Henri Matisse

Henri Matisse (okunuşu: anri matis) (d. 31 Aralık 1869, Le Cateau-Cambrésis - ö. 3 Kasım 1954, Nice), Fransız sanatçı.

Henri Matisse
Henri Matisse, 1933
Genel bilgiler
Doğum adı	Henri Émile Benoît Matisse
Doğum	31 Aralık 1869(1869-12-31) Le Cateau-Cambrésis, Fransa
Ölüm	3 Kasım 1954 (84 yaşında) Nice, Fransa
Uyruk	Fransız
Evlilik(ler)i	Amélie Noellie Parayre
Çocukları	3
Alanı	Resim, Baskı, Heykel
Katıldığı akımlar	Post-empresyonizm Fovizm
Etkiledikleri	Sergei Shchukin, Gertrude Stein, Etta Cone, Claribel Cone, Sarah Stein, Albert C. Barnes
Ünlü yapıtları	Şapkalı Kadın (1905) La Danse (1909) Kollarını Kaldıran Cariye (1923) Arap Kahvesi
İmzası

Hayatı

Matisse 1869 yılının son gününde kuzey Fransa'da dünyaya geldi. 1887 - 1888'de Paris'te hukuk eğitimi alan Matisse, ertesi yıl Saint Quentin'de bir avukatın yanında asistanlık yapmaya başladı. Aynı zamanda, sabah erken saatlerde École Quentin de la Tour'da çizim kurslarına devam etti. Ancak 1890 yılında geçirdiği apandisit ameliyatının ardından büyük ölçüde yatakta geçen bir dönem yaşadı ve bu sırada resim uğraşı giderek bir tutku haline dönüştü.

Böylece, 1891 yılında hukuk alanındaki kariyerine son vererek tamamıyla resme yöneldi ve Paris'e giderek Academie Julian'da William Bourgereau'nun sınıfına kaydoldu. Aynı zamanda kısa bir süre sonra, École des Arts Décoratifs'e yazıldı, 1895 yılında sınavı kazanarak resmen Moureau'nun öğrencisi oldu.

Matisse bu dönemde, kendisi gibi ressam olan komşusu Emile Wery ile birlikte Fransa'nın Brötanya bölgesini ziyaret etti. Daha önce Gauguin gibi öncü sanatçılara esin kaynağı olan Brötanya'dan dönüşünde Matisse, saf prizmatik renklere ilgi duymaya başladı. 1897 yılında, Musée du Luxembourg'da izlenimcileri keşfetmesi de onun sanat hayatı açısından önemli bir dönüm noktası oldu.

1898 yılında, kendisine dört yıl önce bir kız çocuğu vermiş olan Amelie Parayre ile evlenen Matisse, Camille Pissarro'nun tavsiyesi üzerine balayında Turner'ın resimlerini görmek üzere Londra'ya gitti. Paris'e döndükten sonra ilkbahar ve yaz aylarını geçirmek üzere Korsika'ya geçti ve burada Akdeniz ışığı, renklerine yeni bir parlaklık kazandırdı.

1900 - 1904 yılları arasındaki dönemde, Cezanne'ın Mattisse üzerinde kesin bir etkisi vardır. Matisse, bu sırada sergilere de katılmaktaydı; 1903'te Salon d'Automne'a (Sonbahar Salonu) resim verdikten sonra 1904 yılında Vollard'ın galerisinde ilk kişisel sergisini gerçekleştirdi. Cezanne, Van Gogh, Picasso ve modern sanatın öncüsü sayılan daha birçok sanatçıya henüz tanınmadan sahip çıkan Vollard'ın galerisinde sergi açmak, en azından kısıtlı fakat öncü bir sanat ortamının ilgisini uyandırmış olmalıdır.

Matisse 1905 yılı yazını Derain ve bir süre Vlamick'le birlikte Akdeniz kıyısında bir balıkçı kasabası olan Collioure'da geçirdi. Akdeniz, hayatı boyunca Matisse için sanatına güç veren bir çekim merkezi oldu. Derain, Vlaminck ve Marquet ile birlikte, 1905 Paris Sonbahar Salonu sergisine katıldı. Bu sanatçı grubunun birbirine paralellik gösteren çalışmaları, şiddetli bir halk tepkisinin oluşmasına neden oldu ve eleştirmen Louis Vauxcelles bir yazısında onları pervasız renk seçimleri nedeniyle Fauves (Vahşiler) olarak niteledi. Bu tanımı kabul ederek kendilerine Fovist diyen sanatçılar, resimlerinde rengi temel unsur olarak kullanıyor ve saf rengin ifade gücünden yararlanmayı amaçlıyordu. Eleştirilerin hedefinde Matisse ve özellikle de onun Şapkalı Kadın adlı resmi yer aldı. Halkın ve tutucu sanat çevrelerinin tepkisini çeken bu resim, dönemin avangart sanatına ilgi duyan Stein'lar (Michael) tarafından satın alındı.

