Çiçekleri adlı 45'lik ile çıkış yakalar. Yine 1974 yılında yaptığı Yüreğimde Yara Var / Bana Gerçekleri Söyle adlı 45'lik ile adını duyurur. 1975 yılında Mersinli İsmail (İsmail Üredi) ile beraber kurmuş olduğu Elele Plakçılıktan Akşam Güneşi/Çicekler Açsın adlı 45'lik plağı çıkarır. Aynı senenin sonlarına doğru Elenor Plak'a transfer olur. Sırasıyla Akşam Güneşi/Çicekler Açsın, Bırak Şu Gurbeti/Sevdalılar Beni anlar ardından Çeşme/Muhatç Etme Beni 45 lik plakları çıkarır ve özellikle Çeşme adlı şarkısı ile adını duyurur.[8] Tüm Türkiye tarafından bilinir, tanınır hâle geldi.
Remove ads
Müzik ve sinema kariyeri
Özetle
Bakış açısı
1967-1976: İlk yıllar, Çabaları ve Şöhret
Yaşadığı Adana'dan hayalleri için İstanbul'a gelen Ferdi Tayfur kariyerinin tamamında olduğu gibi kariyerinin henüz ilk yıllarında da besteler yaparak müzik kariyerine başlamış, ilk plağını çıkarmak için Seda Plak ile anlaşmış ve yayınlanan ilk plağı Melekler Yüze Güler / Derdin Nedir Sormuyorlar olmuştur. Maddi sıkıntıları nedeniyle Elenor Plak'ın sahibi Atilla Alpsakarya'nın girişimiyle sanatçının bestelediği iki şarkı Gülden Karaböcek'e satılmış, sonraki yıl Leyla/Aşkınla Beni Öldürdün yayınlanmış ancak beklenen ilgiyi görmeyince Tayfur, yeniden Adana'ya dönmüş ve çiftlikteki işlerin başına geçmiştir, diğer yandan müzik çalışmalarını sürdürmeye devam etmiştir. Üç yıl aranın ardından yeniden İstanbul'a dönen Tayfur'un Huzurum Kalmadı plağı yayınlandı. 1973 yılında Görsev Plak ile anlaşarak yayınlana Dur Dinle Sevgilim / Kır Çiçekleri adlı 45'liği ile çıkış yakalar. Sonraki yıl yayınlanan Yüreğimde Yara Var / Bana Gerçekleri Söyle ile de ismini duyurdu. Akabinde plakları art arda yayınlandı ve 1975 yılında Elenor Plak ile çalışmaya başladı ve Bırak Şu Gurbeti / Sevdalılar Beni Anlar, ardından asıl çıkışını çıkışını yakalayacağı Çeşme / Muhtaç Etme Beni 45'liği A yüzündeki şarkısı "Çeşme"'yi yayınladı.[9]
1976 yılında da ilk albümü Huzurum Kalmadı (Ferdi 77) ile tanınırlığını pekiştirmiş, 4 Nisan 1977 tarihli Hey Dergisi'nde Derbeder / Vazgeç Felek 45'liği ile beraber reklamı verilmiş, beraberinde Ferdi Tayfur posteri hediyeli olarak yayınlandı.[10] Albüm bir rekora imza atarak 2 milyon adet satmıştır.[11] Aynı yıl kariyerinde önemli şarkısı "Çeşme" ile kariyerinin kırılma noktası aynı isimli filminde Necla Nazır ile başrolünde oynadığı ilk sinema filmi vizyona girmiştir. Film izlenme rekoru kırmış,[12] 12 milyon kişinin izlediği[13] film ile arabesk filmlerin yükseliş dönemi başlayarak erotik film furyasının büyümesini engellemiştir.[14] Yine aynı yıl birbirinin ardı sıra Altın Plak Ödülü kazandığı Alıştım / Yağmur Gözyaşım ve dönemim müzik eleştirmenlerinden tam puan alan[15] Yadeller – Ağlamazsam Uyuyamam plakları yayınlanmıştır.
