Kios

'Kios (Grekçe: Kίος veya Κῖος) Cius, daha sonra Bitinya Kralı I. Prusias'ın adından dolayı (Latince: Prusias ad Mare, Denizdeki Prusias') adını alan, Propontis (günümüz Marmara Denizi) kıyısında, Bitinya ve Misya'da (günümüzde Türkiye'nin kuzeybatısında) yer alan antik bir Yunan şehriydi ve Herodot, Ksenofon, Aristoteles, Strabon ve Apollonius Rhodius tarafından zikredilmiştir.

Kios
Cius
Prusias ad Mare

Grekçe: Kίος veya Κῖος
Kios Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Gemlik, Bursa,  Türkiye
Bölge	Bitinya
Koordinatlar	40.432468°K 29.156389°D / 40.432468; 29.156389
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
Cius eski yerleşim yeri, polis yerel dildeki adı Kίος, Prusias ad Mare  ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Bursa  içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer Marmara Bölgesi  konum koordinatları   yerine gelen Gemlik  korunmuşluk durumu yıkılmış veya yok olmuş

Coğrafya

Kios, Propontis'te yer alan ve Kios Körfezi veya Cianus Sinus olarak adlandırılan bir körfezin başında stratejik bir konumdaydı.

Herodot onu Misya'nın Kios'u olarak adlandırır;^[1] aynı şekilde Ksenofon da öyle.^[2] Buradan anlaşıldığı üzere Misya, Ksenophon'un zamanında bile en azından Kios Körfezi'nin başına kadar doğuya uzanmaktaydı. Yaşlı Plinius, Kios'un bir Milet kolonisi olduğunu bildirir.^[3]

Şehir, Arganthonius Dağı'nın eteğinde yer alıyordu. Efsaneye göre, Kolhis yolculuğunda Herakles'in yoldaşlarından Hylas, burada su almak için gittiğinde periler tarafından alıkonulmuştu. Ayrıca, yine Herakles'in bir başka yoldaşı olan Kios'un Kolhis'ten dönüşünde burada kalarak şehri kurduğu ve ona kendi adını verdiği de anlatılır.^[4]

Plinius burada Hylas Nehri ve Kios Nehri'nden bahseder; bu nehirlerden biri periler tarafından kaçırılan gencin adını, diğeri ise efsanevi kurucunun adını çağrıştırmaktadır.

Cius Nehri, Ascania Gölü'nün sularını Kios Körfezi'ne boşalttığı kanal olabilir. Ancak Plinius, Ascanium Irmağı'nın (Ascanium flumen) doğrudan körfeze aktığından bahseder; bu nedenle onun bu ismi, gölü denizle birleştiren kanala verdiğini varsaymalıyız. Eğer Kios Nehri bu kanalla aynı değilse, şehrin yakınlarında küçük bir akarsu olmalıdır.

Batlamyus (Ptolemy) Ascanius'un çıkışlarından bahsettiği için,^[5] iki çıkış olabileceği ve bunların Plinius'un bahsettiği Hylas ve Kios nehirleri olabileceği tahmin edilmiştir. Ancak çoğul olan "ekbolai" (ἐκβολαί) kelimesi ille de birden fazla ağız anlamına gelmez ve Plinius Ascanius'un kesinlikle körfeze aktığını belirtir. Ne var ki, Plinius'un coğrafi tanımları sürekli bir zorluk kaynağıdır.

Kios'un stratejik konumu, onu iç bölgeler için bir liman haline getirdi ve bu da şehre büyük ticari önem kazandırdı. Pomponius Mela, burayı Frigya'nın en uygun ticaret merkezi olarak adlandırır; Frigya da şehre çok uzak bir mesafede değildi.

Tarihi

Kios, Sardis'in yakılmasından sonra MÖ 499'da Persler tarafından ele geçirildi.^[1]

Kios, Aetolya Birliği'ne katıldı ve İkinci Makedonya Savaşı'nda (MÖ 200-197) Makedonyalı V. Filippos tarafından yıkıldı. Daha sonra Filippos tarafından Bitinya Kralı I. Prusias'a verildi. Filippos'a Kios'u harap etmesinde yardım eden Prusias, şehri Prusias (Grekçe: Προυσιάς) adıyla yeniden kurdu.^[6][7]

Aynı adı taşıyan diğer kasabalardan ayırt etmek için bazen Prusias ἐπιθαλασσίη veya "denizdeki" olarak ya da πρὸς θάλασσαν olarak adlandırılıyordu.^[8] Memnon'un metninde okuma Cierus şeklindedir;^[9] ancak Memnon, hem bu pasajda hem de diğerlerinde Kios ile Cierus'u karıştırmıştır. Ancak Kios'un ya yeni şehrin yanında varlığını sürdürdüğü ya da eski adını geri aldığı belirtilmektedir; zira Plinius'un yanı sıra Mela,^[10] Zosimus^[11] ve daha sonraki yazarlar da Kios'tan bahseder.

Kios, Delos Birliği'nin bir üyesiydi.^[12]

Antik İpek Yolu üzerinde önemli bir halkaydı ve zengin bir kent olarak tanınıyordu.

Madeni paralar

Kios Sikkesi

Roma imparatorluk dönemine ait, üzerinde Κιανων yazısı bulunan Kios sikkeleri ile üzerinde Προυσιεων των προς θαλασσαν (Denizdeki Prusiaslılar) yazısı bulunan Prusias sikkeleri bulunmaktadır.

Piskoposluk

Kios erken dönem bir Hristiyan piskoposluk merkezi haline geldi. Piskoposu Cyrillus, 325'teki Birinci İznik Konsili'ne katılmış, Theosebius ise Birinci Efes Konsili'ne katılmıştır.

Birinci binyıldaki haleflerinin birçoğunun isimleri, günümüze ulaşan çağdaş belgelerden bilinmektedir. Başlangıçta Nikomedia'ya (İzmit) bağlı bir yardımcı piskoposluk iken, 7. yüzyıldan itibaren Notitiae Episcopatuum'da bu şekilde listelenerek kısa sürede otosefal (özerk) bir başpiskoposluk haline gelmiştir.^[13][14][15]

Artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmayan Kios, günümüzde Katolik Kilisesi tarafından bir itibari piskoposluk makamı olarak listelenmektedir.[4]^[16]

Modern tarih

1923'teki nüfus mübadelesinin ardından, Kios'tan ayrılan Yunan mülteciler, Yunanistan'ın Argolida bölgesine yerleşerek Nea Kios kasabasını ve Pierya bölgesinde Paralia köyünü kurdular.

Günümüzde antik kentin ve limanının yalnızca birkaç kalıntısı bulunmaktadır. Biraz daha batıda ise, Türkiye'nin Bursa iline bağlı modern Gemlik ilçesi yer almaktadır.

Ayrıca bakınız

• Antik Yunan şehirlerinin listesi