Matisse'in en sabırlı modeli olan karısı Bayan Matisse, onun bir diğer erken dönem başyapıtına da konu oldu. 1905 yılında tamamlanan Yeşil Çizgi^[1] saf, yalın renkli düzlemlerle kurgulanmış kompozisyonuyla, sanatçının üslup eğilimini ortaya koymaktadır. Bu resimden kısa bir süre sonra Yaşama Sevinci^[2] adlı büyük boyutlu yağlı boya çalışmayı gerçekleştirdi. Bu resimde, belirgin kontürlerle sınırlanmış nesne ve figürler, saf renklerle tanımlanmıştır. Matisse'in sanatının ana izleği, resimleri aracılığıyla yaşama sevincini yansıtmaktır ve bu doğrultuda renk, ışık ve resmin konusundan yararlanmayı amaçlar. Yaşama Sevinci, 1906 yılında Salon des Indépentants'da sergilendi ve yine tepkileri üzerine çekti. Paul Signac bile onun yanlış yönde ilerlediği görüşündedir. Buna karşılık Leo Stein, resmi modern zamanların baş yapıtı olarak nitelendirerek satın aldı.

1906 yılında Matisse tekrar Akdeniz'in çağrısına cevap verdi ve Cezayir'e giderek Biskra Vahası'nı ziyaret etti. Buradan resimlerinde faydalanacağı çiniler, kıyafetler ve diğer yöresel nesnelerle döndü. İslam ve doğu sanatı onun üzerinde belirgin bir etkiye sahip oldu.

Matisse sadece çinilere değil, doğu halılarına da ilgi duymuştur. Doğu halılarındaki dekoratif unsurlar, saf renkler, soyut biçimler ve düzeyler önem taşımaktaydı. Matisse'in resimlerindeki iki boyutluluk ve dekoratif unsurların artan önemi Gauguin'in 19. yüzyıl sonunda ortaya koyduğu tavrın bir devamı niteliğindeydi. 1908 yılında yaptığı Kırmızıdaki Uyum onun doğu sanatına ve dekoratif unsurlara verdiği önemin bir sonucudur. Resimde masa örtüsü ve duvarın kırmızı renkte olması ve mavi kıvrımlı motiflerin hem masada hem de duvar yüzeyinde tekrar etmesi, resim yüzeyinin iki boyutluluğunu vurgular. Sanatçı 1907-1909 yılları arasında ders verdiği bir resim okulu da açtı fakat daha sonra sanat çalışmalarına yoğunlaşabilmek amacıyla bunu kapattı. 1909 yılında, Moskovalı bir iş insanı olan ve Matisse'in resimlerini toplayan Shchukin ona resim sipariş etmiştir. Matisse'in Rus koleksiyoner için yaptığı Dans^[3] ve Müzik^[4] adlı büyük boyutlu çalışmalar; saf renk kullanımı, belirgin dış çizgilerle sınırlanmış figürleri ve yaşama sevincini yansıtan temalarıyla Matisse'in baş yapıtları arasında yer aldılar.

Dans'ta elele tutuşmuş daire şeklinde dans eden figür grubu ilginç bir şekilde Ambroggio Lorenzetti'nin Siena'da Palazzo Pubblico'nun duvarlarında yer alan iyi yönetim freskindeki dans eden figürleri anımsatır. Matisse, 1907 yılında bu şehri ziyaret ettiğinde Lorenzetti'nin büyük boyutlu freskini görmüş ve dans eden figürleri dikkatle incelemiş olmalıdır. Müzik ise her biri izleyiciye dönük düz mavi-yeşil bir fon üzerindeki beş adet kırmızı figürden oluşmuş oldukça sade bir kompozisyondur. Figürlerin dizilişleri belirgin bir biçimde notaların dizilişlerini andırır. Her iki resim de 1910'da Sonbahar Salonu'nda sergilendi.