Sonraki yıl, 1977 senesinde sinemalarda yayınlanan ve başrollerinde sinema kariyerinde oynadığı üçüncü filmi olan, önceki filmlerinde olduğu gibi yönetmenliğini Temel Gürsu'nun yaptığı Ferdi Tayfur ile Canan Perver'in oynadığı "Derbeder" filmininde müziği olan Vazgeç Felek / Derbeder ile kariyerinde hızla ilerleyen Tayfur'un aynı yıl yine "Altın Plak Ödülü" kazanan Benim Gibi Sevenler / Söz Geçmiyor Gönlüme plağı yayınlandı. Söz ve müzikleri kendisine ait albümleri birbirine ardına yayınlanan Tayfur'un 1978 yılında yine "Altın Plak" ödülleri kazanan ve ses getiren Merak Etme Sen / Söz Veriyorum ve Hapishane (Görüş Günü) / Gönül Oyunu plakları yayınlandı. Aynı yıl hayat arkadaşı Necla Nazır ile başrol oynadığı ikinci filmi, filme adınıda veren söz ve müziği kendisine ait "Yadeller" filminde oynadı. Yine aynı yıl ismini bir Ferdi Tayfur bestesi "Benim Gibi Sevenler"'den alan, başrolünü Itır Esen'in paylaştığı "Benim Gibi Sevenler" filminde başrol oynadı.[16] 1980 yılında da Ferdi Tayfur'un son 45'liği Durdurun Dünyayı / Boynu Büküğüm yayınlandı.
Kariyerinde her sene albüm çıkaran ve büyük hayran kitlesine sahip olan Ferdi Tayfur'un 1976 yılından itibaren albüm ve kasetleri yayınlanmaya başladı. İlk kaseti Huzurum Kalmadı (Ferdi 77)'nin ardından Batan Güneş ardından "Yüreğimde Yara Var" ve "Koparma Gülleri" gibi çıkış şarkılarının yer aldığı Son Sabah albümleri yayınlandı. Son Sabah albümü yüksek satış elde etmiştir. 1978 yılında başrolünü Necla Nazır ile paylaştığı "Batan Güneş" ve Oya Aydoğan ile paylaştığı "Son Sabah" filmleriyle de sinema oyunculuğunu da sürdürdü.
Sinema ve müzik kariyerinde artık zirveyi gören Ferdi Tayfur'un yine uzun yıllar birlikte çalıştığı Elenor Plak'tan 1979 yılında Yuvasız Kuşlar albümü yayınlandı. Bu albümdeki "Aramızda Engeller Var" dikkat çekmiştir. Aynı yıl başrolünü Perihan Savaş ile paylaştığı "Yuvasız Kuşlar" filmi yayınlandı. Bu albümü 1980 yılında yayınlanan Nisan Yağmuru izledi. Önceki albüm-film ilişkilerinde olduğu gibi bu albümün yayınlandığı sene başrolünü yine o dönem eşi Necla Nazır ile paylaştığı "Durdurun Dünyayı" yayınlandı. Aynı yıl yoğun ilgi gören albümün turnesi için Avrupa turnesine çıktı.[17]
Seksenli yıllar: Müzikte tarz değişimi ve popülerliği
70 ve 80'li yıllarda Türkiye'de siyasi ve ekonomik sorunların yanı sıra[18] 12 Eylül darbesinin de yaşanması sonra Türk müziğinde önemli gelişmelerin yaşanmış, müziğin toplumun değerlerini ve yaşam tarzını yansıtan önemli bir araç hâline geldiği bu yıllarda[18] Türkçe popun yeri ağırlıklı olarak arabesk müziği almış, dönemin popüler Türk şarkıcıları albümlerinde arabesk ağırlıklı müziklere yer vermiştir. Kariyerlerinin en başından arabesk tarzı benimseyen Ferdi Tayfur, Müslüm Gürses ve Orhan Gencebay gibi şarkıcıların de popülülerliği artmıştır. Bu dönemde bu şarkıcıların kamuoyunda tanınırlığı "baba" gibi lakaplarla pekiştirilmiştir.[18] Tayfur bu dönemde de kariyerini hızla sürdürmüş; 1981 yılında İnsan Sevince albümü yayınlanmıştır. Albüm Türküola lisansı ile Rusya'da da yayınlanmıştır. Albüm Rusya'da (SSCB'de) bir Türk sanatçıya ait yayınlanan ilk LP olmuştur. Aynı sene Natuk Baytan'ın yönetmenliğini yaptığı "Kara Gurbet" isimli filmde Oya Aydoğan ile başrolde, yönetmenliğini Nazmi Özer'in yaptığı "Ben de Özledim" de Banu Alkan ile başrolde, yönetmenliğini Osman F. Seden'in yaptığı "Bir Damla Ateş" isimli filmde Necla Nazır ile başrol ve yine Temel Gürsu'nun yönettiği Olmaz Olsun'da Necla Nazır ile başrol oynadı.
