Halk sağlığı

Halk sağlığı, toplumun, kuruluşların, toplulukların ve bireylerin organize çabaları ile bilinçli seçimleri sonucunda hastalıkların önlenmesini, yaşam süresinin uzatılmasını ve yaşam kalitesinin artırılmasını amaçlayan; "hastalıkları önleme bilimi ve sanatı" olarak tanımlanan bir disiplindir.^[1]

Halk sağlığının çeşitli yönleri: Sol üstten saat yönünde: Mali'deki bir Toplum sağlığı çalışanı, Almanya'da aşılamaya örnek COVID-19 aşısı, Hindistan'da sigara karşıtı kampanya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bir tarihi kanalizasyon tesisatı fotoğrafı.

Halk sağlığı, toplumun organize faaliyetleri yoluyla çevre ve sağlık koşullarını iyileştirmeyi, bireylere sağlık bilgisi sunmayı, bulaşıcı hastalıkları önlemeyi ve hastalıkların erken tanı ve tedavisini mümkün kılacak sağlık yapılarının oluşturulmasını amaçlayan bir bilim dalıdır. Bu çalışmalar sayesinde bireylerin hastalıklardan korunması, yaşam süresinin uzatılması ve fiziksel sağlığın desteklenerek iş gücünün artırılması hedeflenir.^[2]Halk sağlığı uygulamaları, modern tıbbı ve hastaneleri destekleyerek sağlık sisteminin iş yükünü azaltır. Ayrıca salgın hastalıkların yayılmasını önlemeye ve kontrol altına alınmasına katkı sağlar.

Amacı

Halk sağlığının temel amacı; toplumun genel sağlık düzeyini yükseltmek, beklenen yaşam süresini ve yaşam kalitesini artırmaktır. Bu amaç doğrultusunda bireylerin hastalıklardan korunması, sağlıklı yaşam biçimlerinin teşvik edilmesi ve sağlık hizmetlerine erişimin artırılması hedeflenir.

Türkiye'deki tarihçesi

Halk sağlığı, İngiltere ve Almanya'da 19.yüzyılın ortalarında bir uzmanlık dalı olarak kabul görmeye başlamıştır. ABD ve Rusya'da ise 20. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Türkiye'de halk sağlığı uzmanlık eğitimi ilk kez 1958 yılında Refik Saydam Hıfzıssıhha Okulu'nda başlatılmış, ardından 1965 yılında Hacettepe Üniversitesi'nde ve 1967 yılında Atatürk Üniversitesi'nde sürdürülmüştür.

Uzmanlık eğitiminin ilk dönemlerinde programlar, sanitasyon, bulaşıcı hastalıklar ve bağışıklama gibi konulara odaklanmaktaydı. 20. yüzyılın ikinci yarısında ise sağlık yönetimi ve epidemiyoloji eğitimin merkezine yerleşmiştir. 1966 yılında düzenlenen Avrupa Halk Sağlığı Okulları Müdürleri Toplantısı’nda, eğitim programlarına uluslararası sağlık örgütleri, sağlık planlaması ve sağlık ekonomisi gibi yeni konular da eklenmiştir.^[3]

Yöntemleri

Halk sağlığı, klinisyenlerin bireylerde hastalıkları teşhis ve tedavi etmelerine benzer şekilde, toplumdaki sağlık sorunlarını belirleyip gidermeye ve halkın sağlık düzeyini yükseltmeye çalışır. Halk sağlığı uzmanları, hizmetlerin planlanması, yönetimi ve denetiminde görev alır. Halk sağlığı bilimi, kuramsal olarak evrensel bilgiye dayanır. Ancak uygulamada halk sağlığı uzmanlığı, hizmet verilen toplumun özgün sağlık ihtiyaçlarına göre şekillenir. Bu nedenle halk sağlığı uzmanları, hizmet verdikleri toplumun sağlık sorunlarını detaylı biçimde analiz edip çözümler üretir.^[4]

Halk sağlığı uzmanı, toplumun sağlık düzeyini ölçen ve mevcut ile potansiyel sağlık sorunlarını bilimsel yöntemlerle belirleyen; bu sorunların nedenlerini ve toplumun sağlık ihtiyaçlarını tespit eden, sağlık politikaları geliştirip çözümler üreten; halk sağlığı programlarının kontrol, değerlendirme ve yürütülmesinde görev alan; sağlık hizmetlerinin tüm kademelerinde yöneticilik yapan bir hekimdir. Bu görevleri yerine getirebilmek için halk sağlığı uzmanı, bilgi kaynaklarına erişir, veri toplar ve bu verileri değerlendirir. Yönetimle süreçlerinde planlama, örgütleme, personel kullanımı, yürütme, denetleme, koordinasyon, bütçe hazırlama ve hizmetlerin değerlendirmesi gibi görevleri yürütür. Halk sağlığı uzmanı, araştırmacı, danışman ve yönetici olarak; koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin sunumunda, salgın hastalıkların araştırılmasında, halkın sağlık eğitiminin verilmesinde ve halk sağlığı laboratuvarlarının işletilmesinde aktif rol üstlenir.

Temel konuları

• Tıbbi antropoloji
• Demografi ve Sağlık Epidemiyolojisi
• Biyoistatistik
• Kadın sağlığı, üreme sağlığı ve aile planlaması
• Çocuk ve ergen sağlığı (adölesan sağlığı)
• Çevre sağlığı, ergonomi, iş sağlığı ve güvenliği
• Afetler ve afet tıbbı, kazalar ve güvenli toplumlar
• Uluslararası sağlık, turist sağlığı ve hekimliği
• Toplum beslenmesi, bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve bağışıklama
• Sağlık hizmetleri ve sağlık yönetimi
• Yaşlı sağlığı ve bulaşıcı olmayan hastalıkların kontrolü
• Sosyal Çalışma ve sağlık ekonomisi
• Sağlık geliştirme ve sağlık eğitimi
• Tıp ahlakı halk sağlığı etiği
• Toplum ruh sağlığı
• Ağız ve diş sağlığı
• Evde bakım hizmetleri

Ayrıca bakınız

• Veteriner Halk Sağlığı