1908 yılında Berlin'e giderek burada Alman dışavurumcuların çalışmalarını görme olanağını bulan Matisse, 1910 yılında bu kez Marquet ile birlikte Münih'i ziyaret etti ve İslam Sergisi'ni gezdi. Sergide özellikle halılardan etkilendi. 1911 tarihli Ressamın Ailesi,^[5] bu etkilenmenin boyutlarını açık bir şekilde ortaya koyar. Resimde sanatçının karısı, kızı ve iki oğlu; kanepelerin, duvar kağıdının ve hepsinden önemlisi yerdeki halının dekoratif kalabalığı içerisinde adeta kaybolmaktadır. Aynı yıl yaptığı Kırmızı Stüdyo^[6] ise, tek bir kırmızının iki boyuta indirgediği bir mekâna yerleştirilmiş ve sadece kontürleriyle tanımlanmış nesnelerden oluşmaktadır.

1911 ve 1912 kış aylarını Fas'da geçiren Matisse, bu coğrafyanın ve iklimin etkisiyle daha canlı ve ışıklı renkler kullanmaya başladı. Ancak 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi sanatında yepyeni bir evreyi gündeme getirdi. Resimlerinde biçimler giderek soyutlaşırken renkler koyulaşmaya ve siyah gölgeler artmaya başladı. 1914 tarihli Notre-Dame Görünümü^[7] ve Collioure’da Fransız Penceresi bu dönemin başyapıtları olarak gösterilir.

Matisse, savaşın ardından zamanının büyük bölümünü Nice şehrinde geçirmeye başladı. 1918/19 tarihli Keman Kutulu İç Mekan^[8] onun yeniden canlanan renk ve ışık ilgisini yansıtır. Bu dönemde ayrıca, dekoratif yönü ağır basan bir dizi Odalık resmi gerçekleştirmiştir.

1930'lu yıllar ile birlikte resimlerinde biçimler iyice yalınlaşmaya ve dekoratif unsurlar önem kazanmaya başladı. 1931-33 yıllarında gerçekleştirdiği ve üç parçadan oluşan büyük Dans frizi bunun en somut örneğidir. Dans'la birlikte 1935 tarihli Pembe Nü^[9] ve 1939 tarihli Müzik^[10] onun yinelenen temalarının farklı ele alınışlarıdır.

1940'lı yıllar II. Dünya Savaşı'na ve onu giderek yatağa bağımlı hale getiren hastalığına rağmen yoğun bir şekilde üretmeye devam ettiği bir dönem oldu. Jazz adlı kitap için 1947 yılında gerçekleştirdiği, kesilmiş kâğıt üzerine guaj tekniğindeki çalışmalar Matisse'in yerleşmiş sanat anlayışının farklı bir sunumunu oluşturur. İkarus^[11] bu çalışmalardan belki de en tanınmış olanıdır. İlerlemiş yaşlarında gerçekleştirdiği çalışmalarından biri de 1943 yılından beri yaşamakta olduğu Vence'deki Rosarie Şapeli için yaptığı tasarımlardır. Kesilmiş renkli kâğıtlarla hazırladığı taslaklar şapelin vitrayları olarak uygulanmıştır. Ayrıca beyaz seramik yüzeyler üzerine siyah çizgilerle gerçekleştirdiği büyük ölçekler Meryem ve Çocuk İsa, Aziz Dominik ve Kutsal haçla ilgili desenler yer alır. Matisse hayatının son dönemlerinde kesilmiş renkli kâğıtlarla gerçekleştirdiği çalışmalara yoğunlaştı. İlerleyen yaşı ve onu neredeyse yatağa bağlayan hastalıklar eserlerini bu farklı teknikte uygulamasına neden olmuş olabilir. 1952 tarihli Mavi Nü^[12] bu eserlerden en tanınmış olanıdır.