1982 yılında yayınlanan Ben de Özledim albümü Tayfur için dönüm noktası olmuştur. Albüm satış rekorları kırmıştır.[19] Aynı yıl "Günaha Girme" filminde Serpil Çakmaklı ile başrolde oynadı. 1983 yılında ise Sende mi Leyla albümü yayınlandı. Aynı yıl albümle aynı isimli başrolde Güngör Bayrak ve Ferdi Tayfur'un oynadığı yönetmenliğini Osman F. Seden'in yaptığı "Sen de mi Leyla" adında sinema filmi vizyonu girmiştir. Ertesi yıl vizyona giren Serpil Çakmaklı ile başrolünde oynadığı "Yaktı Beni" filmininde film müziği olan şarkıyla aynı isimle yayınlanan Yaktı Beni albümü yeni rekorlara imza atarak 1984 yılı Türkçe müzik listelerinde 14 hafta listelerde kalarak, 15. haftada da ilk sıraya yükselerek zirvede kalmıştır.[20] Aynı sene başrolünde oynadığı diğer filmler "Yıldızlar da Kayar", "Kalbimdeki Acı", "Hasret Sancısı" ve "Günaha Girme" oldu.
Seksenli yıllar Türkiye'sinde arabesk müzik açıkça sansürlenmiş, TRT'de arabesk müzik ve video kliplere yer verilmemiştir. Türkiye'de ünlenen arabesk sanatçıları yasaklama kararına tepki göstermiş, Orhan Gencebay, Müslüm Gürses ve Ferdi Tayfur gibi sanatçılar, müziklerinin yasaklanmasını haksız bulduğunu dile getirmişlerdir.[21] Ancak arabesk sanatçıları yasaktan etkilenerek alternatif müzik türlerine yöneldiler. Ferdi Tayfur bu dönemde Halk müziği ve diğer geleneksel türlerden esinlenerek yeni çalışmalar yaptı.[22] 1984 yılında Londra'da verdiği konserleri sonrası bir röportajında arabesk müzik hakkında "Ben bağlama çalar bestelerimide bağlamala çalarak yaparım sanırım buna arabesk diyorlar" demiştir.[22] Ferdi Tayfur, 1976-1986 yılları arasında yirmi yedi sinema filminde başrol oyuncusu olarak oynamış ve bu filmler içerisinde yer alan yaklaşık doksan altı şarkıyı seslendirmiştir.
1992 yılında çıkardığı Prangalar albümü 5 milyondan fazla satış rakamıyla Türkiye'nin en çok satan albümlerinden olup, Ferdi Tayfur'un en çok satan albümüdür.[23]
Kasetlerin yanında konserler de verdi. 1993 yılında Gülhane Parkı'nda verdiği konsere 200.000 kişi katılarak rekor kırmıştır.[24]
Remove ads
Özel hayatı
Özetle
Bakış açısı
7 Eylül 1979 tarihinde dönemin yüksek tirajlı gazetesi Hafta Sonu'nda Ferdi Tayfur hakkında sansasyonel bir haber kaleme alınmış, haberde 1963 yılında Ferdi Tayfur'un Konya'da sahne aldığı gün Fatma Can ismindeki bir kadın ile yaşadığı beraberlikten bir çocuğu olduğu iddia edilmiştir.[25] İlk evliliğini 1974 yılında resmî nikâhlı ilk ve tek eşi olan Zeliha Turanbayburt ile yapan Tayfur'un bu evliliğinden "Tuğba" ve "Funda" isminde iki kızı olmuştur.
1973 yılında Ses Dergisi'nin düzenlediği geleneksel "Sinema Artisti Yarışması"'nda Gülşen Bubikoğlu'nun ikinci olduğu yarışmada birinci seçilen Necla Nazır ile Ferdi Tayfur yönetmenliğini Temel Gürsu'nun yaptığı 1976 yılı yapımı Çeşme filminde başrol oynama teklifini kabul etmiş ve ilkkez bu film setinde tanışmışlardır.[26] İkilinin evliliklerinden Tuğçe Tayfur isminde çocukları olmuştur. Ancak mutsuz bir evlilik yaşadığını dile getiren Tayfur bir röportajında; "20 sene kızım büyüsün diye bekledim. Necla’dan defalarca ayrıldım fakat kimseye duyurmadım." demiştir.[26] Aynı röportajında Necla Nazır'ın tesettür takıp sinema kariyerini sonlandırmasıyla ilgili "benim zorumla tesettüre girmedi" demiştir.[26] 30 yıl birlikte yaşadığı ve 2007 yılında ayrıldığı sinema oyuncusu Necla Nazır ile birlikteyken ilişki yaşadığı Habibe Ümyani Demir'den "Ferdi Taha" adında bir çocuğu olmuştur.
Sanatçı 2010 yılında, uzun yıllar sonra resmî nikâhı hâlâ devam eden ilk eşi Zeliha Turanbayburt ile beraber yeniden yaşamaya başlamıştı. Yaşantısını uzun süre Marmaris'te sürdürdü.[27] Bu yıllarda bir yüz felci geçirdi.[28] 2020 yılında böbrek yetmezliği yaşayan Tayfur'a, oğlu Timur'un bir böbreği nakledildi.[29]
Kendisinin aslen köyü, Adıyaman'ın Besni ilçesine bağlı Üçgöz köyüdür. Üçgöz köyünün mezrası sayılabilen Büyük Şam Uşağı köyüne, Şambayadlı taifesi olarak gelmişlerdir.[30]
Ölümü
Aniden rahatsızlandıktan sonra 15 Aralık 2024 tarihinde Marmaris'te hastaneye kaldırılmıştır. Ardından, 16 Aralık'ta Antalya'da özel bir hastaneye sevk edilmiş ve burada mantar enfeksiyonu nedeniyle sinüs ameliyatı geçirmiştir. 2 Ocak 2025 tarihinde karaciğer ve böbrek yetmezliği tedavisi için kaldırıldığı hastanede saat 19.38'de hayatını kaybetmiştir.[31][32] Vefatının ardından Ferdi Tayfur için 4 Ocak 2025 tarihinde Atatürk Kültür Merkezi'nde anma töreni düzenlenmiştir. Cenazesi, Barbaros Hayrettin Paşa Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Yeniköy Mezarlığı'nda annesi Şerife Turanbayburt'un kabrinin yanına defnedilmiştir.[33]
Remove ads
Diskografi
Stüdyo albümleri
|
|
Remove ads
Filmografisi
Televizyon programları
Oyunculuk yaptığı televizyon reklamları
- "Mobil Reklam" (1993)
- "Filli Boya Reklamı" (2000)
- "Namlı Zeytin"
Remove ads
Kitapları
- 2003 - Şekerci Çırağı (roman)
- 2008 - Yağmur Durunca (roman)
- 2013 - Bir Zamanlar Ağaçtım (roman)
- 2014 - Paraşütteki Çocuk (roman)
Ödülleri
- 1975: 1. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Bırak Şu Gurbeti - Sevdalılar Beni Anlar)
- 1975: 2. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Çeşme - Muhtaç Etme Beni Plağıyla)
- 1975: 3. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Yağmur Gözyaşım - Alıştım Plağıyla)
- 1975: 4. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Yadeller - Ağlamazsam Uyuyamam Plağıyla)
- 1976: 5. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Derbeder - Vazgeç Felek Plağıyla)
- 1976: 6. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Benim Gibi Sevenler - Söz Geçmiyor Gönlüme Plağıyla)
- 1978: 7. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Merak Etme Sen - Söz Veriyorum Plağıyla)
- 1979: 8. Altın Plak Ödülü Elenor Plak. (Hapishane Görüş Günü - Gönül Oyunu Plağıyla)
- 1980: 9. Altın Plak Ödülü (İnsan Sevince Long Plağıyla - İnsan Sevince, aynı zamanda Sovyetler Birliği’nde bugünkü Rusya’da basılan ilk Türk Sanatçısı albümüdür.)