Eserleri

• Atelier de tisseur picard, 1895, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• La Liseuse, 1896, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• Nature morte au pichet, vers 1896-1897, Musée d'art moderne André-Malraux, Le Havre.^[13]
• Le Mur rose (de l'hôpital d'Ajaccio), 1897-1898, MNR, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paris.
• Première Nature morte orange, 1899, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• Autoportrait, 1900, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Luxe, calme et volupté, 1904, Musée d'Orsay, Paris^[14].
• André Derain, 1905, Tate.
• Fenêtre ouverte, Collioure, 1905, National Gallery of Art.
• La Japonaise au bord de l'eau, 1905, Museum of Modern Art, New York.
• Femme au chapeau, 1905, Musée d'Art moderne de San Francisco^[15].
• La Sieste, 1905.
• Un beau matin d'été, 1905.
• Portrait de Madame Matisse, dit La Raie verte, 1905, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.^[16]
• La Joie de vivre, 1905-1906, Barnes Vakfı, Filadelfiya^[17].
• Vue de Collioure, 1906, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg.^[18]
• Les Tapis rouges, 1906, Musée de Grenoble^[19].
• Marguerite lisant, 1906, Musée de Grenoble^[20].
• Autoportrait, 1906, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• Le Jeune Marin II, 1906, Metropolitan Museum of Art, New York.
• Les Oignons roses, 1906-1907, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• La Coiffure, 1907, Staatsgalerie, Stuttgart.
• Le Luxe I, 1907, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Nature morte aux asphodèles, 1907, musée Folkwang, Essen.
• Nu bleu (souvenir de Biskra), 1907, Musée d'Art de Baltimore, Baltimore^[21].
• Trois baigneuses, 1907, Minneapolis Institute of Art, Minneapolis
• Le Luxe II, 1907-1908, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• Les Baigneuses à la tortue, 1907-1908, Musée d'Art de Saint-Louis (Missouri)^[22].
• La Desserte rouge, 1908, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg. Sa version originelle était en bleu, mais fut livrée en rouge au collectionneur moscovite Sergueï Chtchoukine^[23].
• La Danse I, 1909, Museum of Modern Art, New York.
• La Danse II^[24] et La Musique^[25], pour le collectionneur moscovite Sergueï Chtchoukine, 1909-1910, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg.
• Nu à l'écharpe blanche 1909, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• Nu assis, 1909, Musée de Grenoble^[26].
• Marguerite au chat noir, 1910, Musée national d'Art moderne, Paris^[27].
• Nature morte au géranium, 1910, Pinakothek der Moderne, Münih^[28].
• Joaquina, huile sur toile, 1910, Prag Ulusal Galerisi.
• Tête de Jeannette IV, vers 1910-1911, Musée de Grenoble^[29].
• L'Atelier rose, 1911, Puşkin Güzel Sanatlar Müzesi, Moskova.
• La Famille du peintre, 1911, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg.
• Intérieur aux aubergines, 1911, Musée de Grenoble^[30].
• L'Atelier rouge, 1911, Museum of Modern Art, New York^[31].
• La Petite Mulâtresse, 1912, Musée de Grenoble^[32].
• Les Poissons rouges, 1912, Musée des beaux-arts Pouchkine, Moscou.
• La Porte de la casbah, 1912, Musée des beaux-arts Pouchkine, Moscou^[33].
• Vue sur la baie de Tanger, 1912, Musée de Grenoble.
• Café marocain, 1912-1913, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg.
• Zorah sur la terrasse, 1912-1913, Puşkin Güzel Sanatlar Müzesi, Moskova.
• La Fenêtre bleue, 1913, Museum of Modern Art, New York.
• Portrait de la femme de l'artiste, 1913, Ermitaj Müzesi, Saint Petersburg.
• Intérieur, bocal de poissons rouges, 1914, Musée national d'Art moderne, Paris^[34].
• Mademoiselle Yvonne Landsberg, 1914, Philadelphia Museum of Art, Filadelfiya.
• Tête blanche et rose, 1914, Musée national d'Art moderne, Paris^[35].
• Porte-fenêtre à Collioure, 1914, Musée national d'Art moderne, Paris^[36].
• Vue de Notre-Dame, 1914, Museum of Modern Art, New York.
• Le Rideau jaune, 1915, Museum of Modern Art, New York.
• Marocains, 1915-1916, Museum of Modern Art, New York.
• L'Atelier, quai Saint-Michel, 1916, Phillips Collection, Vaşington.
• La Fenêtre, 1916, Detroit Institute of Arts^[37].
• La Leçon de piano, 1916, Museum of Modern Art, New York.
• Sarah Stein, 1916, San Francisco Modern Sanatlar Müzesi, San Francisco.
• Les Demoiselles à la rivière, 1909-1917, Art Institute of Chicago^[38].
• Le Peintre dans son atelier, 1916-1917, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Auguste Pellerin II, 1917, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Aïcha et Lorette, 1917.
• La Leçon de musique, 1917, Barnes Vakfı, Filadelfiya.
• Lorette à la tasse de café, 1917, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Lorette à la veste rouge, 1917, Columbus Sanat Müzesi, Columbus.
• Le Pare-brise, sur la route de Villacoublay, 1917, Cleveland Sanat Müzesi, Cleveland.
• L’Antiquaire Georges-Joseph Demotte, 1918, 1947'de musée des Beaux-Arts de Lyon tarafından alındı.
• Intérieur au violon, 1918, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• Le Violoniste à la fenêtre, 1918, Musée national d'Art moderne, Paris.
• La Fenêtre ouverte à Nice, 1919, Musée Albert-André, Bagnols-sur-Cèze.
• Intérieur à la boîte à violon, 1919, Museum of Modern Art, New York^[39].
• Paysage ou Rue dans le Midi, 1919, Musée d'art moderne André-Malraux, Le Havre^[40].
• Jeunes filles au jardin, 1919, Musée des Beaux-Arts de La Chaux-de-Fonds.^[41]
• Le Torse en plâtre, 1919, musée d'art de São Paulo, São Paulo.
• Femme assise dans un fauteuil, 1921, şahsi koleksiyon.
• Femmes au canapé, 1921, Musée de l'Orangerie, Paris.
• Odalisque à la culotte rouge, 1921, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Femme au violon, 1921-1922, Musée de l'Orangerie, Paris.
• Femme assise, le dos tourné vers la fenêtre ouverte vers 1922, Musée des beaux-arts de Montréal.
• Liseuse, vers 1922, huile sur toile, Musée d'Art moderne de Troyes, Troyes.
• Fête des fleurs, 1923, Cleveland Sanat Müzesi, Cleveland.
• La Nappe rose, 1924-1925, Kelvingrove Art Gallery and Museum, Glasgow.
• Odalisque à la culotte rouge, 1924-1925, Musée de l'Orangerie, Paris.
• L'Odalisque au pantalon rouge, 1925, Karakas Çağdaş Sanatlar Müzesi, Venezuela.
• Odalisque gris et jaune, 1925, 2007'de 14,7 milyon dolara satıldı.
• Figure décorative sur fond ornemental, 1925-1926, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Odalisque au tambourin, 1926, Museum of Modern Art, New York.
• Le Jardin de Renoir à Cagnes, 1927, Musée national des Beaux-Arts d'Alger.
• Femme à la voilette, 1927, Museum of Modern Art, New-York^[42].
• Odalisque à la culotte grise, 1927, Musée de l'Orangerie, Paris.
• Maria Lani, 1929, National Gallery of Art
• La Danse de Paris, 1931-1933, üç parçalı, Palais de Tokyo, Paris.
• La Danse de Merion, 1932-1933, üç parçalı, Barnes Vakfı, Filadelfiya^[43].
• L'Intérieur au chien, 1934, Musée d'Art de Baltimore, Baltimore.
• Grand Nu couché, 1935, Musée d'Art de Baltimore, Baltimore.
• Le Rêve, 1935, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Nu rose assis, 1935-1936, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Tahiti II, 1935-1936, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• La Blouse verte, 1936, Statens Museum for Kunst, Kopenhag.
• Femme nue drapée, 1936, Tate, Londra.
• Odalisque à la robe persane jaune, 1937, Philadelphia Museum of Art, Filadelfiya.
• La Robe rayée, 1938, Albertina, Viyana.
• La Musique, 1939, Galerie d'art Albright-Knox, Buffalo (New York).
• Liseuse sur fond noir, 1939, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Nature morte à la dormeuse, 1940, National Gallery of Art, Vaşington D.C..
• Intérieur au vase étrusque, 1940, Cleveland Sanat Müzesi, Cleveland.
• Deux jeunes filles, robe jaune, robe écossaise, 1941, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• Nature morte au magnolia, 1941, Musée national d'Art moderne, Paris^[44].
• Danseuse dans le fauteuil, sol en damier, 1942.
• La porte noire, 1942.
• Jeune Femme à la pelisse blanche, 1944; Musée national d'Art moderne, Paris, 2001.
• L'Asie, 1946, Musée d'Art Kimbell, Fort Worth.
• Jeune Femme en blanc, fond rouge, 1946, Musée des Beaux-Arts de Lyon.^[45]
• L'Asie, 1946, Musée d'Art Kimbell, Fort Worth.^[46].
• Jazz, 1947.
• Intérieur rouge, nature morte sur table bleue, 1947, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf.
• Grand intérieur rouge, 1948, Musée national d'Art moderne, Paris.
• Katia à la chemise jaune, 1951, Musée des Beaux-Arts de Lyon.
• Nu bleu I, 1952, Fondation Beyeler, Bâle.^[47]
• Nu bleu II, 1952, Musée national d'Art moderne, Paris.^[48]
• Nu bleu III, 1952, Musée national d'Art moderne, Paris.^[49]
• Nu bleu IV, 1952, Musée Matisse de Nice.^[50]
• La Tristesse du roi, 1952, Musée national d'Art moderne, Paris.^[51]
• Visage sur fond jaune, 1952, Musée de Grenoble.
• Feuille noire sur fond vert, collage, 1952, Houston, Menil Collection.
• Vigne, 1953, Musée Matisse, Le Cateau-Cambrésis.
• La chapelle du Rosaire de Vence