- 1992: MÜYAP 1991 Yılı Arabesk Dalında En çok Albüm Satan Sanatçı Ödülü
- 1993: Gülhane Konserleri Ödülü (Bir Alana En Çok Seyirci Toplaması nedeniyle (Yaklaşık 200.000 Kişi) Dönemin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Tarafından Verilmiştir.)
- 1994: En İyi Arabesk Erkek (Fadime'nin Düğünü)
- 1995: Doğa Savaşçıları Çevre Örgütü Tarafından Verilen Çevre Ödülü
- 1995: IFA İstanbul FM Altın Ödülü
- 1994: 1. Kral Tv Türkiye Video Müzik Ödülleri En iyi Arabesk Fantezi Müzik sanatçısı ödülü (Fadime'nin Düğünü Şarkısıyla)
- 1995: 2. Kral Tv Türkiye Video Müzik Ödülleri En İyi Arabesk Fantezi Müzik Sanatçısı ödülü (Yağmur Çamur Şarkısıyla)
- 1999: 6. Kral Tv Türkiye Video Müzik Ödülleri En iyi Arabesk Fantezi Müzik sanatçısı ödülü (Bağbozumu Şarkısıyla)
- 1999: Magazin Gazetecileri Derneği Onur Ödülü
- 2001: Magazin Gazetecileri Derneği Yılın En İyi Arabesk Sanatçısı Ödülü
- 2004: Meltem TV Yılın Sanatçısı Ödülü
- 2004: Bitlis Valisi M. Asım Hacımustafaoğlu ile Bitlis Belediye Başkanı Cevdet Özdemir tarafından verilen şükran plaketi
- 2005: İhlas Marmara Koleji "Yılın En İyi Müzik sanatçısı Ödülü"
- 2005: Magazin Gazetecileri Derneği Yılın En İyi Arabesk Sanatçısı Ödülü
- 2007: Siyaset Dergisi "Sanat Onur Ödülü"
- 2008: 14. Kral Tv Türkiye Video Müzik Ödülleri En İyi TSM Sanatçısı Ödülü (Kalbimin Sahibi Sensin Şarkısıyla)
- 2008: Aydoğdu Üzerimize İlahisiyle MÇF 2008 Sosyal Sorumluluk Ödülü
- 2009: Siyaset Dergisi Yaşam Boyu Sanat Onur Ödülü
- 2009: Radyo 15 Sanat Onur Ödülü
- 2011: Siyaset Dergisi Yılın Onur Ödülü
- 2013: 19. Kral Tv 1. Türkiye Müzik Ödülleri Yaşam Boyu Onur Ödülü
- 2014: Akdeniz TV Yaşam Boyu Başarı ve Onur Ödülü
- 2014: 21. Adana Altın Koza Ödülü
- 2015: 15. Yıl İnternet Medyası Yılın En İyileri Ödülleri Yaşam Boyu Meslek Onur Ödülü
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads